Làm sao để hạn chế tình trạng hàng giả 'luồn lách' qua kênh chính ngạch?

Thủ đoạn tinh vi đưa hàng giả, hàng nhái vào thị trường

Ông Trần Hữu Linh - Tổng cục trưởng Tổng cục QLTT cho biết, giai đoạn năm 2018, 2019 tình hình buôn lậu, gian lận thương mại, đặc biệt là hàng nhái hàng giả rất nhức nhối. Đến năm 2020, dịch COVID-19 bùng phát thì tình trạng hàng lậu giảm đi rất nhiều, bởi trước đó các lực lượng làm nhiệm vụ quản lý thị trường (QLTT) đã hoạt động rất tích cực. Bắt đầu từ đầu năm 2022, khi dịch COVID-19 được kiểm soát thì tốc độ cũng như quy mô và đặc biệt là tính phức tạp của vấn nạn hàng giả, hàng nhái ngày càng tăng. Đáng chú ý, hàng giả xảy ra với ngày càng nhiều mặt hàng khác nhau. Nếu như trước đây hàng giả chỉ tập trung ở mỹ phẩm, đồ gia dụng... thì hiện nay đã xuất hiện ở cả xăng dầu, vật tư nông nghiệp, phân bón…

Đơn cử, mới đây, lực lượng QLTT phối hợp với công an chỉ đạo Cục QLTT tỉnh Bắc Ninh kiểm tra, bắt giữ 20 tấn nước hoa của các thương hiệu nổi tiếng có dấu hiệu giả mạo. Ngoài ra, theo Tổng cục trưởng Tổng cục QLTT, môi trường để hàng giả đưa vào lưu thông càng ngày càng trở nên dễ dàng. Ví dụ như kinh doanh công khai trên các mô hình kinh doanh online, sàn giao dịch thương mại điện tử, khiến lực lượng chức năng rất khó đối phó.

Từ đầu năm đến nay, biên giới với Trung Quốc vẫn đang cấm biên, hàng hóa không đi qua được những kênh truyền thống như là đường mòn, lối mở, mà buộc phải đi chính ngạch. Chính vì đi chính ngạch nên những đối tượng làm hàng giả sẽ phải tìm cách để luồn lách qua kênh chính ngạch. Cho nên việc sản xuất, rồi thẩm lậu hàng giả vào trong thị trường nội địa rất phức tạp. Ngay trong nội địa vẫn có những đối tượng ở các làng nghề tiếp tục sản xuất hàng giả, tập trung chủ yếu vào đồ thực phẩm.

"Cách đây một tháng, lực lượng QLTT đã phát hiện cơ sở sản xuất mật ong giả ngay trong một hộ gia đình và chỉ bán trên Facebook. Đấy là những thứ rất nguy hiểm đến sức khỏe của người dân", ông Trần Hữu Linh cảnh báo.

Ông Nguyễn Hữu Tuấn, Trưởng Phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương) chia sẻ thêm, hiện nay còn có tình trạng các đối tượng đăng thông tin hoặc livestream bán hàng ở một nơi, nhưng kho ở nơi khác, hoặc bán hàng qua các trung gian để kiếm lời, hay chia kho ra ở rất nhiều tỉnh, thành phố khác nhau. Do vậy cơ quan chức năng khi đi kiểm tra, xử lý vi phạm hết sức khó khăn.

“Đặc biệt đối với hàng cấm thì các đối tượng không bán một sản phẩm mà chia nhỏ sản phẩm ra để bán thành các bộ phận rồi cũng bằng cách thỏa thuận với nhau trên các nhóm kín, sau đó đưa bán trên các sàn để lợi dụng dịch vụ vận chuyển của sàn về giao hàng. Sau đó chúng lại xóa sản phẩm ấy đi rồi thu thập thông tin người dùng trái phép để lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Những xu hướng lợi dụng đặc thù của thương mại điện tử cũng có xu hướng gia tăng”, ông Nguyễn Hữu Tuấn chia sẻ.

