Tọa đàm: Trách nhiệm ngân hàng trước nỗi lo an toàn tiền gửi

Thời gian gần đây, khách VIP gửi tiền tại các ngân hàng liên tục bị các nhân viên cấu kết với nhau làm giả mạo chứng từ, chiếm đoạt tiền tỷ của khách hàng. Tuy nhiên, khi vụ việc được phát hiện thì ngân hàng không chịu trả tiền cho khách mà yêu cầu người gửi tiền phải chờ phán quyết của tòa trong khi trách nhiệm của ngân hàng là phải bồi hoàn.

Mới đây nhất là vụ mất tiền 245 tỷ đồng của bà Chu Thị Bình xảy ra tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank). Bà Bình vẫn còn giữ các sổ tiết kiệm của Eximbank nhưng số tiền 245 tỷ đồng không cánh mà bay. Đại diện Eximbank cho rằng vụ mất tiền này có yếu tố lừa đảo nên phải chờ phán quyết của tòa án.

Trong khi đó, Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can về hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Cơ quan Cảnh sát điều tra đã truy nã Lê Nguyễn Hưng, Phó Giám đốc Eximbank chi nhánh TP.HCM (đã bỏ trốn ra nước ngoài) và khởi tố 5 nhân viên (2 tạm gia và 3 được tại ngoại) của Eximbank chi nhánh TP.HCM do có vai trò đồng phạm, giúp sức cho Lê Nguyễn Hưng chiếm đoạt 245 tỷ đồng của bà Chu Thị Bình.

Vụ mất tiền 245 tỷ đồng xảy ra tại Eximbank do nhiều người cùng thực hiện. Như vậy, có thể khẳng định đây là những cán bộ nhân viên Eximbank nhân danh ngân hàng này đã giao dịch với khách hàng. Tuy nhiên, khi xảy ra thất thoát thì Eximbank thoái thác trách nhiệm trả tiền cho người gửi tiền mà phải chờ phán quyết của tòa án.

Theo quy chế của Eximbank phục vụ khách VIP: Được Eximbank xem xét cung cấp dịch vụ thu, chi tiền mặt, dịch vụ cho vay, dịch vụ thẻ tận nơi theo yêu cầu của khách hàng. Như vậy, với vai trò là khách hàng VIP nên bà Chu Thị Bình thực hiện các giao dịch với Eximbank tại nhà. Theo luật do Ngân hàng Nhà nước quy định thì Quy chế khách hàng VIP không tuân thủ những quy định của Ngân hàng Nhà nước đề ra.

Vậy lãnh đạo Eximbank đã ban hành quy trình không chặt chẽ dẫn đến cán bộ, nhân viên lợi dụng những kẽ hở để chiếm đoạt tiền của khách hàng.

Như vậy, trong vụ mất 245 tỷ đồng của bà Chu Thị Bình tại Eximbank thì ngân hàng cần phải trả tiền ngay nếu đó là lỗi của cán bộ nhân viên Eximbank hay chờ phán quyết của tòa như cách trả lời của lãnh đạo Eximbank sẽ được tranh luận tại buổi Tọa đàm Trách nhiệm ngân hàng trước nỗi lo an toàn tiền gửi được tổ chức vào sáng 12/4/2018 tại Cơ quan Đại diện phía Nam Báo Người Tiêu Dùng (62-64 Nguyễn Biểu, P.1, Q.5, TP.HCM).

Tham dự hội thảo có chuyên gia tài chính TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - chứng khoán TS. Đinh Thế Hiển, luật sư Trần Hải Đức (Đoàn Luật sư TP.HCM), ông Đoàn Tiến (đại diện Văn phòng phía Nam Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ Người Tiêu Dùng Việt Nam - Vinastas), luật sư Nguyễn Minh Hương (Phó Chủ tịch Hội Chống gian lận thương mại và Hỗ trợ Người tiêu dùng TP.HCM - AFCA).

Trưởng Cơ quan Đại diện phía Nam, ông Nguyễn Văn Khuê, phát biểu tại Toạ đàm.

Mở đầu buổi Toạ đàm, Trưởng Cơ quan Đại diện phía Nam, ông Nguyễn Văn Khuê cho biết: Như quý vị đã biết trong thời gian qua, việc nhiều khách hàng bỗng dưng bị mất tiền trong tài khoản trong ngân hàng như: Oceanbank, BIDV, VIB hay đỉnh điểm là ở Eximbank đã gây không ít bức xúc cho người gửi tiền và trong xã hội. Bức xúc ở đây là vì luật pháp không được tôn trọng, thậm chí không được bảo vệ, lỗ hổng của ngân hàng quá lớn, tạo điều kiện cho chính những cán bộ trong ngân hàng đã ký không giấy tờ, lợi dụng chức vụ để rút tiền của khách hàng. Bức xúc đỉnh điểm có thể nói đến đó chính là thái độ thờ ở của những lãnh đạo ngân hàng với khách hàng của họ. Khi để mất tiền, ngân hàng đã không quyết liệt xử lý, thực tế, lấy lại tiền cho khách hàng, ngược lại họ cố tình tráo trở, câu giờ, vin vào việc “chờ phán quyết của tòa”, chờ kết quả điều tra của công an để mặc khách hàng từng coi là khách hàng VIP, từng được họ chăm sóc cẩn thận chu đáo hết mực.

