Giảm phát hành, tăng mua lại
Tính từ đầu năm đến ngày 25/11, giá trị trái phiếu phát hành đã giảm 60% so với cùng kỳ năm trước, trong khi giá trị trái phiếu mua lại trước hạn tăng 41% so với cùng kỳ.
Trong giai đoạn thị trường vốn căng thẳng, doanh nghiệp khát vốn, các doanh nghiệp bất động sản tích cực mua lại trước hạn hàng nghìn tỷ đồng trái phiếu đã phát hành.
Chỉ tính riêng tháng 11, tổng giá trị trái phiếu được 19 doanh nghiệp mua lại trước hạn lên đến hơn 3.960 tỷ đồng.
Trong đó, Công ty Hướng Dương Holdings, Đầu tư LDG, Bất động sản Phát Đạt và Hội An Invest đã mua lại trước hạn toàn bộ giá trị lô trái phiếu đã phát hành trước đó. 15 doanh nghiệp còn lại mới chỉ mua lại trước hạn một phần.
Bốn doanh nghiệp gồm Công ty Phát triển Golf Thiên Đường, Thung lũng Nữ Hoàng, Đầu tư Dịch vụ Vui chơi Giải trí thể thao Hà Nội và Vui chơi giải trí tổng hợp Tam Giang có các lô trái phiếu có giá trị phát hành lớn nhất, tổng cộng hơn 10.700 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong tháng 11, 4 doanh nghiệp này chỉ mua lại trước hạn một phần với tổng giá trị xấp xỉ 1.600 tỷ đồng.
Được biết, 2 doanh nghiệp mua lại sớm nhất là Hướng Dương Holdings và Phát triển Golf Thiên Đường.
Cụ thể, ngày 10/08/2020, Hướng Dương Holdings đã phát hành lô trái phiếu trị giá 750 tỷ đồng, kỳ hạn 10 năm. Đến ngày 25/11 vừa qua, doanh nghiệp này đã mua lại trước hạn toàn bộ lô trái phiếu này, tức sớm hơn dự kiến gần 8 năm.
Phát triển Golf Thiên Đường cũng có lô trái phiếu trị giá 2.681 tỷ đồng phát hành vào ngày 02/01/2020 và đáo hạn ngày 2/1/2030. Doanh nghiệp này đã mua lại hơn 950 tỷ đồng thuộc lô trái phiếu này vào ngày 29/11, trước hạn hơn 7 năm.
Phần lớn các doanh nghiệp chủ động mua lại trái phiếu trước ngày đáo hạn khoảng vài tháng đến 1 - 2 năm.
Đầu tư IDJ Việt Nam là doanh nghiệp thực hiện mua lại nhiều lô trái phiếu trước hạn nhất trong số 19 doanh nghiệp. Riêng tháng 11, công ty này đã mua lại khoảng 17 lô trái phiếu trước hạn với nhiều mệnh giá (dao động từ 10 đến 20 tỷ đồng) và giá trị mua lại khác nhau (từ vài chục triệu đồng đến gần 8 tỷ đồng).
Theo Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), tính đến ngày 25/11, có 3 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ với tổng khối lượng phát hành 1.850 tỷ đồng được ghi nhận trong tháng 11/2022.
Từ đầu năm đến ngày 25/11, giá trị phát hành trái phiếu ra công chúng xấp xỉ 10.600 tỷ đồng, giảm 60% so với cùng kỳ. Giá trị phát hành trái phiếu riêng lẻ đạt gần 242.700 tỷ đồng, giảm 54% so với cùng kỳ. Điều kiện phát hành riêng lẻ trở nên khắt khe hơn sau khi Nghị định 65 (về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ) có hiệu lực được cho là nguyên nhân chính khiến giá trị trái phiếu phát hành riêng lẻ giảm sút trong thời gian vừa qua. Tuy vậy, giá trị trái phiếu riêng lẻ vẫn chiếm đến 96% tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành trên thị trường.
Tổng giá trị trái phiếu đã được các doanh nghiệp mua lại trong 11 tháng qua là 160.653 tỷ đồng, tăng 41% so với cùng kỳ 2021. Mặc dù giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong năm nay giảm đáng kể so với năm trước, nhưng các doanh nghiệp lại đẩy mạnh hoạt động mua lại trái phiếu trước hạn do tác động từ những diễn biến bất lợi trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư.
