Trong những năm gần đây, nhu cầu tiêu thụ trái cây tươi của người dân ngày càng tăng, nhưng đi kèm là những lo ngại về chất lượng và an toàn thực phẩm. Không khó để bắt gặp cảnh cam, quýt, chanh hay bưởi tại chợ đầu mối hoặc cửa hàng bị mốc xanh, vỏ sẫm màu, mềm nhũn hay mất mùi tự nhiên chỉ sau vài ngày thu hoạch.
Tình trạng bảo quản sai cách từ thu hoạch lúc thời tiết ẩm, gom chung quả non và quả chín, để trong kho thiếu thông gió, hoặc vận chuyển không kiểm soát nhiệt độ khiến trái cây mau hỏng, giảm giá trị thương phẩm, gây thiệt hại đáng kể cho nông dân và doanh nghiệp. Với người tiêu dùng, trái cây hư hỏng không chỉ kém ngon mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn vệ sinh thực phẩm do nấm mốc, vi khuẩn phát triển. Trong chuỗi cung ứng kéo dài và ngày càng hiện đại, việc áp dụng tiêu chuẩn bảo quản khoa học không chỉ là nhu cầu mà còn trở thành yêu cầu bắt buộc để đảm bảo chất lượng và tăng sức cạnh tranh của nông sản Việt.
Từ thực tế đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành TCVN 5006:2025 (tương đương ISO 3631:2019) – Tiêu chuẩn quốc gia hướng dẫn bảo quản quả có múi. Tiêu chuẩn này thay thế phiên bản năm 1989, cập nhật những tiến bộ mới về kỹ thuật sau thu hoạch và quy trình bảo quản.
TCVN 5006:2025 đưa ra hướng dẫn chi tiết áp dụng cho các loại quả có múi tươi, cả trong điều kiện bảo quản thường lẫn bảo quản lạnh, nhằm giữ chất lượng, kéo dài thời gian lưu kho và đảm bảo an toàn thực phẩm.
Bảo quản trái cây có múi theo tiêu chuẩn giúp hạn chế hư hỏng nhanh. (Ảnh minh họa)
TCVN 5006:2025 trước hết yêu cầu thu hoạch phải diễn ra ở thời điểm thích hợp, không thu hái khi trời mưa và tuyệt đối không sử dụng quả rụng dưới đất. Ngay sau thu hoạch, quả cần được phân loại loại bỏ quả dập, hư, xử lý nấm mốc nếu cần và luôn đảm bảo sạch trước khi đóng gói.
Một lưu ý quan trọng là nếu quả đã được xử lý bằng etylen, thời gian bảo quản phải rút ngắn để tránh hiện tượng biến đổi sinh lý khiến quả hỏng nhanh hơn. Trong bảo quản thông thường, quả có múi phải được để trong kho thông gió, nhiệt độ thích hợp dao động từ khoảng 10 đến 18°C. Điều kiện thông gió và phân loại kỹ lưỡng được xem là yếu tố quyết định giúp quả duy trì chất lượng đến tay người tiêu dùng.
Đối với bảo quản lạnh, phương pháp phổ biến với doanh nghiệp phân phối lớn tiêu chuẩn yêu cầu quả phải được làm mát sớm trong vòng ba đến bốn ngày sau thu hoạch. Trong suốt quá trình lưu trữ, phải duy trì độ ẩm cao, tuần hoàn khí đầy đủ và kiểm soát nghiêm ngặt nhiệt độ tùy giống quả, vùng trồng và thời gian bảo quản dự kiến. Việc đóng gói và vận chuyển cũng được yêu cầu thực hiện cẩn trọng: quả phải sạch, không có vết thương và không bị chèn quá chặt trong thùng để tránh gây dập.
Việc chuẩn hóa quy trình bảo quản không chỉ mang lại lợi ích rõ rệt cho doanh nghiệp và người sản xuất mà còn trực tiếp nâng cao trải nghiệm và sự an tâm của người tiêu dùng. Khi áp dụng đúng tiêu chuẩn, quả có múi đến tay người dùng sẽ giữ được độ giòn, tươi, mùi thơm và màu sắc tự nhiên, đồng thời hạn chế tối đa nấm mốc hay suy giảm giá trị dinh dưỡng.
Với doanh nghiệp, đặc biệt là các đơn vị làm hàng xuất khẩu, TCVN 5006:2025 là công cụ giúp đảm bảo tính đồng nhất trong lô hàng, nâng cao uy tín và mở rộng thị trường. Với nông dân, việc tuân thủ tiêu chuẩn giúp giảm tỷ lệ hư hỏng sau thu hoạch – vốn có thể lên đến 20–30% ở một số vùng – từ đó gia tăng thu nhập và giảm lãng phí.
Tuy nhiên, việc triển khai tiêu chuẩn mới cũng đặt ra thách thức không nhỏ. Nhiều hộ sản xuất nhỏ lẻ chưa có điều kiện đầu tư kho lạnh, thiết bị thông gió hay quy trình phân loại chuẩn hóa. Thói quen thu hoạch và xử lý sau thu hoạch mang tính kinh nghiệm cũng khiến việc tiếp cận và tuân thủ tiêu chuẩn gặp khó khăn. Để tiêu chuẩn phát huy hiệu quả, cần sự hỗ trợ từ các địa phương, các chương trình khoa học công nghệ và các đơn vị thu mua nhằm tập huấn, hướng dẫn và đầu tư chia sẻ cho nông dân.
Việc ban hành TCVN 5006:2025 đánh dấu bước tiến quan trọng trong nỗ lực nâng cao chất lượng nông sản Việt, đặc biệt trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi thực phẩm an toàn, tươi ngon và có nguồn gốc rõ ràng. Tiêu chuẩn không chỉ góp phần giảm thiểu hư hỏng sau thu hoạch mà còn tạo nền tảng để nông sản Việt Nam hướng tới các thị trường khó tính như châu Âu, Nhật Bản hay Hoa Kỳ.
Khi được áp dụng đồng bộ, TCVN 5006:2025 hứa hẹn giúp trái cây có múi của Việt Nam không chỉ giữ được hương vị đặc trưng mà còn nâng tầm giá trị trên thị trường trong nước và quốc tế.