Doanh nghiệp cần nâng cao tinh thần trách nhiệm

Thời gian vừa qua, hoạt động chống hàng nhái, hàng giả đã tập trung vào tuyên truyền nâng cao nhận thức ở các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Bên cạnh đó là dần tăng nặng chế tài xử phạt. Tuy nhiên, ông Trần Hữu Linh cho rằng, nhóm đối tượng rất quan trọng cần nâng cao nhận thức chống hàng giả là các doanh nghiệp chủ sở hữu các nhãn hiệu hàng hóa và những đối tượng sản xuất, kinh doanh hàng giả.

"Cần phải tăng cường tuyên truyền, nhất là đối với các doanh nghiệp làm ăn chân chính có những sản phẩm bị làm giả. Vừa qua, rất nhiều thương hiệu nổi tiếng của Việt Nam có đơn đề nghị chúng tôi xử lý những vấn đề liên quan đến xâm phạm quyền sở trí tuệ", ông Trần Hữu Linh cho biết.

Ông Trần Hữu Linh kỳ vọng, chỉ trong vòng hai đến ba năm nữa, tỷ lệ kiểm tra, kiểm soát đối với lực lượng của thị trường phải là 60% ở trên mạng và chỉ còn 20-30% là tại hiện trường. Bởi gian lận thương mại sẽ chủ yếu trên không gian mạng và phải có những mặt hàng, ngành hàng trọng điểm. Thay đổi thói quen là một thứ rất khó nên cần tuyên truyền vận động theo hướng đa dạng hóa lên nhiều hình thức tới doanh nghiệp, người tiêu dùng nhằm góp phần đẩy lùi vấn nạn hàng giả.

TS Bùi Kim Hiếu, Trưởng Ban Luật Dân Sự, Viện Nghiên cứu Pháp luật Bảo vệ doanh nghiệp và Người tiêu dùng cũng cho rằng, hơn ai hết, trách nhiệm của doanh nghiệp rất quan trọng trong đấu tranh chống hàng gian. Bằng việc doanh nghiệp phải xác lập quyền sở hữu đối với nhãn hiệu, kiểu dáng thông qua đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp, bảo hộ sáng chế, xác lập quyền tác giả trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam hay trong phạm vi vùng hoặc lãnh thổ nào đó…

Đồng thời, bản thân doanh nghiệp phải tự hoàn thiện các chính sách của doanh nghiệp liên quan đến bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Doanh nghiệp phải có những cam kết đối với người tiêu dùng và phải thực hiện đúng các cam kết nhằm tạo lợi thế cạnh tranh, uy tín cho sản phẩm. Mặt khác, phải phối kết hợp với các cơ quan có thẩm quyền khi có các hành vi xâm phạm đến nhãn hiệu của mình.

Ông Nguyễn Đăng Sinh, Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP) khuyến cáo, sản phẩm của doanh nghiệp phải có đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước về thương hiệu, nhãn hiệu nhận diện để được cơ quan quản lý nhà nước công nhận và làm căn cứ xử lý trước pháp luật đối với các đối tượng làm giả sản phẩm. Trên thực tế có rất nhiều doanh nghiệp vẫn không đăng ký nhãn hiệu, thương hiệu sản phẩm với cơ quan quản lý nhà nước. Bởi khi lực lượng chức năng xử lý những trường hợp doanh nghiệp bị làm giả hàng hóa, ngay bản thân doanh nghiệp cũng không chứng minh được sản phẩm chính hãng của mình thì sẽ rất khó.

Theo Hiệp hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tình trạng mua bán trên các mạng xã hội rất phổ biến, tuy nhiên việc kiểm tra, kiểm soát các mặt hàng bày bán là rất khó khi mà việc trao đổi, mua bán diễn ra trực tiếp giữa người mua và người bán không thông qua đơn vị kiểm soát chất lượng. Người tiêu dùng phản ánh, khiếu nại về mua hàng trên mạng chất lượng không như quảng cáo, mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng... ngày càng gia tăng. Trong đó, nhiều địa chỉ bán hàng của cá nhân trên mạng không đăng ký với các cơ quan chức năng nên rất khó trong việc xác minh, xác định tên và địa chỉ người vi phạm. Nhiều trường hợp bị phản ánh đã khóa tài khoản không liên hệ được.