Ông Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế, cho biết hiện nay hệ thống ngân hàng thương mại là hệ thống quan trọng nhất trong nền kinh tế trong việc vay tiền và gửi tiền. Hoạt động cuả ngân hàng thương mại chủ yếu là gửi tiền và cho vay, có đặc điểm chung là đòi hỏi tính an toàn. Hệ thống ngân hàng thương mại phải đảm bảo yếu tố an toàn lên cao nhất. Người dân đinh ninh rằng gửi tiền vào các ngân hàng là an toàn nhất, họ chấp nhận lãi suất thấp đề tin tưởng vào điều đó. Vì vậy, các ngân hàng thương mại phải đảm bảo yếu tố an toàn. Số người mất tiền khi gửi vào ngân hàng hiện nay có thể ít so với con số tiền gửi, tuy nhiên, điều nay cũng không thể chấp nhận, vì chúng ta cần phải biết rằng, các ngân hàng thương mại cần phải đảm bảo mức độ an toàn tuyệt đối.

Ông Đinh Thế Hiển, Chuyên gia kinh tế, phát biểu tại Toạ đàm.

Xét riêng về vụ Eximbank tính pháp lý, ông Hiển cho rằng vẫn phải đặt dấu chấm hỏi. "Tôi cho rằng cách hành xử của EXimbank chưa đúng chuẩn của một ngân hàng đại chúng. Đối với khách hàng, thị trường thì Eximbank cũng đối xử chưa chuẩn, chưa tương xứng với thương hiệu của ngân hàng này", ông Hiển nhận định. 

Xét về phía khách hàng, ông Hiển cũng muốn chia sẻ là nên trang bị kiến thức để bảo vệ lượng tiền gửi của mình khi gửi vào ngân hàng, không nên quá tin tưởng hay dựa hoàn toàn vào hệ thống của ngân hàng. 

Chia sẻ về vụ việc mất tiền tại Eximbank, Luật sư Tiến sĩ Bùi Quang Tín, nhận xét hầu hết các ngân hàng nói chung tiếp nhận các sự việc liên quan đến việc mất tiền, các ngân hàng rất thụ động và đổ thừa. Người dân gửi tài khoản ngân hàng theo niềm tin, ví dụ như trường hợp chị Bình. Tuy nhiên, khi đi vay lại mang cả đống tài sản thế chấp, quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng bất cân xứng, trong khi đó chúng ta tin lại gửi tiền vào ngân hàng rất dễ dàng.

Theo ông Tính, HĐQT của các ngân hàng hiện nay thiếu khách quan và thụ động, khi ứng xử ban lãnh đạo các ngân hàng rất chậm. Vai trò của khách hàng và giao dịch viên rất mờ nhạt, cho thấy thiếu sự sòng phẳng, thiếu trách nhiệm của ngân hàng đối với số tiền của khách hàng khi gửi vào ngân hàng.

Luật sư Trần Hải Đức cũng cho rằng: "Hiện nay tôi đang là luật sư bảo vệ 4 vụ việc của khách hàng liên quan đến 4 ngân hàng thương mại cỡ lớn. Trong vụ Eximbank tôi cho rằng họ xử lý không khéo dẫn tới mất mát lớn cho họ.Tôi cho rằng vụ việc vừa rồi nếu Eximbank trả tiền ngay cho bà Chu Thị Bình thì có lẽ chứng khoán của ngân hàng này sẽ không mất hàng tỷ đồng, ngân hàng này sẽ không bị mất đi uy tín của mình".

Luật sư Trần Hải Đức và Luật sư Hà Hải

Luật sư Đức cho rằng vụ việc Eximbank có thể nói thật sự làm mất đi hình ảnh của ngân hàng, ảnh hưởng nghiêm trọng tới an ninh tiền tệ. Ông đưa ra lời khuyến cáo, đối với khách hàng hãy tỉnh táo trước cám dỗ về lãi suất, hãy tìm hiểu thật kỹ trước khi gửi tiền vào ngân hàng hãy một tổ chức tín dụng nào đó. Bởi lỗ hổng là luôn luôn có. 

Luật sư Nguyễn Đăng Tư

Trả lời câu hỏi có nên gởi tiền và trả tiền tại nhà không, Luật sư Nguyễn Đăng Tư cho biết liên quan đến các dịch cộng thêm, ưu đãi khách VIP của Eximbank đã vô tình tạo ra những rủi ro nhất cho khách hàng vì trong Tại Điều 12 của Quyết định số 1160/2004/QĐ-NHNN ngày 13/9/2004 của Thống đốc NHNN về Quy chế tiền gửi tiết kiệm có quy định địa điểm nhận và chi trả tiền gửi tiết kiệm… không có quy định gửi trả tiền tại nhà của khách hàng.

