Saudi Arabia: Khủng hoảng vương quyền và chống tham nhũng

Báo chí dẫn bản tin từ kênh truyền hình nhà nước Al Arabiya của Saudi Arabia hôm 6/11 cho biết, Ủy ban chống tham nhũng mới do Thái tử Mohammed, 32 tuổi, lãnh đạo đã bắt giữ 11 Hoàng tử và hàng chục Bộ trưởng, trong đó có 4 Bộ trưởng đương chức.

Bắt giữ hàng loạt Hoàng tử

Theo AFP, lệnh bắt giữ được đưa ra chỉ vài giờ sau khi Ủy ban chống tham nhũng được thành lập theo sắc lệnh Hoàng gia Saudi Arabia. Hãng thông tấn SPA của nước này cho biết Ủy ban có thẩm quyền phát lệnh bắt giữ và cấm đi lại đối với các nghi phạm tham nhũng. Tuy nhiên, tên của các Hoàng tử và Bộ trưởng bị bắt vẫn chưa được công bố.

Cùng ngày, Quốc vương Salman bin Abdulaziz al-Saud của Saudi Arabia quyết định bổ nhiệm 2 Bộ trưởng mới trong nội các để nắm giữ các vị trí quan trọng về an ninh và kinh tế. Theo đó, Hoàng tử Miteb bin Abdullah bị sa thải khỏi vị trí lãnh đạo lực lượng vệ binh quốc gia và người sẽ nắm giữ chức vụ này là Khaled bin Ayyaf. Ngoài ra, Bộ trưởng Kinh tế Adel Fakieh cũng bị sa thải theo sắc lệnh Hoàng gia.

Việc sa thải Hoàng tử Miteb bin Abdullah - người đang nắm giữ một trong 3 lực lượng chính của Quân đội Hoàng gia Saudi, cũng là một trong các đối thủ tranh giành ngôi vị, được cho là động thái cứng rắn nhất từ phía Vua Salman cũng như Thái tử Mohammed.

Ủy ban chống tham nhũng mới do Thái tử Mohammed bin Salman lãnh đạo (Ảnh: Reuters)

Được biết, Phụ vương của Hoàng tử Miteb là Vua Abdullah cuối cùng, người đã lãnh đạo Bộ Quốc phòng và biến quân đội thành một lực lượng mạnh, có uy tín với nhiệm vụ bảo vệ gia đình Hoàng gia. Abdullah al-Sultan, người chỉ huy lực lượng Hải quân Saudi Arabia cũng đã được thay thế bởi ông Fahad al-Ghafli mà không có lời giải thích chính thức nào được đưa ra.

Củng cố ngôi vị?

Tờ The New York Times cho biết, Saudi Arabia đã bước vào cuộc chống tham nhũng mạnh tay bắt đầu từ các nhân vật ảnh hưởng và tầm cỡ. Tuy nhiên, giới quan sát lại nhận định, thực chất chiến dịch bắt giữ dường như là động thái mới nhất để củng cố sức mạnh của Thái tử Mohammed.

Truyền thông Saudi Arabia loan tin, Hoàng thân - tỉ phú Al-Waleed bin Talal cũng bị bắt. Nếu thông tin bắt hoàng thân Al-Waleed là chính xác, thì điều này sẽ gây chấn động lớn đến cộng đồng doanh nghiệp và quốc tế. Với hai Hoàng tử hiện đang bị sa thải, thì việc kiểm soát bộ máy an ninh của vương quốc hiện nay chắc chắn sẽ tập trung chủ yếu dưới quyền của Thái tử Mohammed.

Được biết, Thái tử Mohammed bin Salman được chọn thay thế Thái tử bị phế truất Muhammad bin Nayef là con trai đầu của Quốc vương Salman với người vợ thứ ba. Một khi lên kế vị vua cha, ông Mohammed bin Salman sẽ là vị vua Saudi đầu tiên không phải là con của người sáng lập quốc gia, vua Abdul Aziz Al Saud, còn được gọi là Ibn Saud.

Ông Mohammed từ lâu đã là nhân vật nổi bật trong nền chính trị Saudi Arabia. Cho nên, quyết định sa thải các Hoàng tử chính là một trong những chiến thuật giúp củng cố quyền lực, mở rộng con đường dẫn đến ngôi vị và thuận tiện cho kế hoạch cải cách của ông.

Hoàng tử Mutaib bin Abdullah (phải) mất quyền chỉ huy lực lượng vệ binh quốc gia (Ảnh: Reuters)

Bắt các Hoàng tử Arab ăn chơi khét tiếng nhất thế giới

Thái tử Mohammed đang trở thành người nắm quyền lực bậc nhất Saudi Arabia sau hàng chục năm. Theo New York Times, đáng chú ý nhất trong số các Hoàng tử bị bắt giữ có Alwaleed bin Talal, người nổi tiếng ăn chơi bậc nhất thế giới và Mutaib bin Abdullah, con trai của cố Quốc vương Abdullah.

