TCVN 14227:2025 phân loại các cấp bảo vệ bằng vỏ ngoài chống va đập cơ khí

Trong môi trường công nghiệp, đô thị hoặc các khu vực công cộng, thiết bị điện như tủ điện, công tắc, bảng điều khiển, đèn chiếu sáng thường xuyên chịu tác động cơ học như va đập, rung chấn, rơi vật thể hoặc thậm chí hành vi phá hoại. Những tác động này nếu vượt quá khả năng chịu lực của vỏ thiết bị sẽ gây nứt vỡ, làm lộ linh kiện bên trong, dễ dẫn đến chập cháy hoặc hư hỏng toàn bộ thiết bị, ảnh hưởng đến an toàn người dùng và vận hành hệ thống.

Vì vậy, việc ban hành Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14227:2025 về thiết bị điện trước các tác động cơ học từ bên ngoài là vô cùng cần thiết. Đây là bộ tiêu chuẩn đưa ra các yêu cầu về cấp bảo vệ bằng vỏ ngoài của thiết bị điện chống va đập cơ khí – thường được ký hiệu bằng mã IK. 

Theo TCVN 14227:2025, mã IK được dùng để phân loại mức độ chắc chắn của lớp vỏ thiết bị điện trước những va đập cơ học từ bên ngoài. Mã IK được chia thành nhiều cấp, từ thấp đến cao, thể hiện khả năng chịu lực mạnh hay nhẹ. Cấp càng cao thì thiết bị càng bền, càng ít bị ảnh hưởng khi bị va chạm. Ví dụ, ở cấp thấp nhất, thiết bị chỉ chịu được va đập nhẹ như một đồ vật nhỏ rơi vào. Trong khi đó, cấp cao nhất có thể bảo vệ thiết bị trước những cú đập mạnh như búa gõ hoặc vật nặng rơi trúng. Nhờ đó, người sử dụng và kỹ sư có thể lựa chọn sản phẩm phù hợp với từng môi trường sử dụng – từ trong nhà đến ngoài trời, từ nơi yên tĩnh đến khu vực dễ va chạm.

Thiết bị điện nên đáp ứng các yêu cầu theo tiêu chuẩn góp phần nâng cao chất lượng, độ bền và độ an toàn của các sản phẩm trong thực tế sử dụng. Ảnh minh họa

Để xác định chính xác cấp IK của thiết bị, tiêu chuẩn quy định cụ thể phương pháp thử nghiệm, bao gồm sử dụng thiết bị tạo xung va đập (như búa rơi tự do hoặc búa lắc) để tác động vào thiết bị tại 5 điểm khác nhau. Mỗi điểm sẽ được kiểm tra theo mức năng lượng quy định, trong điều kiện tiêu chuẩn về nhiệt độ, độ ẩm và tư thế lắp đặt. Thiết bị được đánh giá đạt tiêu chuẩn nếu sau va đập không bị nứt vỡ, biến dạng nghiêm trọng, không làm lộ bộ phận dẫn điện bên trong hoặc ảnh hưởng đến chức năng an toàn.

Để áp dụng hiệu quả tiêu chuẩn về cấp bảo vệ bằng vỏ ngoài chống va đập cơ học (mã IK), các tiêu chuẩn sản phẩm liên quan cần đưa ra một số quy định kỹ thuật cụ thể. Trước hết, cần xác định rõ khái niệm “vỏ ngoài” trong ngữ cảnh của từng loại thiết bị cụ thể để tránh hiểu sai hoặc áp dụng không nhất quán. Bên cạnh đó, tiêu chuẩn phải quy định loại thiết bị được sử dụng để thử nghiệm, chẳng hạn như búa con lắc, búa lò xo hoặc búa rơi thẳng đứng, tùy theo hình thức mô phỏng va đập.

Tiêu chuẩn sản phẩm cũng cần nêu rõ số lượng mẫu cần thử và các điều kiện lắp đặt, lắp ráp mẫu thử, chẳng hạn như việc gắn vào tường, trần hoặc sàn mô phỏng để phản ánh đúng môi trường sử dụng thực tế. Ngoài ra, cần xác định liệu thiết bị có cần được cấp điện trong quá trình thử nghiệm hay không, cũng như có cần cho phép các bộ phận chuyển động hoạt động trong khi thử hay không.

Một yếu tố kỹ thuật khác cần làm rõ là số lần va đập và vị trí tác động của các lần thử đó, nhằm đảm bảo kiểm tra toàn diện khả năng chịu lực của thiết bị. Trong trường hợp các tiêu chuẩn sản phẩm cụ thể không quy định rõ các yếu tố trên, thì mặc định phải tuân theo các điều kiện được nêu trong tiêu chuẩn TCVN 14227:2025.

Sau khi thử nghiệm, nhà sản xuất phải ghi rõ cấp IK trên nhãn sản phẩm hoặc tài liệu kỹ thuật kèm theo, ví dụ “IK08”. Trong trường hợp thích hợp, tiêu chuẩn đó cũng cần quy định phương pháp ghi nhãn được sử dụng khi một phần của vỏ ngoài có cấp bảo vệ khác với phần khác của cùng vỏ ngoài đó; vị trí lắp đặt có ảnh hưởng đến cấp bảo vệ.

Việc tuân thủ tiêu chuẩn TCVN 14227:2025 mang lại nhiều lợi ích thực tiễn. Trước hết, thiết bị điện có cấp bảo vệ IK phù hợp sẽ có tuổi thọ cao hơn, ít hư hỏng do va chạm và hoạt động ổn định hơn trong môi trường khắc nghiệt. Bên cạnh đó, tiêu chuẩn này giúp người dùng và đơn vị thi công dễ dàng lựa chọn sản phẩm theo mức độ bảo vệ cần thiết cho từng vị trí lắp đặt – đặc biệt tại khu vực công cộng, nhà máy, ngoài trời, nơi có nguy cơ va chạm cao. Ngoài ra, việc ghi rõ cấp IK còn góp phần nâng cao minh bạch thông tin sản phẩm, tăng tính cạnh tranh và độ tin cậy trên thị trường.

TCVN 14227:2025 là công cụ kỹ thuật giúp chuẩn hóa khả năng chống va đập của thiết bị điện tại Việt Nam, đồng thời tiệm cận với thông lệ quốc tế. Đây cũng là bước tiến quan trọng trong việc hướng tới sản phẩm an toàn, bền bỉ, đáp ứng yêu cầu phát triển hạ tầng hiện đại, công trình thông minh và môi trường sử dụng ngày càng khắt khe. Việc lựa chọn thiết bị có mã IK phù hợp không chỉ là yếu tố kỹ thuật, mà còn là bảo chứng cho chất lượng và sự an toàn của hệ thống điện trong dài hạn.