Trong bối cảnh các vật tư đầu vào liên tục tăng cao thì giá sản phẩm nông nghiệp, chăn nuôi lại rất bấp bênh, đặt ra nhiều thách thức cho người nông dân trong việc tiếp tục duy trì sản xuất. Mặt khác, xung đột quân sự nhiều nơi trên thế giới đã làm đứt gãy các chuỗi cung ứng và đẩy giá vật tư tăng cao dẫn đến nguyên liệu vật tư đầu vào cho sản xuất trong nước tăng và làm chi phí sản xuất giá thành sản phẩm tăng.
Trước các thực trạng đó, để nâng cao nhận thức của người dân, hộ gia đình, doanh nghiệp, hợp tác xã trong việc sử dụng hợp lý vật tư nông nghiệp, đề xuất các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn trong hoạt động sản xuất cung ứng vật tư nông nghiệp. Viện nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh đã phối hợp với các cơ quan đồng tổ chức Hội thảo: ‘’Thực trạng và giải pháp toàn diện cho sự phát triển của ngành vật tư nông nghiệp và nông nghiệp Việt Nam’’.
Tham luận về thực trạng ngành vật tư nông nghiệp Việt nam, ông Nguyễn Trí Ngọc, Phó chủ tịch Tổng hội nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam cho biết: Hiện nay nông dân sử dụng vật tư nông nghiệp chưa hợp lý dẫn đến lãng phí, đẩy giá thành sản xuất lên cao và tiếp tục thúc đẩy hậu quả của việc sử dụng phân bón thuốc bảo vệ thực vật trong nhiều năm thiếu kiểm soát thêm sâu sắc. Ngân hàng thế giới đánh giá nông dân Việt Nam đang lạm dụng hơn 55% chi phí vật tư nông nghiệp đầu vào.
Ông Nguyễn Trí Ngọc, Phó chủ tịch Tổng hội nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam
Trong khi chúng ta đang tập trung khuyến cáo và nông dân đang nỗ lực tuân thủ các quy trình canh tác Vietgrap, global gap để tạo ra nông sản xanh, an toàn đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe nhất của thế giới thì vật tư nông nghiệp đầu vào cho sản xuất nông nghiệp lại rất bát nháo về chất lượng. Tình trạng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật kém chất lượng vẫn được bán phổ biến trên thị trường các vùng nông thôn.
Phần lớn các cơ sở kinh doanh vật tư nông nghiệp hoạt động dưới hình thức hộ gia đình, nhiều cơ sở kinh doanh không có bảng biển, địa điểm bán cố định do đó việc kiểm tra xử lý rất khó khăn.
Trong khi đó, chế tài xử phạt các vi phạm về sản xuất kinh doanh vật tư nông nghiệp còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Việc áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về vật tư nông nghiệp trong thực tế sản xuất quản lý chưa nhiều. Nhân lực cơ sở vật chất trong thiết bị và kinh phí phục vụ công tác quản lý vật tư nông nghiệp chưa được quan tâm đúng mức. Điều này dẫn đến tình trạng vật tư nông nghiệp giả kém chất lượng, hết hạn sử dụng, vi phạm nhãn mác. Việc sử dụng hóa chất, các chất kích thích sinh trưởng vượt mức cho phép vẫn diễn còn diễn ra, rất khó chấm dứt. Hiện nay trách nhiệm quản lý vật tư nông nghiệp giữa các cơ quan chưa được quy định rõ ràng thống nhất trong một văn bản pháp luật cụ thể mà làm tản mác ở nhiều văn bản dẫn đến khó khăn khi thực thi nhiệm vụ.
Hậu quả do nạn phân bón thuốc bảo vệ thực vật giả gây ra là rất lớn làm cho hàng triệu người dân lâm vào cảnh nợ nần chồng chất vì cây trồng bị thiệt hại năng suất thấp không có tiền thanh toán mua vật tư nông nghiệp. Song hiện nay trên thị trường vẫn bày bán tràn lan nhiều loại phân bón giả thuốc bảo vệ thực vật thuộc danh mục cấm. Nhiều doanh nghiệp lợi dụng sự thiếu thông tin của người dân, sự hám lợi của các đại lý đưa các loại phân bón thuốc bảo vệ thực vật kém chất lượng vào từng thôn, bản. Việc làm này không chỉ gây thiệt hại cho nông dân mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến các doanh nghiệp sản xuất chân chính.
