Trong quá trình chế biến thực phẩm ở nhiệt độ cao như nướng, hun khói hay chiên rán, một số hợp chất hữu cơ gọi là hydrocacbon thơm đa vòng (PAH) có thể hình thành. Bốn đại diện tiêu biểu gồm benzo[a]pyren, benz[a]anthracen, chrysen và benzo[b]fluoranthen thường được tìm thấy trong các sản phẩm quen thuộc như thịt xông khói, dầu ăn, cá nướng hay thậm chí sữa bột.
Điểm chung của chúng là tính bền vững, khó phân hủy và có khả năng tích lũy trong cơ thể, lâu dài có thể gây hại cho gan, hệ miễn dịch và đặc biệt là tiềm ẩn nguy cơ ung thư. Chính vì vậy, nhiều quốc gia và các tổ chức y tế quốc tế đã đặt ra mức giới hạn nghiêm ngặt đối với các PAH trong thực phẩm.
Để đáp ứng yêu cầu hội nhập, đồng thời tăng cường bảo vệ sức khỏe cộng đồng, Việt Nam đã ban hành Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14438:2025, tương đương với chuẩn châu Âu BS EN 16619:2015, quy định phương pháp xác định chính xác các hợp chất này bằng kỹ thuật sắc ký khí – khối phổ (GC–MS). Đây là bước tiến quan trọng nhằm chuẩn hóa quy trình kiểm nghiệm, bảo đảm thực phẩm an toàn hơn cho người tiêu dùng.
Việc xác định một số hợp chất hữu cơ trong thực phẩm theo tiêu chuẩn sẽ đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Ảnh minh họa
Việc kiểm soát các hợp chất này rất quan trọng bởi chúng là sản phẩm phụ phát sinh trong quá trình chế biến thực phẩm ở nhiệt độ cao hoặc trong môi trường ô nhiễm. Đặc biệt, benzo[a]pyren được biết đến là chất có thể gây ung thư nếu tích tụ lâu dài trong cơ thể.
Trước khi có TCVN 14438:2025, việc xác định các PAH độc hại trong thực phẩm tại Việt Nam chưa có quy trình chuẩn thống nhất, dẫn đến sự thiếu đồng nhất trong giám sát chất lượng. Với tiêu chuẩn mới, cả phòng thí nghiệm Nhà nước lẫn doanh nghiệp sản xuất đều có thể tuân theo một quy trình khoa học, đảm bảo độ chính xác và tin cậy cao.
Tiêu chuẩn này không chỉ đặt nền tảng pháp lý cho việc kiểm soát an toàn thực phẩm, mà còn nâng cao năng lực phân tích, giám sát chất lượng đối với các dạng thực phẩm dễ bị ô nhiễm PAH. Đây là tín hiệu tích cực nâng cao uy tín của sản xuất nội địa trên thị trường quốc tế.
Với doanh nghiệp, việc tuân thủ TCVN 14438:2025 giúp định lượng chính xác các hợp chất nguy hại, từ đó cải thiện quy trình chế biến, áp dụng kỹ thuật bảo tồn nhiệt độ thấp, sử dụng nguyên liệu sạch và quy chuẩn vệ sinh nghiêm ngặt hơn. Điều này mở đường cho sản phẩm Việt Nam tiếp cận dễ dàng hơn với các thị trường khắt khe như EU, Mỹ, Nhật Bản.
Về phía người tiêu dùng, tiêu chuẩn mới đem lại sự yên tâm lớn hơn khi sử dụng sản phẩm hàng ngày, nhất là các sản phẩm dành cho trẻ nhỏ như sữa bột. Có thể mong đợi mức độ an toàn thực phẩm sẽ được nâng cao, góp phần giảm thiểu nguy cơ bệnh tật liên quan đến việc tích tụ PAH trong cơ thể.
Việc ban hành TCVN 14438:2025 phù hợp với xu hướng toàn cầu trong tăng cường quản lý an toàn thực phẩm. Trên thế giới, nhiều nước đã triển khai hệ thống giám sát PAH nghiêm ngặt, và tiêu chuẩn Việt Nam bước đầu khẳng định cam kết đảm bảo chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng trong nước. Về lâu dài, tiêu chuẩn mới còn có thể mở rộng ứng dụng trong giám sát môi trường (ví dụ: xác định PAH trong không khí, đất, nước…), góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng toàn diện hơn.
TCVN 14438:2025 là một bước tiến thiết yếu trong hệ thống quản lý an toàn thực phẩm tại Việt Nam. Bằng việc áp dụng phương pháp xét nghiệm hiện đại (GC–MS) cho bốn hợp chất PAH nguy hại, tiêu chuẩn mới không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, mà còn tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản xuất và mở rộng thị trường xuất khẩu. Đây là minh chứng rõ ràng cho cam kết tăng cường kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm, phù hợp với xu thế hội nhập và phát triển bền vững.