Triết lý sản xuất đúng lúc trong ngành thực phẩm
Mục tiêu cốt lõi của JIT là sản xuất đúng sản phẩm, đúng số lượng, đúng thời điểm, nhằm giảm thiểu lãng phí về tồn kho, thời gian, nhân công và không gian. Trong ngành bánh kẹo, JIT có ý nghĩa đặc biệt bởi tính chất sản xuất mang tính thời vụ cao, ví dụ như nhu cầu bánh trung thu, kẹo Tết, hay sản phẩm phục vụ lễ hội, luôn thay đổi theo thời gian. Nếu dự trữ nguyên liệu hoặc thành phẩm quá nhiều, doanh nghiệp có thể đối mặt với nguy cơ hàng hóa quá hạn sử dụng, chất lượng giảm sút, dẫn tới thiệt hại tài chính.
Doanh nghiệp tăng khả năng đáp ứng với các đơn hàng
Việc áp dụng JIT giúp các nhà sản xuất bánh kẹo xác định chính xác nhu cầu thị trường, lên kế hoạch mua nguyên liệu và tổ chức sản xuất theo sát tiến độ tiêu thụ. Mỗi khâu sản xuất chỉ bắt đầu khi khâu sau thực sự cần, tạo ra một chuỗi giá trị vận hành trơn tru và hiệu quả. Từ đó, doanh nghiệp vừa đảm bảo sản phẩm luôn tươi mới, vừa tiết kiệm chi phí lưu kho, đồng thời tăng khả năng đáp ứng nhanh với các đơn hàng đột xuất hoặc nhu cầu thay đổi của khách hàng.
Doanh nghiệp ứng dụng JIT vào sản xuất bánh kẹo
Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà là một trong những thương hiệu lâu đời của Việt Nam, với 65 năm hình thành và phát triển. Trước đây, quy trình sản xuất của Hải Hà mang tính truyền thống, tồn kho nguyên liệu lớn và sản xuất theo kế hoạch cố định, ít linh hoạt. Điều này khiến doanh nghiệp gặp không ít khó khăn trong việc quản lý chi phí và phản ứng nhanh với biến động của thị trường.
Những sản phẩm chất lượng của Hải Hà đến với người tiêu dùng
Những năm qua, Hải Hà đã triển khai chương trình cải tiến năng suất, trong đó trọng tâm là áp dụng các công cụ quản trị tiên tiến như Kaizen, 5S, và đặc biệt là JIT trong chuỗi cung ứng và sản xuất. Mục tiêu của Hải Hà khi áp dụng JIT không chỉ là giảm tồn kho, mà còn hướng tới việc tạo ra một hệ thống sản xuất tinh gọn, tiết kiệm, phù hợp với xu thế chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu của ngành thực phẩm Việt Nam.
Quá trình triển khai JIT tại Hải Hà được bắt đầu từ việc rà soát toàn bộ chuỗi cung ứng, phân tích lại quy trình nhập nguyên liệu, thời gian sản xuất và tiêu thụ. Doanh nghiệp thiết lập mối quan hệ chặt chẽ với các nhà cung cấp nguyên liệu, đặc biệt là đường, bột, sữa, cacao… nhằm đảm bảo nguồn hàng được giao đúng số lượng, đúng thời điểm theo kế hoạch sản xuất thực tế. Bên cạnh đó, hệ thống sản xuất được tổ chức lại theo mô hình “dòng chảy sản phẩm liên tục”, giảm thời gian chờ đợi giữa các công đoạn.
Ví dụ, trong dây chuyền sản xuất kẹo mềm, trước đây các công đoạn như nấu đường, phối trộn, ép khuôn và đóng gói được thực hiện rời rạc, gây ra sự chậm trễ và tồn kho bán thành phẩm. Sau khi áp dụng JIT, Hải Hà sắp xếp lại dây chuyền theo nguyên tắc “kéo” thay vì “đẩy”, tức là mỗi khâu chỉ bắt đầu khi khâu sau sẵn sàng tiếp nhận. Nhờ vậy, thời gian chu kỳ sản xuất giảm hơn 20%, lượng tồn kho trung gian giảm gần một nửa, và tỷ lệ sản phẩm hỏng do lưu kho quá lâu được hạn chế đáng kể.
