Bầu cử giữa kỳ Mỹ: Dân chủ kiểm soát Hạ viện, Cộng hòa kiểm soát Thượng viện

Ở một số tiểu bang, các cuộc đi bầu sớm đã diễn ra từ nhiều tuần này và số cử tri đi bầu đã vượt qua những con số kỷ lục trước đó của những mùa không bầu tổng thống. Tại Guam, bà Lou Leon Guerrero thuộc đảng Dân chủ thắng cử, trở thành nữ thống đốc đầu tiên của bang. Hai thành viên đảng Dân chủ khác là bà Rashida Tlaib (người Mỹ gốc Palestine) đã giành chiến thắng tại khu vực bầu cử số 13 ở bang Michigan, còn bà Ilhan Omar (người Mỹ gốc Somali) trở thành người thay thế nghị sĩ nam đầu tiên là người Hồi giáo Keith Ellison tại khu vực bầu cử số 5 thuộc bang Minnesota. Trong một diễn biến liên quan, Alexandria Ocasio-Cortez (28 tuổi) thuộc đảng Dân chủ đã trở thành nữ nghị sĩ trẻ tuổi nhất được bầu vào Quốc hội.

Với chiến thắng tại Indiana và North Dakota, đảng Cộng hòa chính thức giữ được Thượng viện với 50 vị trí.

Làn sóng giữa kỳ là gì?

Tại thời điểm này, đảng Dân chủ đang lạc quan một cách thận trọng về cơ hội lấy lại một số quyền lực lập pháp. Nữ Dân biểu Nancy Pelosi tuyên bố là đảng của bà sẽ giành quyền kiểm soát Hạ viện. Một kết quả như vậy sẽ có ý nghĩa ngay lập tức và ảnh hưởng đến chương trình nghị sự của Tổng thống Donald Trump.

"Làn sóng giữa kỳ" - một chiến thắng lớn của cuộc bầu cử định hình lại bản đồ chính trị quốc gia - là một hiện tượng thường được lặp lại trong chính trị Mỹ. Liệu đảng Cộng hòa ở Washington đang sắp bị một chiến thắng như vậy đè bẹp?

Làn sóng giữa kỳ là sự kiện một đảng giành thêm được ít nhất 20 ghế trong Hạ viện và Thượng viện Mỹ. Điều đó đã xảy ra 8 lần trong 70 năm qua, đặc biệt là vào năm 1994 (một làn sóng Cộng hòa chống lại Bill Clinton) và năm 2010 (làn sóng chống lại Barack Obama).

Tình hình bây giờ ra sao?

Những thước đo - và các bài học lịch sử dưới đây - sẽ cho chúng ta manh mối.

1. Quỹ vận động tranh cử

Tiền làm nên thế giới chính trị. Mức tiền đổ vào cho các ứng cử viên, đảng phái và nhóm độc lập là dấu hiệu cho thấy sức mạnh của số phiếu sẽ có thể giành được từ nỗ lực quảng cáo, tổ chức, và kêu gọi người đi bầu. Tiền cũng phản ánh sự nhiệt tình của khối ủng hộ tài chánh của mỗi bên.

Việc gây quỹ tranh cử đặc biệt liên quan chặt chẽ với mọi làn sóng bầu cử giữa kỳ trong 25 năm qua, là thời gian mà tầm quan trọng của tiền bạc tăng vọt trong các chiến dịch tranh cử.

Năm 1994, tiền quyên góp từ cá nhân cho các ứng cử viên Hạ viện - bị giới hạn theo luật tài chính - nghiêng về phía đảng Cộng hòa. Đảng này sau đó lần đầu tiên nắm quyền kiểm soát Hạ viện kể từ năm 1955.

Năm 2006, lợi thế gây quỹ và việc kiểm soát Hạ viện nghiêng về Đảng Dân chủ.

Bốn năm sau, đảng Cộng hòa lại quyên được nhiều tiền - và giành quyền kiểm soát Hạ viện. 

Trong năm 2014, họ đã chiếm được đa số lớn nhất, với 83 ghế, và giành luôn quyền kiểm soát Thượng viện.

Triển vọng 2018: Những khởi đầu có vẻ như là lợi thế gây quỹ đối với các ứng cử viên Dân chủ đã trở thành một thành quả đáng kinh ngạc. Con số mới nhất cho thấy đảng Dân chủ quyên được số tiền cao hơn gấp đôi tiền đóng góp của các nhà tài trợ cá nhân cho đảng Cộng hòa.

Trong kỳ bầu cử giữa kỳ lần này, dư luận Mỹ đoán lợi thế về đảng Dân chủ (Ảnh: Getty)

2. Mức ủng hộ tổng thống

Cuộc bầu cử giữa kỳ được cho là cuộc trưng cầu dân ý về tổng thống đương nhiệm. Khi tổng thống không được ưa chuộng lắm, cử tri trút sự thất vọng của họ lên những dân biểu cùng đảng với ông. Nếu vị lãnh đạo quốc gia được lòng dân, đảng của ông được thưởng bằng lá phiếu (hoặc, ít nhất, không bị trừng phạt quá mức).

Kết quả các cuộc thăm dò ý kiến của Gallup về mức ủng hộ ​​tổng thống trong vòng 60 năm qua cho thấy xu hướng này.

Triển vọng 2018: Mức ủng hộ Tổng thống Donald Trump ổn định đáng kể, bất chấp việc nội các ông trong một năm rưỡi đầu tiên của nhiệm kỳ đã có nhiều xáo trộn. Ông không có nhiều thời gian "tuần trăng mật" sau khi đắc cử, vì vậy không có nhiều thay đổi đột ngột.

