TCVN 13856:2023 về van của hệ thống lạnh và bơm nhiệt

Trong hệ thống lạnh hoặc bơm nhiệt, van đóng vai trò kiểm soát, điều tiết và dẫn hướng dòng chảy của môi chất lạnh – chất hấp thụ và giải phóng nhiệt trong chu trình làm lạnh. Các loại van phổ biến bao gồm van tay, van điều khiển tự động, van một chiều và van an toàn. Chúng chịu trách nhiệm duy trì áp suất hệ thống ổn định, ngăn chặn dòng chảy ngược, hạn chế rò rỉ khí độc và đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả cho toàn bộ thiết bị. Nếu van hoạt động không chính xác do rò rỉ, hỏng hóc hoặc không tương thích với môi chất có thể gây giảm hiệu suất, mất lạnh, thậm chí là cháy nổ hoặc hư hỏng toàn hệ thống.

Đặc biệt, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và áp lực tiết kiệm năng lượng ngày càng gia tăng, việc sử dụng van trong hệ thống lạnh hiệu quả, an toàn trở thành ưu tiên hàng đầu tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Nhằm cụ thể hóa yêu cầu kỹ thuật đối với linh kiện quan trọng trong hệ thống này, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13856:2023, chuyển ngữ từ tiêu chuẩn quốc tế ISO 21922:2021.

Tiêu chuẩn áp dụng cho các loại van dùng trong hệ thống lạnh và bơm nhiệt, bao gồm cả van tay, van điều khiển và van an toàn. Đây là các thiết bị chịu trách nhiệm kiểm soát dòng chảy môi chất lạnh (refrigerant), đóng vai trò quyết định đến hiệu suất vận hành, độ an toàn và tuổi thọ của toàn hệ thống.

TCVN 13856:2023 quy định rõ các yêu cầu đối với vật liệu chế tạo, cấu trúc cơ học, khả năng chịu áp lực và khả năng kín khí của van. Van cần được thiết kế để chịu được áp suất làm việc tối đa của hệ thống, không rò rỉ trong điều kiện làm việc tiêu chuẩn, cũng như không bị biến dạng hoặc hư hỏng sau khi tiếp xúc lâu dài với môi chất lạnh hoặc dầu bôi trơn.

Van sử dụng trong hệ thống lạnh nên đáp ứng các yêu cầu theo tiêu chuẩn. Ảnh minh họa

Ngoài ra, van phải phù hợp với loại môi chất lạnh sử dụng (như R134a, R404A, R410A...), đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi sang các chất lạnh thân thiện với môi trường (như R1234yf hoặc CO₂). Điều này nhằm hạn chế rủi ro cháy nổ, ăn mòn và ô nhiễm môi trường.

Tiêu chuẩn đưa ra quy trình thử nghiệm nghiêm ngặt gồm: Thử kín để đánh giá độ rò rỉ khí ở điều kiện áp suất cao và thấp; Thử bền áp lực nhằm kiểm tra khả năng chịu đựng khi vượt quá áp suất định mức; Thử lão hóa và ăn mòn trong môi trường hoạt động khắc nghiệt; Thử vận hành cơ học để đánh giá độ bền và tính năng mở – đóng sau hàng nghìn chu kỳ.

Mỗi lô sản phẩm van trước khi đưa vào sử dụng cần được kiểm tra đại diện để đảm bảo đáp ứng yêu cầu kỹ thuật theo TCVN 13856:2023, nhằm phòng tránh các sự cố như rò rỉ khí độc, giảm hiệu suất hoặc nguy cơ cháy nổ.

Một trong những điểm đáng chú ý của tiêu chuẩn là yêu cầu ghi nhãn rõ ràng và đầy đủ trên mỗi sản phẩm van. Nhãn phải thể hiện thông tin về: Tên nhà sản xuất;  Loại van và mã sản phẩm; Áp suất làm việc tối đa; Nhiệt độ vận hành; Loại môi chất lạnh tương thích.

Nhãn cần được gắn chắc chắn, bền bỉ trong suốt quá trình sử dụng và không được mờ theo thời gian. Ngoài ra, tài liệu kỹ thuật đi kèm cũng phải thể hiện rõ hướng dẫn lắp đặt, vận hành và bảo trì để đảm bảo an toàn và tuổi thọ của thiết bị.

Việc áp dụng TCVN 13856:2023 không chỉ giúp nâng cao chất lượng và độ an toàn trong vận hành hệ thống lạnh, mà còn là điều kiện bắt buộc để xuất khẩu sản phẩm vào các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản. Doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp hoặc nhập khẩu hệ thống lạnh tại Việt Nam cần nhanh chóng cập nhật và tuân thủ tiêu chuẩn này.

Ngoài ra, đây cũng là cơ sở quan trọng để các cơ quan chức năng thực hiện kiểm tra, chứng nhận và giám sát chất lượng thiết bị, giúp loại bỏ các sản phẩm không đạt chuẩn, kém an toàn trên thị trường.

Trong xu thế chuyển đổi xanh và tối ưu hóa năng lượng, TCVN 13856:2023 được kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng trong việc chuẩn hóa thị trường thiết bị lạnh tại Việt Nam, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thúc đẩy ngành công nghiệp cơ điện lạnh phát triển bền vững.