Công khai, minh bạch trong các dự án BT là rất quan trọng

Theo kế hoạch, từ năm 2016-2010 thành phố có nhu cầu đầu tư lớn với tổng vốn khoảng 850 ngàn tỷ đồng, trong đó khả năng ngân sách chỉ đáp ứng được 20%. Để huy động nguồn lực xã hội hóa như hình thức BT, theo ông Nguyễn Thành Phong, phải tính toán hết sức cẩn thận, chặt chẽ để sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai.

BT giúp hạ tầng giao thông của TP.HCM phát triển mạnh mẽ, tuy nhiên hình thức này đang lộ ra những bất cập

Phải công khai minh bạch

“Suy cho cùng, đất đai rất quan trọng vì bản chất nó là ngân sách. Khi triển khai BT phải tính toán hết sức có hiệu quả” - ông Phong cho hay.

Người đứng đầu chính quyền TP.HCM nhận định: “Thời gian qua, các dự án BT đã đạt được kết quả tích cực, góp phần phát triển hạ tầng giao thông, môi trường cho thành phố và thông qua BT giải quyết nhiều bức xúc về hạ tầng. Nhưng thành phố cũng đối mặt với nhiều bất cập, mặt trái mà mô hình này mang lại. Vì vậy, các dự án BT phải thực hiện theo hướng công khai minh bạch. Sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên Nhà nước nhưng cũng phải hoàn thiện môi trường đầu tư hiệu quả, không cản trở nhà đầu tư”.

Cũng theo ông Phong, vai trò của cơ quan chức năng là xây dựng một khung pháp lý cho dự án BT, bảo đảm minh bạch, hiệu quả, phân chia rủi ro, hạn chế rủi ro tiềm tàng.

Đường Phạm Văn Đồng, một trong những tuyến đường quan trọng được xây dựng bằng hình thức BT tại TP.HCM

Làm gì để hạn chế trục lợi từ BT?

Dưới góc độ chuyên gia, TS. Huỳnh Thế Du, Giám đốc Chương trình MPP (chương trình đào tạo sau đại học chuyên ngành chính sách công), Đại học Fulbright Việt Nam, cho rằng hầu hết việc thực hiện dự án BT đều có phương thức “đổi đất lấy hạ tầng” và chỉ định thầu chứ không phải đấu thầu. Trong khi chủ đầu tư lại dựa quá nhiều vào vốn vay ngân hàng. Vì thế, cần hạn chế tối đa hình thức BT với phương án đổi đất lấy hạ tầng, thay vào đó cần lấy tiền mặt đổi hạ tầng thông qua việc bán đấu giá quyền sử dụng đất, phát hành trái phiếu công trình. Việc thực hiện BT chỉ nên áp dụng khi có quỹ đất sạch và quỹ đất này phải được bán đấu giá độc lập, tiền thu được sẽ thanh toán cho tiến độ đầu tư dự án để tránh trục lợi.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA), nhận định việc thực hiện phương thức chỉ định nhà thầu, nhà đầu tư các khu đất vàng, hoặc theo hình thức BT, PPP, BOT khá phổ biến trong thời gian vừa qua đã bộc lộ những mặt hạn chế, do nguồn vốn chủ sở hữu của nhiều nhà thầu, nhà đầu tư thường chỉ có khoảng 10%, còn lại khoảng 90% vốn đầu tư xây lắp là vốn vay ngân hàng.

Điều này tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, có thể ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành công trình, dẫn đến phát sinh tiêu cực, lợi ích nhóm, tác động đến môi trường đầu tư kinh doanh, lợi ích xã hội… Đặc biệt trong bối cảnh thiếu cơ chế phản biện, giám sát, thẩm định khách quan như hiện nay.

Chủ tịch HoREA cho rằng, việc thực hiện chỉ định thầu đối với các dự án BT, BOT đang tạo điều kiện cho nhà đầu tư được hưởng lợi “kép”.

Cụ thể, khi nhận thầu thi công công trình, dự toán công trình thường do nhà thầu đề xuất. Các khu đất đối ứng ở những địa điểm đắc địa và đã được tăng cường hệ thống hạ tầng giao thông để đầu tư kinh doanh bất động sản thường cũng do nhà thầu kiêm nhà đầu tư đề xuất. Bên cạnh đó, các nhà thầu, nhà đầu tư này đã “tránh” được thủ tục “kép” khi lựa chọn nhà thầu xây lắp công trình và lựa chọn chủ đầu tư dự án bất động sản thông qua phương thức chỉ định thầu, nên đã triệt tiêu sự cạnh tranh.

Nhà đầu tư đã được chỉ định làm nhà thầu xây lắp mà không phải qua thủ tục đấu thầu công khai, rộng rãi trong nước và quốc tế để lựa chọn nhà thầu. Đồng thời, nhà đầu tư lại được chỉ định đầu tư dự án bất động sản tại các khu đất đối ứng mà không phải qua thủ tục đấu thầu công khai, rộng rãi trong nước, quốc tế để lựa chọn nhà đầu tư.

“Như vậy, việc thực hiện phổ biến hình thức chỉ định nhà thầu kiêm nhà đầu tư dự án BT, BOT, PPP đã làm giảm đi tính minh bạch, công khai, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh của môi trường kinh doanh; tác động tiêu cực đến niềm tin của nhà đầu tư trong nước, nước ngoài; dẫn đến gây thiệt hại ngân sách Nhà nước (vì dự toán công trình nếu không được thẩm định chặt chẽ có thể bị nhà thầu nâng cao hơn giá trị thực, đồng thời nguồn đất đối ứng trả cho nhà thầu cũng là tài sản công, cũng là tiền ngân sách)…” - ông Châu nhấn mạnh.

Trước các vấn đề bất cập từ BT, Chủ tịch HoREA kiến nghị cần thực hiện phổ biến hình thức đấu giá công khai, đấu thầu rộng rãi trong nước, hoặc đấu thầu rộng rãi quốc tế để lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư dự án.

Bên cạnh đó, hạn chế tối đa việc chỉ định nhà thầu, chỉ định nhà đầu tư đối với các trường hợp trên đây và chỉ thực hiện hình thức chỉ định nhà thầu, nhà đầu tư theo quy định của Luật Đấu thầu. Nhất là trong các trường hợp đặc biệt theo Điều 26 của luật này, để tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh; củng cố lòng tin cho các nhà đầu tư; làm lợi cho ngân sách Nhà nước và tăng cường sự đồng thuận trong xã hội.

 Bài & ảnh: Nguyên Vũ

Nên đọc

Đấu giá công khai tòa nhà Saigon One Tower?

Trần Anh bất ngờ công khai bán cổ phiếu cho "đối thủ" Thế Giới Di Động

Bộ Công thương bắt buộc niêm yết công khai giá sữa

Công khai hành vi vi phạm và kết quả xử lý an toàn thực phẩm