Vào cuối tháng 8, mức ủng hộ đối với tổng thống là 40%. Vào đêm trước cuộc bầu cử giữa kỳ, mức này vẫn là… 40%. Đó không phải là một dấu hiệu tốt cho đảng Cộng hòa.

Tổng thống Trump từng thách thức trọng lực chính trị trong quá khứ, nhưng sự không được lòng dân của ông có thể sẽ khiến cán cân trở nên bất lợi hơn cho đảng Cộng hòa.

3. Thăm dò dư luận tổng quát

Thăm dò này liên quan đến việc chỉ đơn giản yêu cầu mọi người cho biết là họ ủng hộ ứng viên của đảng nào trong cuộc bầu cử. Có 435 cuộc đua vào Hạ viện trong mỗi cuộc bầu cử giữa kỳ, có nghĩa là có ít nhất 870 ứng cử viên từ hai đảng chính, cộng với một số ứng cử viên độc lập nổi bật và các chính trị gia bên thứ ba.

Mỗi cuộc đua có đặc điểm riêng, mọi cử tri đều có những lợi ích riêng cần bảo vệ, và mỗi ứng cử viên vào quốc hội có một bản sắc nhân khẩu học độc đáo như một dấu vân tay.

Do đó, dường như rất khó tin là có thể tiên đoán kết quả của tất cả các cuộc đua dựa vào thăm dò đơn giản hỏi là cử tri có ủng hộ một ứng cử viên vô danh của đảng Dân chủ hay đảng Cộng hòa. Tuy nhiên, thăm dò tổng quát từng được chứng minh là một yếu tố dự báo chính xác đáng kể về triển vọng bầu cử giữa kỳ cho hai đảng chính.

Vào năm 1958, 1982 và 2006, kết quả thăm dò chung nghiêng về đảng Dân chủ đã bùng nổ trước các chiến thắng của đảng này trong ngày bầu cử. Khi các làn sóng của đảng Cộng hòa năm 1994, 2010 và 2014 quét qua, lợi thế của đảng Dân chủ bị thu hẹp xuống dưới 10 ghế, hoặc thậm chí, đôi khi biến mất hoàn toàn.

Năm nay, dư luận nghiêng về sự giành kiểm soát Hạ viện của đảng Dân chủ nằm xung quanh một lợi thế bảy điểm của thăm dò tổng quát. Một lợi thế lớn hơn thế nữa, thì làn sóng có thể thấy được ở trên đường chân trời.

Triển vọng 2018: Thăm dò tổng quát của đảng Dân chủ đã thay đổi trong suốt năm qua. Vào cuối mùa Xuân, lợi thế này thu hẹp đến mức có vẻ đảng Cộng hòa đã ở trong tình trạng tuyệt vời, sẵn sàng bước vào tháng 11.

Tuy nhiên, vào giữa tháng 9, đảng Dân chủ dẫn điểm với mức vượt trên Cộng hòa tới gần đạt mức 10 điểm. Lợi thế đó hiện đang thu hẹp một chút, nhưng biên độ tám điểm hiện tại nằm trong khu vực tiên đoán là sẽ có làn sóng xanh, dù đây có thể không phải là một cơn sóng thần.

4. Kinh tế

Tổng thống Donald Trump và các cộng sự của ông đang thúc đẩy các con số kinh tế tích cực và lấy đó làm lý do để chứng minh rằng họ xứng đáng được thêm hai năm hoàn toàn kiểm soát chính quyền tại Washington. Tuy nhiên, xét theo lịch sử, một nền kinh tế đang phát triển không đảm bảo thành công cho đảng của tổng thống.

Năm 1994, khi đảng Dân chủ cầm quyền phải nhượng lại Quốc hội, nền kinh tế đã phát triển hơn 4%, mặc dù tỷ lệ thất nghiệp cao hơn một chút so với mức hiện tại, ở mức 5,8%.

Trong những năm khác, 2006 và 2014, nền kinh tế cũng không xấu. Ngược lại, một nền kinh tế thảm hại có thể sẽ là một bản án tử hình cho triển vọng giữa kỳ của đảng đương nhiệm. Năm 1958, đảng Cộng hòa trong Quốc hội phải đối mặt với một cuộc "tắm máu" phần lớn là do suy thoái kinh tế năm đó, trong đó bao gồm việc GDP giảm 10% trong quý đầu tiên.

Tăng trưởng âm trong năm 1974 và 1982 cũng có thể đã góp phần khiến cho đảng Cộng hòa mất ghế trong những năm qua.

Triển vọng 2018: Mức tăng trưởng GDP trong quý ba giảm một chút, sau khi quý II đạt 4,2%. Kết hợp với tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp nhất trong 49 năm và các dấu hiệu tăng lương, tuy nhiên, chắc chắn là các chỉ số kinh tế tốt.

Ông Trump đã quyết định dùng việc kiểm soát nhập cư như lá bài cuối cùng của ông với cử tri trong cuộc bầu cử giữa kỳ - trước sự thất kinh của một số dân biểu đảng Cộng hòa vốn chỉ muốn ông tập trung vào nền kinh tế mạnh mẽ. Tuy nhiên, nếu chúng ta có thể rút kinh nghiệm từ lịch sử, tổng thống có thể đã đúng khi đi tìm kiếm một vấn đề khác để cổ động, vì chỉ kinh tế phát triển không thôi thì chưa đảm bảo cho một bầu cử giữa kỳ thành công.

Kết quả chung cuộc sẽ có trong những giờ tới. Trước mắt, việc Hạ viện do  đảng Dân chủ kiểm soát đúng như dự đoán, Tổng thống Trump sẽ “bở hơi tai” trong hơn hai năm còn lại của nhiệm kỳ.

                                                                                                     Thủy Tiên

                                                                                          (Theo BBC News)