Hoàng tử Mutaib bị mất quyền chỉ huy lực lượng vệ binh quốc gia ngay trong đêm thứ 7. Vài giờ sau đó, Hoàng gia Saudi Arabia thông báo lệnh bắt giữ Mutaib. Toàn bộ các thành viên Hoàng tộc Saudi bị cấm rời đất nước trong thời điểm này. Các quan chức tình báo Mỹ tuyên bố đang theo dõi sát sao mọi động tĩnh trong Hoàng cung.

Với việc bắt giữ các Hoàng tử, Thái tử Mohammed đã nắm quyền kiểm soát 3 lực lượng an ninh chính của đất nước, bao gồm quân đội, lực lượng đặc nhiệm thuộc Bộ Nội vụ và vệ binh quốc gia. Trong mấy chục năm qua, 3 lực lượng này được coi là sự cân bằng quyền lực trong Hoàng tộc Saudi Arabia.

Trong khi đó, hiện chưa rõ lý do vì sao Hoàng tử ăn chơi bậc nhất thế giới Alwaleed bin Talal bị bắt giữ. Hoàng tử nổi tiếng là doanh nhân thành đạt, có những khoản đầu tư lớn vào các tập đoàn phương Tây như Twitter hay Apple.

Nguồn tin của New York Times cho biết, trong số 34 thành viên hoàng gia Saudi bỏ phiếu bầu tân Thái tử Mohammed, chỉ có 3 người phản đối, bao gồm gia đình hoàng tử Alwaleed. Các nhà quan sát am hiểu tình hình Trung Đông nhận định, với việc chi phối cả 3 lực lượng quân đội và lĩnh vực tài chính, kinh tế của đất nước, Thái tử Mohammed đạt đến đỉnh cao quyền lực mà không một vị vua Saudi Arabia nào đạt đến được trong hàng chục năm qua.

Những quyết định gây chấn động

Về lý thuyết, Quốc vương Salman hiện vẫn có quyền lớn nhất nhưng dường như Thái tử đang có những bước chuẩn bị sẵn sàng nối ngôi, trong bối cảnh người Phụ vương đã 81 tuổi.

Hoàng thân - tỉ phú Al-Waleed bin Talal cũng bị bắt (Ảnh: AFP)

“Đây là một dạng đảo chính xóa bỏ truyền thống cũ” - Chas W. Freeman, cựu đại sứ Hoa Kỳ nhận định - “Toàn bộ quyền lực giờ đây thuộc về Mohammad”.

Theo New York Times, có thể Thái tử Mohammed đưa ra quyết định cứng rắn là vừa nhằm loại bỏ những đối thủ tiềm tàng, vừa  xóa bỏ những mối đe dọa làm trì trệ đất nước.

Ở tuổi 32, Thái tử Mohammed được đánh giá có ít kinh nghiệm lãnh đạo, khi mới nắm giữ vị trí Bộ trưởng Quốc phòng vào năm 2015, ngay sau khi người cha kế vị ngai vàng. Thái tử hầu như không kiên nhẫn khi chứng kiến đất nước thay đổi chậm chạp trong thời đại mới. Ông khởi động cuộc chiến tranh với phe nổi dậy Yemen, cô lập quốc gia vùng Vịnh Qatar.

Thái tử cũng trực tiếp can thiệp vào vấn đề kinh tế của đất nước, đề ra chiến lược mới ít phụ thuộc vào dầu mỏ hơn. Thái tử Mohammed cũng xóa bỏ truyền thống bảo thủ, cho phép phụ nữ được phép lái xe.

Ngược lại, động thái thâu tóm quyền lực của Thái tử Mohammed cũng ít nhiều gây ra hiệu ứng tiêu cực. Giới đầu tư nước ngoài có thể sẽ thận trọng hơn khi đổ tiền vào Saudi Arabia.

“Một số Hoàng tử là doanh nhân nổi tiếng bị bắt giữ. Điều này chứng tỏ không một ai là an toàn ở Saudi Arabia cả” - James M. Dorsey, chuyên gia nghiên cứu về Saudi tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore nói - “Việc bắt giữ chóng vánh và không minh bạch như vậy làm sao có thể thu hút các nhà đầu tư nước ngoài?”.

Michael Stephens, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Hoàng gia Anh về Quốc phòng - An ninh (RUSI) nhận định, việc loại bỏ những đối thủ tiềm năng là chuyện thường thấy trong nội bộ Hoàng gia Ả Saudi Arabia: “Đó là cách để đảm bảo rằng không một ai có thể thách thức quyền lực, trong trường hợp này là của Thái tử Mohammed”.

                                                                                                                                                         Thủy Tiên