Trước thực trạng trên, theo ông Nguyễn Trí Ngọc cho rằng: Trước hết là phải thúc đẩy tăng sản xuất vật tư nông nghiệp trong nước từ đó giảm giá bón vật tư nông nghiệp tới tay người nông dân. Tiếp đó, kiến nghị quốc hội cho sửa càng sớm càng tốt Luật thuế 71 đối với lĩnh vực sản xuất và kinh doanh phân bón.
Nâng cao trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức có liên quan trong việc kiểm soát chất lượng vật tư nông nghiệp; để chủ động đấu tranh xử lý các hành vi vi phạm trong sản xuất kinh doanh phân bón, thuốc bảo vệ thực vật góp phần bảo vệ lợi ích người nông dân.
Cùng với đó, kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục hoàn chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật về trách nhiệm quản lý đầu tư nông nghiệp giữa các cơ quan cần được quy định rõ ràng thống nhất trong một văn bản quy phạm pháp luật cụ thể. Tiếp tục sửa nghị định về chế tài xử phạt các vi phạm về sản xuất kinh doanh vật tư nông nghiệp theo hướng tăng mạnh để đủ sức răn đe các vi phạm về lĩnh vực này.
Còn theo PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, Chuyên gia kinh tế thì cho rằng: Để khắc phục tình trạng tăng giá vật tư nông nghiệp cần thực hiện đồng bộ nhiều chính sách cả trong sản xuất và trong sử dụng vật tư nông nghiệp.
Theo đó, do giá nguyên vật liệu đầu vào cho sản xuất vật tư nông nghiệp chiếm 55% giá thành sản phẩm lên nếu các cơ quan quản lý có các chính sách và biện pháp hợp lý trong khâu thủ tục giấy tờ xuất - nhập khẩu, việc hỗ trợ chi phí vận chuyển logistics, phân phối đến các địa phương, các chủ đại lý một cách phù hợp, tính toán tỉ mỉ thì hoàn toàn có thể giảm giá thành các nguyên liệu cho các doanh nghiệp sản xuất vật tư nông nghiệp.
PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, Chuyên gia kinh tế
Các bộ ban, ngành cần tiếp tục xem xét điều chỉnh các loại thuế phí có liên quan đến sản xuất vật tư nông nghiệp, đặc biệt là thuế giá trị gia tăng, chính sách hoàn thuế, chính sách ưu đãi, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế suất nhập khẩu, các loại thuế phí có liên quan đến lĩnh vực này một cách cẩn trọng và toàn diện… để các mặt hàng vật tư nông nghiệp thiết yếu như phân bón, thuốc trừ sâu có thể giảm bớt khó khăn cho nông dân.
Cần chú trọng phát triển mạng lưới các Hợp tác xã mua bán phân phối vật tư nông nghiệp tại các thôn, bản, xã, phường, để vừa đảm bảo giảm thiểu các chi phí vận chuyển, bảo quản chi phí logistics, chi phí mua sỉ với các đầu mối cung ứng vật tư nông nghiệp vừa có thể quản lý và đảm bảo chất lượng tránh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng.
Do đo, nhiệm vụ trước hết là phải thúc đẩy tăng sản xuất vật tư nông nghiệp trong nước, từ đó giảm giá bán vật tư nông nghiệp tới tay nông dân. Đồng thời, nông dân cần căn cứ vào tính chất cây trồng, vật nuôi và mùa vụ để sử dụng phân bón và thức ăn chăn nuôi hiệu quả theo nguyên tắc 5 đúng (đúng chủng loại, đúng nhu cầu sinh lý của cây, đúng nhu cầu sinh thái, đúng thời vụ, thời tiết và đúng phương pháp). Tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ để vừa giảm chi phí sản xuất đồng thời giúp bảo vệ đất, nâng cao chất lượng sản phẩm.