Cần có biện pháp để hạn chế tác hại của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới

Thuốc lá thế hệ mới: Tác hại khôn lường

Bà Nguyễn Thị Thu Hương - Đại diện Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế) cho biết, trong những năm qua, với những nỗ lực của Bộ Y tế và các bộ, ngành, các tỉnh, thành phố, công tác phòng chống tác hại thuốc lá đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. So với năm 2015, tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nam giới Việt Nam giảm từ 45,3% xuống 42,3%. Với kết quả này, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam đã phòng tránh được 280.000 ca tử vong sớm vì các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá; tiết kiệm chi phí do giảm tỷ lệ bệnh tật do sử dụng thuốc lá gây ra trong giai đoạn 2015 - 2020 là 1.277 tỷ đồng/năm.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là 1 trong 15 nước có số nam giới trưởng thành hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới và mức giảm ở trên vẫn chưa đạt được mục tiêu đề ra trong Chiến lược Phòng, chống tác hại thuốc lá đến năm 2020, đó là giảm sử dụng thuốc lá ở nam giới xuống còn 39%.

Một trong những nguyên nhân chủ yếu của việc tỷ lệ hút thuốc lá còn cao và giảm chậm là do thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Theo ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm - Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cho biết, thuế thuốc lá ở Việt Nam rất thấp so với các nước ASEAN và trung bình toàn cầu. Thuế tiêu thụ đặc biệt trên giá bán lẻ của Việt Nam là 38,8%, trong khi đó ở Malaysia là 58,6%, Singapore là 67,5% và Thái Lan là 78,6%. Tỷ lệ này ở các nước phát triển là 67,9%, còn trung bình toàn cầu là 61,5%.

Giá thuốc lá rẻ làm tăng tiếp cận và mua thuốc lá của thanh thiếu niên và người nghèo. Giá thuốc lá ở Việt Nam đứng thứ 157 trên tổng số 161 quốc gia theo số liệu báo cáo năm 2020. Bên cạnh đó, hiện nay trên thị trường xuất hiện các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như: thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha, … Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới được thiết kế rất tinh vi, bắt mắt, đa dạng từ màu sắc đến hình ảnh với nhiều kiểu dáng như: hình USB, thỏi son, móc chìa khóa… nhằm thu hút giới trẻ, thanh thiếu niên. Các chất dung dịch trong thuốc lá thế hệ mới được pha trộn chủ yếu là các hóa chất độc hại, gây dị ứng, ung thư và gây nghiện với nhiều hương vị khác nhau.

Theo Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, thuốc lá điện tử gây tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng, phát sinh hàng loạt bệnh, ngộ độc mới, thậm chí y học chưa biết, không thể đoán trước, không thể giải quyết hiệu quả và tăng gánh nặng xã hội.

Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên cũng cho biết thêm, vừa qua Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận trường hợp bệnh nhân nữ 20 tuổi nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử gây ngộ độc dẫn đến gây tổn thương đa tạng, hôn mê, co giật, sốc suy thận. Thêm nữa là trường hợp bệnh nhân nam 39 tuổi bị đột quỵ do sử dụng thuốc lá điện tử.

Ngoài ra, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên cũng thông tin thêm về một bệnh lý/ ngộ độc mới tại Mỹ đã bùng phát và tăng mạnh hồi tháng 8, đạt đỉnh hồi tháng 9/2019. Đây là một bệnh lý mới gây tổn thương phổi cấp liên quan đến thuốc lá điện tử (EVALI). EVALI gây tử vong và chưa có phác đồ điều trị chính thức, tất cả bệnh nhân mắc bệnh đều phải nhập viện và phải thở ôxy với tỷ lệ 76%, thở máy không xâm nhập chiếm 22%, đặt ống 26%, phải can thiệp ECMO (thiết bị tim, phổi nhân tạo) một số ca. Có tới 25-85% các ca để lại xơ phổi mức độ khác nhau…

Biện pháp để hạn chế, kiểm soát

Trước những tác hại khôn lường đến sức khoẻ, tạo gánh nặng lên kinh tế cho gia đình và xã hội do sử dụng các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng…), Bà Nguyễn Thị Thu Hương - Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá - Bộ Y tế cho rằng, chúng ta cần phải có những giải pháp đẩy mạnh phòng, chống tác hại thuốc lá để bảo vệ sức khoẻ người dân, nhất là thanh thiếu niên, thế hệ trẻ tương lai của đất nước và giảm gánh nặng về kinh tế.

Liên quan đến các quy định của pháp luật về mua bán, kinh doanh quảng cáo đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, bà Hoàng Thị Thu Hương - Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) cho biết: việc quảng cáo, bán các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hiện nay được thực công khai trên mạng internet, trang Facebook, Tiktok, Instagram… chủ yếu nhắm vào giới trẻ, thanh thiếu niên. Theo quy định của pháp luật và các quy định liên quan quy định rõ: Cấm kinh doanh hàng hóa nhập lậu và cấm quảng cáo, khuyến mại, tiếp thị thuốc lá trực tiếp tới người tiêu dùng dưới mọi hình thức. Việc kinh doanh, buôn bán tràn lan thuốc lá điện tử là trái các quy định pháp luật.

Theo Luật thuế tiêu thụ hiện hành, thuế tiêu thụ đặc biệt của thuốc lá bằng 75% giá xuất xưởng. Tuy nhiên, khi tính theo chuẩn quốc tế là thuế trong giá bán lẻ, thì tỷ lệ của Việt Nam (bao gồm cả thuế VAT)chỉ chiếm khoảng 38.8% (năm 2020). Tỷ lệ này thấp hơn nhiều so với trung bình của các quốc gia có thu nhập trung bình (59%) và thấp hơn đa số các nước Asean (Thái Lan 78.6%, Singapore 67.1%

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khuyến cáo cần tăng thuế thuốc lá. Tăng thuế thuốc lá thường xuyên để giá thuốc lá tăng nhanh hơn lạm phát và mức tăng thu nhập. Ngoài ra, nên tăng thuế thuốc lá để trong ngắn hạn nhằm đạt mục tiêu kế hoạch hành động quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm.

Liên quan đến vấn đề thuế đối với các sản phẩm thuốc lá, bà Trần Thị Tuyết - Trưởng phòng Chính sách thuế Giá trị gia tăng và Tiêu thụ đặc biệt (Vụ Chính sách Thuế - Bộ Tài chính) cho biết, giai đoạn 2008 - 2019, chúng ta đã 3 lần điều chỉnh mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá, nhưng mức thuế theo đánh giá vẫn còn thấp. Do vậy, để đạt được hiệu quả giảm tiêu dùng thuốc lá, nên cân nhắc đưa các loại thuốc lá mới phát sinh trên thị trường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt và đề xuất Bộ Tài chính nên thay đổi chính sách tăng thuế đối với thuốc lá theo lộ trình để giá thuốc theo kịp mức tăng thu nhập và dần hướng tới mức thuế tối ưu là chiếm 75% giá bán lẻ, góp phần đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá như khuyến cáo của WHO và các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực y tế công cộng, cũng như định hướng của Đảng Nhà nước.