Nghệ nhân dân gian Nguyễn Thanh Vân: Gần trọn đời gắn bó với diều

Nghệ nhân diều dân gian

Những con diều vừa mới làm xong tại nhà ông Hai Vân.

Ông là nghệ nhân Nguyễn Thanh Vân, Chủ nhiệm câu lạc bộ (CLB) Diều Phượng Hoàng (TP.HCM). Trong ngôi nhà nhỏ trên đường Trần Đình Xu (Q.1), ông dành hẳn một căn phòng tương đối rộng để cất giữ những con diều đã từng bay lượn trên trời cao. Tuy vậy, căn phòng có vẻ không đủ sức chứa hết số diều ông đã làm ra, nên trong nhà diều được bày la liệt cả ở phòng khách, trên tường, dọc theo cầu thang...

Ông Hai Vân (tên gọi thân mật của nghệ nhân Nguyễn Thanh Vân) cho biết: “Tôi ghiền làm diều hơn là thả diều. Khi tập trung vẽ hình, cắt vải, vót tre, vẽ màu... tôi không còn để ý đến bất cứ điều gì xung quanh. Mỗi lúc hoàn thành xong một con diều là trong lòng tôi lại dâng lên một cảm xúc bồi hồi, sung sướng khó tả. Có khi, làm xong diều vào buổi tối thì cả đêm ấy tôi không ngủ được, cứ đi lên đi xuống, sờ sờ, ngắm ngắm con diều không biết chán”.

Những ai quen biết ông Hai Vân lâu năm thường tỏ ra thán phục khả năng sáng tạo ý tưởng không ngừng của người nghệ nhân dễ mến này. Hầu hết những hình ảnh đẹp trong cuộc sống đều được ông đưa vào các mẫu diều của mình, từ những địa danh nổi tiếng như chợ Bến Thành, cảng Nhà Rồng, chùa Một Cột... đến cờ Tổ quốc, rồi rồng, phụng, cá, chim, hoa, lá... Ông nói: “Tốn nhiều thời gian và công sức như vậy nhưng không phải con diều nào tôi làm xong cũng có thể bay được ngay. Có con làm mất cả tháng nhưng khi ra thả thì cứ là đà như bị hụt hơi. Con nào lên không thẳng, chao liệng nhiều, bay không ổn định ở một vị trí trên không trung thì phải bỏ đi, có tiếc mà ráng sửa chữa cũng không thành công.”

Thú vui của người nghệ nhân ngoài lục tuần là không ngừng mày mò tìm kiếm để cho ra đời những con diều độc và lạ. Từ diều đơn, ông chế tác ra diều liên kết cả mấy trăm con bay thành hình cầu vồng đa sắc, gây sự ngạc nhiên và thích thú cho hàng ngàn người xem. Chưa thỏa mãn với những con diều thả ban ngày, ông đã tạo ra loại diều làm sáng màn đêm với hàng trăm chiếc đèn led rực rỡ sắc màu.

Nhà ông Hai Vân ai cũng thích chơi diều. Lên 5 tuổi ông đã theo các anh trong nhà đi thả diều. Có lần con diều của ông bị mất, ông nhờ người anh trai làm cho một con khác nhưng chờ mãi vẫn không có diều, tức quá, cậu bé Vân vác dao đi vót tre, cắt giấy làm diều. Làm không được, lại bị tre đâm cho toạc tay, bị bố mẹ đánh đòn đau nhưng cậu vẫn không từ bỏ cuộc chơi. Năm đó ông mới 6 tuổi. Sau cả tuần, cuối cùng cậu cũng làm được một con diều bé xíu. Cậu yêu quý sản phẩm mình làm ra đến nỗi sau mỗi buổi thả, cậu đem về cất ở đầu giường. Từ đó về sau, Vân luôn tự mình làm diều để chơi và làm tặng những bạn hàng xóm. Riết rồi đâm nghiện...