Luật sư Hà Hải cho biết quy định của pháp luật không có khách hàng nào là VIP Và không VIP. Người tiêu dùng nên đến ngân hàng giao dịch và ký khống các giấy tờ.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu - Chuyên gia ngân hàng: Hiện ở Eximbank tôi không hiểu họ đang trì hoãn vì lý do gì? Họ sẽ kiện nhân viên của họ hay khách hàng? thật sự là người theo dõi ngân hàng nhưng tôi chưa hiểu nổi?

Ông Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính ngân hàng.

Việc mất tiền tại ngân hàng thì ông Hiếu cho rằng cần phân tích nguyên nhân của 3 bên. Đó là: Cơ quan quản lý, ngân hàng và khách hàng.

Ông Hiếu cho biết 2 rủi ro lớn nhất hiện nay là không gian và thời gian: Nhân viên thủ kho mang tiền từ kho quỹ tới tư gia. Rủi ro từ không gian có thể đến từ tai nạn, cướp, khủng bổ, cháy nổ... những trường hợp này các hãng bảo hiểm khó lòng mà đền. Và chiều ngược lại đem tiền từ tư gia về kho quỹ khi gặp các trường hợp tai nạn, cướp, khủng bổ, cháy nổ... thì không có bảo hiểm nào đền cho điều này cả. Rủi ro về thời gian: Có thể đến nhà khách hàng 5 phút, 10 phút, hoặc khách hàng yêu cầu đến vào 6 giờ đêm, thời điểm này kho quỹ đã đóng cửa, vậy số tiền nay sẽ để ở đâu, rủi ro đến từ đây.

Một sơ hở nữa của khách hàng đặc biệt khách hàng VIP là quá tin vào nhân viên ngân hàng đến nỗi không thèm nhìn vào những giấy tờ họ đưa mình ký. Trong trường hợp bà Bình, điều đó tạo điều kiện cho nhân viên ngân hàng toàn quyền sử dụng những giấy tờ ký khống của khách hàng.

Trả lời câu hỏi ngân hàng phải trả tiền cho khách ngay hay phải chờ tòa phán quyết, luật sư Bùi Quang Tín cho biết các ngân hàng thường thoái thác trách nhiệm, khi có sự cố xảy ra, nhất là khi số tiền mất lớn xuất phát từ quy trình tiền gửi có lỗ hổng. Về góc độ đạo đức, có sự cấu kết của các nhân viên, thì nhân viên đã quá tin tưởng vào vị thế của người sếp, nên làm không đúng quy trình. Nếu như khách không đến ngân hàng mà giao dịch tại nhà và chỉ có chữ của nhân viên thì tiền vẫn không thể được rút ra khỏi ngân hàng. Phía ngân hàng cần trả tiền cho khách hàng, chưa cần phải có phán quyết của tòa.

Câu hỏi đặt ra có nên tin ngân hàng hay không, theo ông Hiếu là không. Tuy nhiên, theo ông, hiện vẫn chưa có nơi nào gởi tiền an toàn hơn ngân hàng. Để tiền ở nhà vẫn có nguy cơ bị cướp, cháy nổ... thế nên gởi tiền ở ngân hàng vẫn an toàn hơn dù vậy người gởi cũng không nên tin tưởng ngân hàng hoàn toàn mà nên thường xuyên kiểm tra. Có câu: " Trust is good but control is better" (Tạm dịch: Tin tưởng là tốt nhưng kiểm tra thì tốt hơn).

Lời khuyên cho khách hàng mất tiền tại Eximbank, bà Chu Thị Bình làm thế nào để có thể lấy lại tiền, Luật sư Trần Hải Đức - Đoàn luật sư TP.HCM, cho rằng cần phải nhờ sự tư vấn từ các luật sư. Việc này chị Bình đã chờ đợi quá lâu, chị Bình hoàn toàn có thể khởi kiện để đòi quyền lợi.

Làm thế nào để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và làm sao để ngân hàng có trách nhiệm hơn trong việc đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng, Luật sư Hà Hải - Đoàn luật sư TP.HCM, khuyến cáo người tiêu dùng cần lưu ý: Khi giao dịch với ngân hàng thì nên đến ngân hàng không nên ở nhà vì không có điều luật nào cho phép ngồi nhà giao dịch cả.

Theo Luật sư Hà Hải , cần thay đổi về chính sách, cụ thể là trường hợp ngân hàng không trả tiền cho khách hàng và bảo thích thì đi kiện đi. Như trường hợp tại Eximbank thì hiện nay khách hàng buộc phải chờ và có khi là vô vọng.

Tiến sĩ Bùi Quang Tín cho biết chúng ta đang có vấn đề trong xây dựng các văn bản pháp luật. Chúng ta cần phải có một án lệ để giải quyết những vấn đề đang xảy ra với ngành ngân hàng.

Nguyên Vũ - Cao Tuấn - Nguyễn Như