Nông sản và nỗi lo xuất khẩu sang Trung Quốc

Một chiêu bài mà thương lái nước này thường xuyên sử dụng là cạnh tranh nhau mua hàng, cố tình đẩy giá lên cao tạo cơn sốt rồi lại đột ngột ngừng thu mua khiến thị trường nông sản trong nước liên tục biến động, rớt giá và cuối cùng chịu thiệt nhiều nhất vẫn là những người nông dân.

Trồng nông sản ồ ạt không theo quy hoạch, không tìm kiếm được thị trường mới khiến nông dân thua thiệt đủ đường

Rất nhiều mặt hàng nông sản khác của Việt Nam cũng đang phụ thuộc ngày càng nhiều vào thị trường Trung Quốc. Việt Nam đang sản xuất nông sản theo kiểu ‘mạnh ai nấy làm’: không theo những quy trình kỹ thuật, tiêu chuẩn an toàn chặt chẽ, không rõ xuất xứ, nguồn gốc... chỉ có thể được chấp nhận ở thị trường Trung Quốc vốn có trình độ sản xuất và tiêu dùng tương đương. Tất nhiên là với giá thấp.

Tình trạng nhiều thương lái Trung Quốc thu mua những mặt hàng nông sản rất đặc biệt, với giá ban đầu rất cao và tung tin đồn sẽ thu mua số lượng lớn làm nông dân điêu đứng.

Vì hám lợi, người dân đổ xô nuôi, trồng hoặc tìm kiếm những mặt hàng trên. Sau đó, những thương lái trên biến mất, khiến người dân trắng tay với những mặt hàng chẳng có ai mua. Nói chung cho tới nay, nông dân Việt Nam làm lụng cực nhọc, nhưng chủ yếu là để làm giàu cho các thương lái, chứ cuộc sống của họ chẳng mấy khá hơn.

Dưa hấu, lúa gạo, tôm hùm,… đều ngậm trái đắng

Những ngày qua, khắp các trang báo, trang mạng xã hội, công chúng bắt gặp hình ảnh dưa hấu ùn tắc tại các cửa khẩu. Người nông dân oằn lưng chăm sóc chờ ngày hái quả, nhưng giờ thành quả của họ lại đang nằm giữa đường, không tiêu thụ được. Ngày qua ngày, hàng bị hư hỏng dần.

Mặt hàng XK, NK chủ yếu qua cửa khẩu chiếm 95% là trái cây tươi, nông sản. Trong đó kim ngạch XK nông sản của Việt Nam cao trung bình hàng năm gấp 4 - 5 lần kim ngạch NK hàng nông sản từ Trung Quốc. Tổng kim ngạch XNK qua cửa khẩu năm 2014 là 846,3 triệu USD (trong đó XK 719,2 triệu USD, NK 127,1 triệu USD).

quý I/2015, XK nông sản gặp nhiều khó khăn với giá trị toàn ngành đạt khoảng 6,13 tỉ USD, giảm 13,2% so với cùng kỳ năm 2014. Theo Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản VN Nguyễn Tôn Quyền: “Nếu như tháng 1, tổng kim ngạch XK gỗ đạt 558 triệu USD thì tháng 2 mức giảm sâu, chỉ còn 337 triệu USD. Một số thị trường XK giảm như: Pháp giảm tới 27%, Hà Lan giảm 33%...”. 

thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam, Trung Quốc cũng vẫn là thị trường Việt Nam xuất khẩu gạo với số lượng lớn nhất trong 3 năm liên tiếp. Song, báo cáo của VFA cũng nêu rõ, năm 2015 sẽ có nhiều thay đổi do quốc gia này đẩy mạnh kiểm soát và ngăn chặn nhập khẩu lậu qua biên giới và ảnh hưởng đến tiêu thụ gạo của Việt Nam. Trung Quốc tăng cường nhập khẩu chính thức từ nhiều nguồn cung với giá thấp nên dự báo xuất khẩu gạo Việt Nam vào Trung Quốc sẽ sụt giảm trong năm tới.