Khi đã trở thành một thợ điện tại Chợ Lớn, chàng thanh niên Nguyễn Thanh Vân vẫn không quên thú thả diều. Chàng bắt đầu mày mò làm ra những con diều với kích thước, hình dáng khác nhau. Rồi, ông Hai Vân tập hợp những người cùng sở thích với mình thành lập CLB Diều quận 8. Cái tên Đồng Diều mà người ta đặt cho một địa danh ở địa bàn này cũng xuất phát từ thú chơi diều của ông Hai Vân và những người trong CLB. Giờ đây không gian dành cho những người chơi diều đã chuyển ra tận mé sông.

Gần 50 năm gắn bó với diều và khả năng chế tác diều độc đáo, ông Nguyễn Thanh Vân đã trở thành người đầu tiên trong cả nước được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân gian” ở bộ môn Diều nghệ thuật. Với ông, thả diều không chỉ là một trò chơi, mà thực sự là một bộ môn thể thao có tính nghệ thuật cao, mang lại một sự vận động linh hoạt cho cả cơ thể lẫn tinh thần.

“Cặp đôi hoàn hảo” của... diều

Liên hoan diều quốc tế tại Vũng Tàu

CLB Diều Phượng Hoàng (Q.8, TP.HCM) được thành lập từ năm 1999, là câu lạc bộ diều đầu tiên và duy nhất cho đến nay của các tỉnh phía Nam. Mọi người biết đến ông khi CLB Diều Phượng Hoàng được mời ra biểu diễn tại Liên hoan “Những cánh bay Việt Nam” trong khuôn khổ Festival Huế năm 2006. Mẫu diều mang hình lá cờ Tổ quốc bay thẳng lên bầu trời, ổn định ở độ cao hơn 300 m khiến người xem không ngớt lời trầm trồ khen ngợi. Sau đó, tên ông Hai Vân được ghi vào sách Kỷ lục Việt Nam khi thực hiện mẫu diều rồng dài đến 100 m, ngang 1,6 m, được xem là con diều lớn nhất từ trước đến nay. Diều rồng xuất phát từ ý tưởng tôn vinh giá trị văn hóa nòi giống con Rồng cháu Tiên, được ông thực hiện trong một năm và mất cả tháng bay thử nghiệm.

Đến đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, ông giới thiệu mẫu diều liên hoàn dài 1.000 m, kết nối từ 320 con diều rô với đủ bảy sắc màu. Mẫu diều liên kết của ông tạo một chiếc cầu vồng mang dòng chữ “Ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long” lại khiến hàng ngàn người vỗ tay thán phục. Ông kể: “Khi biểu diễn, tôi lo lắng lắm vì trời hôm đó gió rất nhẹ. Thật may là con diều đã không phụ tâm huyết của tôi và đồng đội”.

Trong nhiều loại diều đã chế tác, nghệ nhân Hai Vân tâm đắc nhất là con diều sáo. Ông cho biết diều sáo truyền thống rất độc đáo, đậm chất Việt Nam và luôn được đánh giá cao ở các liên hoan diều quốc tế. Tại Festival diều nghệ thuật quốc tế tại Trung Quốc năm 2009, con diều sáo của ông vừa đẹp, vừa tạo ra những âm thanh trầm bổng vui tai đã làm ngẩn ngơ bao khách thưởng lãm. Vừa sắp xếp lại những ống sáo trúc, ông vừa chia sẻ: “Có lẽ nhờ chơi diều nên ở tuổi ngoài 60, tôi vẫn khỏe khoắn, vui tươi và tinh thần thư thái. Vợ tôi trước đây hay phàn nàn vì tôi mê diều quá, nhưng khi đã tham gia thả diều cùng chồng thì bà ấy cũng say mê không kém. Bây giờ, vợ tôi luôn tự nguyện đóng vai trò nhà tài trợ chính để hỗ trợ tôi thỏa mãn đam mê”.

Sâu xa hơn, ông bày tỏ mối lo rằng thú chơi diều sẽ bị mai một theo thời gian, khi trên những bãi đất trống ngoại ô liên tục mọc lên những tòa nhà cao tầng, san sát nhau.