Sắp tới, thị trường sẽ đón nhận những lô trái phiếu phát hành ra công chúng do các tên tuổi lớn như Masan, VietinBank chào bán với tổng giá trị lên đến 13.000 tỷ đồng. Đây là tín hiệu tích cực trong bối cảnh thị trường khá trầm lắng, room tín dụng hạn chế khiến nguồn vốn trở thành vấn đề lớn của nhiều doanh nghiệp lẫn các tổ chức tín dụng.
Theo VBMA, giá trị trái phiếu phát hành ra công chúng chỉ chiếm khoảng 4% tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp, dù loại trái phiếu này có tính minh bạch thông tin cao và điều kiện phát hành chặt chẽ hơn trái phiếu riêng lẻ.
Giải pháp giải tỏa áp lực trái phiếu doanh nghiệp tới ngày đáo hạn
Hiện nay, trái phiếu doanh nghiệp trở thành một kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng đối với nền kinh tế. Năm 2021, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành đạt 623.616 tỷ đồng, tăng 34,9% so với năm 2020.
Kể từ tháng 3/2022, thị trường trái phiếu doanh nghiệp chậm lại nhằm chờ đợi Nghị định sửa đổi 153/NĐ-CP/2020, với mục tiêu bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư cũng như nâng cao chất lượng của thị trường vốn. Thế nên lũy kế 10 tháng đầu năm 2022, tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp chỉ 251.360 tỷ đồng.
Ông Mã Thanh Danh, Chủ tịch HĐQT CTCP Tư vấn Quốc tế (CIB) nhận định, áp lực trái phiếu đáo hạn một phần có nguyên nhân từ các công ty chứng khoán và ngân hàng. Để bán được trái phiếu, họ hứa với nhà đầu tư sẽ mua lại trong 3-6 tháng sau khi phát hành. Đến khi trái chủ yêu cầu mua lại thì họ không mua hoặc không đủ năng lực mua. Nhưng nếu đẩy trách nhiệm này cho nhà phát hành thì không đúng quy định, bởi thời hạn phát hành thường ít nhất là một năm.
Để giúp doanh nghiệp giải tỏa áp lực trái phiếu đáo hạn, ông Mã Thanh Danh đề xuất 3 nhóm giảm pháp. Một là, doanh nghiệp nên liệt kê xem tài sản còn lại những gì. Đối với doanh nghiệp đang kinh doanh tốt nhưng trái chủ yêu cầu mua lại thì có thể dùng nguồn tiền mặt để mua lại, giúp giải tỏa bớt áp lực.
Nếu không đủ tiền, doanh nghiệp có thể đi vay thêm hoặc thế chấp một phần trái phiếu với lãi suất cao hơn để vay tiền mua lại phần còn lại. Bên cạnh đó, với tình hình kinh doanh ổn định, doanh nghiệp có thể thương lượng trực tiếp với trái chủ để họ chờ đến hạn. Trong trường hợp trái chủ nhất quyết yêu cầu mua lại, doanh nghiệp có thể thương lượng để trái chủ chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu.
Hai là, doanh nghiệp có tài chính không đủ mạnh hoặc kinh doanh kém quả quan, yêu cầu mua lại trái phiếu thực sự là áp lực không nhỏ. Vì vậy, doanh nghiệp cần chuẩn bị một kế hoạch tái cấu trúc doanh nghiệp rõ ràng để thương lượng với trái chủ. Nếu không được, doanh nghiệp buộc phải bán các tài sản mình đang có để thanh toán với các trái chủ. Đó có thể là đất đai, thương hiệu, hệ thống phân phối…
Ba là, doanh nghiệp cần tính đến phương án tham gia thị trường mua bán nợ. Tuy nhiên, các công cụ mua bán nợ tại thị trường Việt Nam hiện vẫn chưa phổ biến. Đồng thời, nếu có một thị trường trái phiếu thứ cấp hoạt động bài bản, thì các trái chủ khi cần bán lại sẽ giao dịch trực tiếp trên thị trường này, giảm bớt áp lực cho doanh nghiệp.