Bí ẩn scandal Phó Chủ tịch Tập đoàn Lotte đã tự tử

Vì cha, huynh đệ tương tàn:

Với hơn 60 doanh nghiệp thành viên và 60.000 nhân viên trên toàn thế giới, Tập đoàn Lotte hiện là tập đoàn lớn thứ 5 tại Hàn Quốc, theo định giá của giới doanh nhân, tài sản gần 106 tỷ USD. Trong quá khứ, Lotte khởi nghiệp từ một công ty bán kẹo cao su vào năm 1948, trải qua gần 7 thập niên, nhờ tài lèo lái hiệu quả của lãnh đạo, dần dần nó đã trở thành một đế chế kinh doanh khổng lồ, xứng đáng là niềm tự hào của Hàn Quốc - một trong những Chaebol quyền lực bậc nhất.

Trong kinh doanh, thành công hay thất bại là chuyện không hiếm. Vào tháng 1/2015, sóng gió bủa vây Lotte, khi ban giám đốc của Lotte Holdings - một công ty con của Lotte mẹ, thuộc quyền kiểm soát của nhóm lợi ích tại Nhật Bản, bất ngờ miễn nhiệm ông Shin Dong-joo, 61 tuổi, con trai cả của nhà sáng lập Shin Kyuk-ho, rồi tiếp đó là Phó Chủ tịch công ty này. Có vẻ như đây là tín hiệu cho thấy ông Shin đang mở đường cho người con trai út của ông là Dong-bin, 60 tuổi, lên kế nhiệm. Tháng trước đó, người con thứ đã trở thành chủ tịch của Lotte Holdings.

Sau các xáo trộn về nhân sự đó, đến ngày 27/7/2015, chính nhà sáng lập Lotte đã sa thải tất cả các thành viên Hội đồng quản trị, trong có có cả con trai út của ông. Ngay ngày hôm sau, Shin Dong-bin đã tập trung tất cả các giám đốc của những công ty thành viên trong Tập đoàn Lotte nhằm đảo chính, hạ bệ vị trí của cha mình thành “Chủ tịch danh dự” tại Lotte Holdings!

Ba cha con gia đình Shin: (từ trái sang) Shin Kyuk-ho, Shin Dong-joo và Shin Dong-bin.

 

Được biết, Dong-joo và Dong-bin là con của Shin với người vợ thứ hai là một phụ nữ Nhật Bản, sau khi người vợ đầu tiên của Shin mất. Theo giới báo chí, Dong-bin được biết đến là người có công đưa Lotte trở thành 1 trong 5 tập đoàn đa ngành có quy mô tài sản lớn nhất Hàn Quốc. Tuy nhiên, trong gia đình, Dong-bin không nhận được sự ủng hộ của cha, thậm chí, trong tranh quyền đoạt chức, Shin đã công khai quan điểm ủng hộ người con trai cả Dong-joo. Trong khi đó, Dong-bin nói rằng Dong-joo đã lợi dụng sự yếu đuối của cha để tự tung tự tác, còn Dong-joo đã đưa ra bằng chứng (bao gồm một bức thư và một đoạn băng ghi âm cuộc trò chuyện của người cha) chứng minh mình là người thừa kế hợp pháp, tuyên bố Dong-bin đã che giấu hoạt động kinh doanh yếu kém của bộ phận Lotte tại Trung Quốc. Cả Dong-joo lẫn Dong-bin đều đã xuất hiện trên truyền hình tố cáo lẫn nhau bắt đầu “cuộc chiến huynh đệ tương tàn”.

Trên truyền thông, ông Shin cũng cho biết chưa từng chọn Dong-bin làm người thừa kế và bày tỏ sự ủng hộ với Dong-joo. Ngày 11/8/2016, Dong-bin đã công khai xin lỗi (lần 2) vì những cãi vã với anh trai. Trên sóng truyền hình trực tiếp, ông này cam kết sẽ cải thiện tính minh bạch của Tập đoàn Lotte và bảo đảm với người dân rằng “Lotte là của Hàn Quốc”.

Trong các tháng sau, vụ việc lùm xùm trong gia đình Shin tiếp tục trở nên phức tạp. Tuy nhiên, bất ngờ đã xảy đến vào trung tuần tháng 8/2015 khi Lotte chính thức gửi thông cáo báo chí xác nhận về việc tập đoàn này đã đồng thuận thông qua 2 vấn đề quản lý được ông Dong-bin đề xuất, gồm: Thuê một giám đốc ngoài và cải thiện cấu trúc sở hữu của Tập đoàn Lotte hiện tại. Theo các nhà phân tích am tường vụ việc nội bộ của Lotte, với thông báo như vậy, có thể coi nội chiến gia tộc nhà sáng lập Lotte tạm chấm dứt với phần thắng thuộc về người con trai út, anh thua em, cha thua con.

