Ngôi chùa cổ rộng 15m nằm sâu trong lòng núi đá vôi, hoàn toàn do thiên nhiên ban tặng, gắn với truyền thuyết Đức Phật hạ trần

Nằm cách thị trấn Yên Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An về phía tây bắc khoảng 5km là quần thể dãy núi đá vôi lèn Vũ Kỳ nhìn xa như một dải cờ bay vững chãi, xung quanh bao bọc bởi những cánh đồng xanh mướt của vùng quê xứ Nghệ.

Lèn Vũ Kỳ từng có rất nhiều hang động, trong đó nổi bật nhất là động đá ở đỉnh núi phía đông. Động này tuy không phải là lớn nhất nhưng có hình dáng như giọt nước (hoặc búp sen) vô cùng ấn tượng, lại khô ráo, sạch sẽ, cùng nhiều ngõ ngách bí ẩn, linh thiêng.

Theo người dân địa phương, hơn 400 năm trước, hang động này đã được những Phật tử trong vùng chọn làm nơi để tụng kinh niệm Phật. Từ đó mà hình thành nên một ngôi chùa vô cùng độc đáo, hoàn toàn không do bàn tay con người kiến thiết, được gọi là chùa Thiên Tạo.

Ẩn sau những phiến đá khổng lồ che khuất cả lối vào, chùa Thiên Tạo là một động đá cao hơn 20m rộng chừng 15m, hình thế tròn trịa, trần hang vuốt nhọn lên cao tít, dưới nền lại bằng phẳng, rất khô ráo, sạch sẽ. Không khí trong hang vừa thanh u tĩnh mịch lại rất ôn hòa: mùa hè thì mát mẻ, mùa đông thì ấm, lại khô thoáng dễ chịu chứ không hề ẩm thấp, chính là nơi lý tưởng để tĩnh tâm tu học.

Chùa gồm có 4 vách đá tự nhiên như một bức tranh nghệ thuật với những vân đá óng ánh. Giữa chùa có một giếng nước tự nhiên, được coi là “giếng ngọc”. Đặc biệt khi có gió thổi, trong chùa phát ra âm thanh của đá như tiếng trống, tiếng chuông làm thức tỉnh chúng sinh. Trên vòm mái là từng cụm nhũ đá buông xuống với muôn hình vạn trạng, đẹp lung linh với các hình thù khác nhau. Khối thì giống như hình hộ pháp; có khối giống như chiếc chuông đồng.

Chùa Thiên Tạo có 3 ban thờ chính, tất cả đều đặt trong những hang đá nhỏ hơn. Ở chính giữa có điện Tam Bảo, bên trái hang Thiên, bên phải là hang Tiên Nữ. Mỗi hang nhỏ bên trong chùa lại có những câu chuyện khác nhau. Bề mặt hang Tam Bảo và hang Thiên có nhiều vết lõm xuống như dấu bàn chân. Theo truyền thuyết lưu truyền trong dân gian, đây chính là dấu chân của Đức Phật.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, do có địa thế hiểm trở và kín đáo nên chùa Thiên Tạo trở thành kho chứa lương thực và vũ khí của các đơn vị quân đội trong vùng. Theo sử sách ghi lại, lèn Vũ Kỳ nhiều lần còn là nơi được các cán bộ chiến sĩ chọn để họp chi bộ và bàn kế hoạch chống giặc ngoại xâm.

Sau chiến tranh, chùa Thiên Tạo bị bỏ hoang một thời gian dài. Tượng Phật, cổ vật, đồ tế khí và nhiều thắng tích thiên nhiên cũng bị phá hủy và thất lạc trong quãng thời gian này. Hiện, chùa Thiên Tạo hiện chỉ còn lưu giữ được 2 cổ vật là cốt Phật và một chiếc bát hương bằng đá, có từ năm 1645. Thời kỳ kháng chiến chống Pháp, bát hương này được người dân trong làng mang về nhà cất giữ, sau đó đã trả lại trả cho chùa.

Tháng 8/2017, nhờ sự đóng góp của người dân và các Phật tử trong vùng, chùa Thiên Tạo được sửa sang, tôn tạo lại. Các bức tượng Phật, ban thờ, hệ thống điện, cũng như những đồ dùng trong chùa hiện nay đều do người dân đóng góp mà có.

Nét độc đáo ở ngôi chùa này có sự hòa quyện giữa tuyệt phẩm của thiên nhiên với sự thanh tịnh; sự lắng đọng của chốn linh thiêng đã tạo cho con người cảm giác bình yên, thư thái. Cứ vào dịp 14 và 15 ( âm lịch) hàng tháng, nhân dân và Phật tử thường đến chùa lễ Phật, thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn”; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của địa phương.