Nghệ nhân mê diều hiện đã có kế hoạch mở các lớp dạy cách làm diều. Niềm đam mê diều của ông Hai Vân sẽ chẳng bao giờ tồn tại được nếu không có một người rất quan trọng bên cạnh cổ vũ, tiếp sức, đó là vợ ông, bà Trần Thị Thu Thủy. Diều là một thú chơi, mà đã chơi thì phải tốn kém, nhất là chơi theo kiểu của ông Hai Vân. Từ ngày vinh danh nghệ nhân, kỷ lục gia, được các địa phương mời làm diều thả vào các dịp lễ hội, ông Hai Vân dường như chẳng còn thời gian để làm gì ngoài... diều. Mỗi đợt đem diều đi thả ở những phương trời xa, ông Hai Vân làm “mẻ” hầu bao của bà Thủy cả chục triệu đồng. Sau mỗi đợt liên hoan, cái ông Vân mang về nhà chỉ là những tấm bằng khen, giấy chứng nhận các giải thưởng. Số tiền thưởng và hỗ trợ chỉ để khao anh em trong CLB và để tiếp tục... làm diều. Nguồn kinh phí cung cấp cho ông thỏa chí đam mê được trích ra từ tiền cho thuê nhà trọ và dịch vụ giặt ủi ở gia đình.

Bà Thủy cảm thông, chia sẻ bởi từ tuổi ấu thơ, bà là bạn thả diều của ông. Mối tình lãng mạn của hai người cũng được hình thành từ... diều. Ông nhớ, buổi chiều hàng ngày hai người gặp nhau, rồi yêu nhau trên đồng diều đến giờ vẫn tươi rói. “Ổng trói số phận tui vào ổng bằng sợi dây diều của ổng.” Bà Thủy cười sảng khoái khi chúng tôi hỏi về kỷ niệm thời trẻ của hai ông bà. Ông Hai Vân kể: “Có bận tui hẹn đưa bả đi coi xi-nê. Tui mải mê thả diều, trời sáng trăng nên quên mất. Mãi đến đêm mới sực nhớ ra, chạy vội về tìm bả thì đã thấy bả đạp xe mang diều ra đồng. Thế là “cặp đôi hoàn hảo” tâm tình trên cánh đồng diều đến tận khuya... Ngày ông Hai Vân chuẩn bị mang diều đi tham dự Liên hoan “Những cánh bay Việt Nam”, suốt ngày bà Thủy sát cánh cùng chồng trên đồng diều. Rồi bà theo ông ra tận Huế giúp ông nối từng sợi dây, khâu từng mảnh vải, lo lắng cho ông từng bữa ăn, giấc ngủ. Sự tận tâm của bà đã khiến Ban tổ chức liên hoan cảm phục. Kết thúc liên hoan, Ban tổ chức tặng bà một giải thưởng độc đáo: cho người đã hỗ trợ đắc lực nghệ nhân, góp phần xuất sắc vào thành công của liên hoan.

Bà Thủy “méc”: “Từ ngày ổng mang diều đi liên hoan khắp nơi, tui tốn đến mấy chục triệu lận. Được cái là nhờ diều mà ổng khỏe lắm. Coi nhỏ con vậy chớ ổng chẳng bệnh tật chi hết. “Ham” diều nên cả ổng và tui đều thư thái tâm hồn, nên tốn bao nhiêu tui cũng chấp nhận.”. Ông còn dành thời gian thực hiện một cuốn sách ghi lại tất cả kỹ thuật chế tác diều để truyền cho những người trẻ có cùng niềm đam mê. Ông còn nhắn nhủ thêm rằng bất cứ ai mê làm diều, mê thả diều đều có thể đến học, chơi hay đơn giản là nói chuyện về diều cùng ông tại nhà riêng (số 35/19 Trần Đình Xu, Q.1, TP.HCM).

 Nguyên Quốc - Ảnh: Quốc Định

Độc giả có thể tìm hiểu thêm thông tin tại đây.

Nên đọc

Hoa hậu Diệu Hân bị xử thua trong vụ tranh chấp tiền thuê nhà

Nghệ nhân đi bộ trên tuyết để vẽ tranh

Tác giả được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và công nghệ nhận số tiền thưởng tương đương 270 lần mức lương cơ sở

Seedorf giải nghệ, nhận chức HLV Milan Nelson Mandela và niềm đam mê với thể thao