Bà Shin Young-jia bị bắt:

Bà Shin Young-jia trước khi bị bắt.

Với bê bối lần này, hoạt động kinh doanh của Lotte chịu ảnh hưởng không hề nhỏ. Không chỉ đối mặt với làn sóng tẩy chay các sản phẩm, tập đoàn này còn trở thành mục tiêu điều tra của chính phủ về cơ cấu sở hữu chồng chéo, phức tạp… kéo theo hàng loạt rắc rối liên quan tới vấn đề pháp lý về sau này.

Tháng 6/2016, vận đen tiếp tục giáng xuống Lotte khi tập đoàn này vướng nghi án sử dụng một công ty ma ở Việt Nam để phục vụ cho quỹ đen. Cáo buộc đến trong bối cảnh các công tố viên Hàn Quốc đang điều tra tập đoàn này vì những cáo buộc liên quan tới hối lộ, các giao dịch trái pháp luật trong nội bộ và tham ô. Điều đáng nói là quỹ đen này có liên quan tới việc xây dựng Lotte Center Hanoi - tổ hợp, trung tâm mua sắm được xây dựng bởi Lotte Engineering & Construcstion (Lotte E&C) tại Hà Nội. Được biết, đến thời điểm đó, Ủy ban Thương mại của Hàn Quốc và các công tố viên đã xác định được 5 hoặc 6 công ty vỏ bọc tham gia vào các giao dịch của Lotte.

Theo báo chí, bên lề những điều tra và cáo buộc này, vào ngày 7/7/2016, Tòa án quận Trung tâm thành phố Seoul đã ban hành lệnh bắt chính thức đối với Shin Young -jia, 73 tuổi - con gái cả của nhà sáng lập Shin, và hiện là giám đốc của nhiều chi nhánh của tập đoàn đa ngành này, bao gồm Hotel Lotte và Lotte Shopping, bởi nghi vấn nhận hối lộ từ giám đốc cũ của một thương hiệu mỹ phẩm trong nước. Việc bắt giữ bà Young-jia có thể xem là phát súng đầu tiên nhắm vào tập đoàn này của giới chức Hàn Quốc và họ tuyên bố sẽ tiếp tục mở rộng điều tra thêm.

Tại sao ông Lee tự tử?

Phó Chủ tịch Lee In-won tự tử.

Chưa dừng lại ở đó, thông tin mới nhất gây chấn động dư luận diễn ra vào sáng 26/8/2016 vừa qua cho biết, Phó Chủ tịch Lee In-won của Tập đoàn Lotte treo cổ tự sát trên một con đường đi bộ ở ngoại ô thủ đô Seoul. Được biết ông này chết chỉ vài giờ trước khi đến cuộc hẹn điều trần với các công tố viên về các cáo buộc quỹ đen của tập đoàn.

Sẽ không có gì đáng nói nếu như ông Lee In-won không phải là người quan trọng số 2 sau các thành viên trong gia đình người sáng lập của Tập đoàn Lotte. Ông Lee đã đồng hành cùng tập đoàn này kể từ năm 1973, và là người “chịu trách nhiệm về công việc quản lý chung và những lĩnh vực kinh doanh chính của Lotte”. Một người am hiểu vấn đề cho biết: “Vị trí của ông Lee trong Tập đoàn Lotte gần như tương tương với những thành viên trong gia đình nhà sáng lập”.

Ngoài ra, ông Lee còn được biết đến là “cánh tay phải” của người con út Dong-bin. Chính vì vậy, một nguồn tin không chính thức nghi ngờ rằng, ông Lee đã hy sinh thân mình để bảo vệ ông Dong-bin. Hiển nhiên, việc ông này chết sẽ khiến quá trình điều tra gặp rất nhiều khó khăn.

Theo các nhà điều tra, vụ tự tử chết bất ngờ của Phó Chủ tịch Tập đoàn Lotte Lee In-won sáng 26/8/2016 có thể khiến việc điều tra tham nhũng liên quan đến tập đoàn này khó khăn hơn. Nhiều người đã đặt câu hỏi: “Phải chăng ông Lee quyết định chết là để liều mình cố bảo vệ các ông chủ cao hơn của Lotte?”.

Tập đoàn Lotte khét tiếng.