Để liên tục phát triển và trở thành thương hiệu Việt được yêu thích, bánh kẹo Hải Hà luôn lấy khách hàng làm trung tâm và mang đến những trải nghiệm tốt nhất cho người dân trên mọi miền Tổ quốc. Đến nay, Hải Hà không chỉ là thương hiệu có được niềm tin của khách hàng mà còn được sự công nhận của Đảng và Nhà nước với bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; các Huân chương Lao động hạng I, II, III...
Những thuận lợi khi Hải Hà áp dụng JIT
Điều dễ nhận thấy, thứ nhất là JIT giúp Hải Hà tiết kiệm đáng kể chi phí tồn kho và quản lý kho bãi. Với đặc thù nguyên liệu dễ biến đổi chất lượng, việc giảm lượng lưu trữ không chỉ giúp tiết kiệm không gian mà còn đảm bảo độ tươi ngon, hương vị và độ an toàn vệ sinh thực phẩm của sản phẩm. Hệ thống kho vận của công ty trở nên linh hoạt hơn, chi phí bảo quản giảm, và vốn lưu động được giải phóng để tái đầu tư vào cải tiến công nghệ và mở rộng sản xuất.
Đảm bảo hương vị và độ an toàn vệ sinh thực phẩm của sản phẩm
Thứ hai, JIT thúc đẩy tính đồng bộ giữa các bộ phận trong doanh nghiệp. Trước kia, Hải Hà gặp tình trạng sản xuất không đồng đều, có khâu hoạt động hết công suất trong khi khâu khác phải chờ nguyên liệu hoặc thành phẩm trung gian. Khi triển khai JIT, các quy trình được liên kết chặt chẽ thông qua hệ thống quản lý kế hoạch sản xuất theo thời gian thực, giúp đồng bộ hóa nhịp độ làm việc, nâng cao hiệu suất tổng thể của dây chuyền.
Bên cạnh đó, JIT giúp Hải Hà cải thiện đáng kể chất lượng sản phẩm. Việc sản xuất theo nhu cầu thực tế cho phép công ty kiểm soát chặt chẽ từng lô hàng, giảm sai sót, loại bỏ sản phẩm kém chất lượng trước khi đến tay người tiêu dùng. Các chỉ số năng suất nội bộ cho thấy tỷ lệ sản phẩm đạt chuẩn sau khi áp dụng JIT tăng lên khoảng 15%, trong khi tỷ lệ khiếu nại từ khách hàng giảm rõ rệt.
Một điểm thuận lợi nữa là JIT tạo động lực cho văn hóa làm việc tinh gọn, chủ động và hợp tác. Khi mọi khâu trong sản xuất phụ thuộc vào tiến độ của nhau, mỗi công nhân, tổ trưởng, kỹ sư đều ý thức rõ vai trò của mình trong toàn bộ hệ thống. Điều này giúp nâng cao tinh thần trách nhiệm, giảm tình trạng làm việc rời rạc, đồng thời khuyến khích tinh thần cải tiến liên tục trong toàn công ty.
Khó khăn và thách thức trong hành trình JIT
Dù mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc áp dụng JIT tại Hải Hà cũng không tránh khỏi những thách thức lớn, đặc biệt trong giai đoạn đầu. Một trong những khó khăn đầu tiên là sự phụ thuộc cao vào nhà cung cấp. Khi hệ thống JIT hoạt động, doanh nghiệp cần nguồn nguyên liệu được cung ứng đúng thời gian, đúng chất lượng. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều nhà cung cấp trong nước chưa đáp ứng được yêu cầu giao hàng linh hoạt hoặc chưa có năng lực sản xuất ổn định, dẫn tới rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng. Đã có thời điểm, việc chậm giao đường tinh luyện hoặc sữa bột khiến dây chuyền sản xuất của Hải Hà phải ngừng hoạt động trong vài giờ, ảnh hưởng trực tiếp tới năng suất.
