Việt Nam có nhà máy thủy điện lớn nhất Đông Nam Á: Hoàn thành trước thời hạn 3 năm, cung cấp điện cho gần 2,9 triệu hộ gia đình mỗi năm

Dự án nhà máy thủy điện Sơn La được khởi công vào ngày 2/12/2005 và chính thức khánh thành vào ngày 23/12/2012, sau 7 năm thi công miệt mài.

Nhà máy có công suất lắp đặt lên tới 2.400MW, bao gồm 6 tổ máy (mỗi tổ máy 400MW), trở thành công trình thủy điện lớn nhất tại Việt Nam. Điện lượng trung bình hàng năm đạt 10,246 tỷ kWh, trong đó bổ sung cho thủy điện Hòa Bình 1,267 tỷ kWh.

Thủy điện Sơn La hiện là nhà máy có công suất lớn nhất trong hệ thống thủy điện trên thượng lưu sông Đà, vượt qua thủy điện Hòa Bình (1.920MW) và thủy điện Lai Châu (1.200MW). Vào thời điểm khánh thành, đây cũng là nhà máy thủy điện lớn nhất Đông Nam Á.

Để xây dựng công trình này, 3 tỉnh Sơn La, Điện Biên, Lai Châu đã phải di dời hơn 20.000 hộ dân, trong đó riêng tỉnh Sơn La di dời hơn 12.500 hộ.

Theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ năm 2012, tổng mức đầu tư điều chỉnh cho dự án đạt gần 60.200 tỷ đồng. Trong số này, gần 16.900 tỷ đồng là vốn ngân sách, chủ yếu được sử dụng cho việc di dời và tái định cư, và được giao cho các địa phương thực hiện. Hơn 43.000 tỷ đồng còn lại là vốn của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), trong đó hơn 34.800 tỷ đồng dành cho việc xây dựng nhà máy thủy điện và phần còn lại cho giải phóng mặt bằng. So với mức dự kiến ban đầu khoảng 31.000-37.000 tỷ đồng, tổng mức đầu tư đã tăng gần 60%, đạt 58.483,412 tỷ đồng. Nhờ đó, thủy điện Sơn La trở thành dự án thủy điện có vốn đầu tư lớn nhất tại Việt Nam.

Thủy điện Sơn La nổi bật với khối lượng công việc thi công lớn nhất trong khu vực. Hồ chứa nước của nhà máy có diện tích rộng 224 km², lớn hơn hồ chứa của thủy điện Hòa Bình (208 km²), nhưng dung tích của hồ Sơn La chỉ đạt 9,26 tỷ m³ so với 9,45 tỷ m³ của hồ Hòa Bình. Mặc dù dung tích nhỏ hơn, thủy điện Sơn La vẫn là nhà máy thủy điện có công suất lớn nhất tại Việt Nam. Điện lượng trung bình hàng năm đạt 10.246 GWh, đủ cung cấp điện cho khoảng 2.846.111 hộ gia đình Việt Nam mỗi năm, giả sử mỗi hộ tiêu thụ khoảng 3.600 kWh/năm. Đây là sản lượng điện cao nhất mà một nhà máy điện ở Việt Nam có thể sản xuất.

Đập chính ngăn sông Đà của hồ thủy điện Sơn La cao 138,1m và có chiều dài đỉnh đập 961,6m. Được xây dựng bằng công nghệ bê tông đầm lăn hiện đại nhất thời bấy giờ, đập thủy điện Sơn La là đập bê tông đầm lăn cao nhất tại Việt Nam và đứng thứ 9 trong danh sách những đập cao nhất thế giới.

Để đảm bảo an toàn, công trình được trang bị một hệ thống quan trắc đa dạng với 668 thiết bị đo, được phân bổ xung quanh thân đập chính, chân đập và trong lòng đập, tại 7 khu vực chức năng khác nhau.

Về tiến độ xây dựng, theo Nghị quyết của Quốc hội, nhà máy thủy điện Sơn La dự kiến phát điện tổ máy 1 vào năm 2012 và hoàn thành toàn bộ nhà máy vào năm 2015.

Ngày 17/12/2010, tổ máy số 1 đã hòa lưới thành công, tiếp đó các tổ máy số 2, 3, 4 đã vận hành an toàn trong năm 2011.

Ngày 26/9/2012, tổ máy số 6 - tổ máy cuối cùng - đã được khởi động không tải vào lúc 9 giờ ngày 23/9, sớm hơn dự kiến. Đến tháng 12/2012, toàn bộ nhà máy hoàn thành, vượt tiến độ Quốc hội phê duyệt 3 năm.

Nhà máy thủy điện Sơn La là sản phẩm của sự kết tinh trí tuệ và sáng tạo của người Việt Nam. Công trình được thiết kế và thi công bởi các kỹ sư và công nhân Việt Nam, với sự giám sát của các chuyên gia nước ngoài.