Giá tôm cuối năm 2014 từ 1,8-2 triệu đồng/kg tôm loại 1, đầu năm 2015 còn ở ngưỡng 1,7-1,8 triệu đồng/kg thì đến nay rớt xuống còn khoảng 1,2-1,25 triệu đồng/kg. Như vậy, mỗi kg tôm mất giá từ 400.000-750.000 đồng. Với giá này, những ai mua con giống từ 500.000-520.000 đồng/con cầm chắc lỗ vốn. Giá tôm hùm phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc nên dịp Tết Nguyên đán nhu cầu lớn thì giá tôm cao. Ngược lại, bây giờ nhu cầu giảm nên giá thấp. Bên cạnh đó, chính ngư dân tự làm khó mình khi thấy năm nay tôm giống nhiều, giá rẻ hơn 150.000-200.000 đồng/con nên đua nhau bán non tôm để mua giống nuôi vụ mới, dẫn đến lượng tôm tồn rất nhiều. Ngoài ra, một số nước trong khu vực cũng đang nhập khẩu vào Trung Quốc với giá thấp hơn giá tôm Việt Nam nên phải hạ giá tôm để cạnh tranh.

Tìm lối thoát

Thực tế, không quá khó để tìm đầu ra cho nông sản Việt nếu đã xây dựng được thương hiệu và có tiêu chuẩn chất lượng đáp ứng được nhu cầu của những thị trường khó tính. Tuy nhiên, đó lại đang là khó khăn lớn nhất và chưa có lời giải cụ thể với nhiều loại nông sản chủ lực của Việt Nam. Ví như, trong vụ xoài vừa qua đã xảy ra tình trạng khá “tréo ngoe” khi giá xoài rớt thảm hại do Trung Quốc ngừng thu mua, cảnh xoài chín vàng ngoài vườn nhưng không thể tiêu thụ, tuy nhiên các doanh nghiệp xuất khẩu xoài lại thiếu nguồn cung do chủ yếu xoài trồng vẫn không đáp ứng được yêu cầu chất lượng xuất khẩu.

Mới đây, quả thanh long đã trở thành một hiện tượng gây sốt ở Ấn Độ, với lượng nhập khẩu tăng gần 20 lần trong hai tháng qua. Trái thanh long Việt Nam xuất sang nước này không cần phải chiếu xạ và xử lý hơi nước nóng nên việc thâm nhập thị trường này không quá khó. Dù thanh long mới được cấp phép nhập khẩu vào Ấn Độ từ đầu năm nay và lượng nhập khẩu cũng chưa quá lớn nhưng đây cũng được coi là tin vui với người trồng bởi nguy cơ giảm tiêu thụ tại thị trường Trung Quốc- nơi tiêu thụ thanh long chủ yếu của Việt Nam đang là “nhãn tiền”. Bởi, trước đó Trung Quốc chỉ nhập thanh long từ Việt Nam nhưng hiện nước này cũng đã trồng những diện tích thanh long lớn tương đương với vùng trồng tại Việt Nam. Khi những diện tích thanh long đang trồng tại Trung Quốc nêu trên ra trái thì lượng quả nhập khẩu từ Việt Nam chắc chắn sẽ giảm. Theo đó, việc tìm được các thị trường xuất khẩu mới sẽ “cứu nguy” cho loại quả này.

Tin tức mới nhất về kinh doanh độc giả có thể đọc tại đây.

Cao Phong

Nên đọc

Hàng nông sản Trung Quốc: Cẩn thận không mua nhầm

Đề nghị Trung Quốc cung cấp danh mục chất bảo quản nông sản

Nguyễn Bá Toàn - Người thổi hồn vào nông sản Việt

Nông dân điêu đứng vì trồng nông sản ồ ạt