Doanh nghiệp cần nguồn nguyên liệu được cung ứng đúng thời gian, đúng chất lượng
Thứ hai, JIT đòi hỏi hệ thống quản lý thông tin hiện đại và đồng bộ. Trong khi đó, các doanh nghiệp truyền thống như Hải Hà ban đầu chưa có hạ tầng công nghệ đủ mạnh để theo dõi chính xác từng công đoạn sản xuất theo thời gian thực. Việc đầu tư vào phần mềm quản lý sản xuất (MES) và hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP) đòi hỏi chi phí lớn, đồng thời cần đào tạo lại đội ngũ nhân sự để thích ứng với cách làm việc mới.
Khó khăn khác đến từ yếu tố con người. Khi chuyển sang mô hình sản xuất JIT, nhiều công nhân và quản lý trung gian cảm thấy áp lực vì tiến độ bị ràng buộc chặt chẽ, không còn “dự trữ thời gian” hoặc “tồn kho an toàn” như trước. Sự thay đổi này buộc doanh nghiệp phải tổ chức các chương trình đào tạo về quản lý tinh gọn, kỹ năng kiểm soát quy trình và ứng phó với rủi ro, giúp đội ngũ làm quen dần với phương thức làm việc mới.
Ngoài ra, đặc thù ngành bánh kẹo là nhu cầu thị trường biến động mạnh theo mùa, đặc biệt trong dịp Tết Nguyên đán, Trung thu hoặc lễ hội. Việc duy trì sản xuất JIT trong giai đoạn cao điểm đòi hỏi khả năng dự báo chính xác và điều phối nhanh. Nếu dự báo sai, doanh nghiệp có thể thiếu hàng trong mùa cao điểm hoặc dư thừa sau mùa vụ. Để khắc phục, Hải Hà đã đầu tư vào hệ thống phân tích dữ liệu thị trường, liên kết chặt chẽ với các đại lý, siêu thị và nhà phân phối để thu thập thông tin tiêu thụ theo thời gian thực, từ đó điều chỉnh kế hoạch sản xuất linh hoạt hơn.
Theo các chuyên gia năng suất, để giảm thiểu rủi ro gây ra bởi khủng hoảng, một số khuyến nghị được đưa ra bao gồm: Thực hành thử nghiệm tính ổn định đối với rủi ro; Chia sẻ bài học và năng lực tốt nhất (nếu phù hợp), đặc biệt là trong các ngành công nghiệp và chính phủ; Đầu tư vào nguồn lực phục vụ cho việc đào tạo và tài trợ cho khả năng thích ứng của doanh nghiệp.
Tóm lại, sau quá trình duy trì triển khai, kết quả áp dụng JIT tại Hải Hà mang lại những tín hiệu tích cực. Năng suất lao động bình quân tăng hơn 18% so với trước, lượng hàng tồn kho giảm gần 40%, và chu kỳ quay vòng vốn nhanh hơn đáng kể. Quan trọng hơn, doanh nghiệp đã hình thành được văn hóa sản xuất tinh gọn, nơi mọi nhân viên đều ý thức về giá trị của việc loại bỏ lãng phí và làm việc đúng thời điểm.
Không chỉ dừng lại ở việc tối ưu sản xuất, JIT còn giúp Hải Hà tạo ra sức bật trong cạnh tranh. Với khả năng phản ứng nhanh, doanh nghiệp có thể tung ra sản phẩm mới theo xu hướng thị trường chỉ trong thời gian ngắn, đồng thời duy trì chất lượng ổn định. Các sản phẩm chủ lực như kẹo sữa mềm, bánh quy kem, hay dòng kẹo cao cấp phục vụ xuất khẩu đều đạt mức tiêu thụ tăng trưởng bền vững qua từng năm.
Việc áp dụng công cụ JIT không chỉ giúp ngành bánh kẹo nói chung, và Hải Hà nói riêng, nâng cao năng suất và chất lượng, mà còn mở ra hướng đi bền vững trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Trong tương lai, khi hệ thống cung ứng trong nước ngày càng chuyên nghiệp và công nghệ quản trị được số hóa mạnh mẽ, mô hình JIT chắc chắn sẽ tiếp tục phát huy hiệu quả, trở thành “trái tim” của sản xuất tinh gọn, góp phần nâng tầm năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp bánh kẹo Việt Nam trên thị trường trong nước và quốc tế.