 Theo cảnh sát, lẽ ra ông Lee phải có mặt tại Văn phòng công tố trung ương ở Seoul để trả lời về các cáo buộc liên quan chuyện quỹ đen bất hợp pháp của người sáng lập và Chủ tịch Lotte, vì đó là bước đầu của kế hoạch triệu tập tiếp nhà sáng lập Lotte Shin Kyuk-ho và con trai là Shin Dong-bin, Chủ tịch Lotte. Đây được xem là hai nhân vật chính của một vụ bê bối tham nhũng liên quan đến Lotte.

Giới chức điều tra xác nhận rằng, cái chết của ông Lee có thể khiến sự thật về vụ bê bối này sẽ bị chôn vùi mãi mãi. Được biết, những vụ việc tương tự như vậy trước đây ở Hàn Quốc đã xảy ra: Hồi tháng 12/2014, một cảnh sát tên Choi đã tự tử vào lúc có cáo buộc rò rỉ tài liệu nhạy cảm liên quan đến tổng thống cho báo giới: Có một người “cấp trên của anh cảnh sát” đã góp phần vào vụ rò rỉ này với ý định gây rối cho Tổng thống Park Geun-hye và 3 trợ lý thân cận của bà. Việc Choi tự tử khiến scandal chìm vào quên lãng vì cảnh sát không biết đâu mà lần.

Vụ thứ hai: Hồi tháng 7/2014, Kim Kwang-jae, cựu Chủ tịch Cục Đường sắt Hàn Quốc đã nhảy cầu sông Hàn tự tử. Ông là một trong những nghi phạm được cho là đã nhận hối lộ từ một đối tác. Sau cái chết của ông Kim, cảnh sát đành bó tay, không điều tra được gì thêm.

Sau vụ tự tử của Lee, cảnh sát Hàn Quốc vẫn tiếp tục điều tra, nhưng bởi vì Lee “Lê Lai đã liều mình cứu chúa”, nên mọi việc bỗng trở nên khó khăn khi giới chức an ninh Seoul nỗ lực tìm cho ra sự thật ẩn đằng sau cánh cửa sắt nặng nề, im lìm của tập đoàn khét tiếng Lotte.

Theo ước tính, từ năm 2005 đến 2015, có khoảng hơn 100 người Hàn Quốc tự tử trong quá trình điều tra. Năm ngoái con số cũng lên đến 17 người. Hàn Quốc cũng là nước có tỷ lệ tự tử nhiều nhất so với thế giới. Năm 2012, cứ 100.000 người Hàn Quốc thì có 29,1 người tự tử. Tỷ lệ ở Hungary là 22 và Nhật Bản là 19,1. Trong khi tỷ lệ của các nước ngày càng giảm xuống, ở Hàn Quốc con số lại ngày càng tăng lên, đặc biệt từ năm 2000 đến nay.

Năm 2003, Chủ tịch Tập đoàn Hyundai Chung Mong Hun nhảy lầu từ tầng 12 sau khi bị buộc tội bí mật chuyển tiền sang Triều Tiên. Năm 2004, cựu Chủ tịch Tập đoàn Daewoo Engineering & Construction Nam Sang Kook tự tử trên cầu Hannam sau khi bị ông Roh Moo-hyun buộc tội nhận hối lộ. Năm 2009, cựu Tổng thống Hàn Quốc Roh Moo-hyun tự sát bằng cách nhảy lầu tại biệt thự của ông ở miền Nam Hàn Quốc trong khi đang bị điều tra vì nghi nhận hối lộ. Năm 2015, cựu lãnh đạo Tập đoàn Xây dựng Keangnam Enterprises Sung Wan Jong tự tử chết trên một con đường leo núi cùng với danh sách các quan chức chính phủ mà ông này cho là đã nhận hối lộ, khi đang bị điều tra vì bị nghi biển thủ công quỹ khi đầu tư ở nước ngoài...

Lotte hiện đang phải trải qua giai đoạn khó khăn hơn bao giờ hết khi hàng loạt sóng gió bủa vây tập đoàn từ bê bối tranh quyền đoạt chức giữa các thành viên trong gia đình tới việc bị điều tra quỹ đen, tham nhũng và cái chết bất đắc kỳ tử của Phó Chủ tịch Lee. Hậu quả có thể nhận thấy rõ: Phải từ bỏ kế hoạch niêm yết Hotel Lotte và rút khỏi dự án đấu thầu tại một công ty hóa chất của Mỹ, chưa nói đến kết quả điều tra kết luận có lập quỹ đen, thì sẽ như thế nào? Với tất cả những chuyện tồi tệ đang diễn ra, hình ảnh Tập đoàn Lotte hiện đang trở nên khó coi trong mắt mọi người, báo hiệu một tương lai không mấy sáng sủa cho Lotte.

 Anh Dũng (Theo BBC)