TCVN 13776:2023 yêu cầu kỹ thuật đối với đất sét để sản xuất sứ dân dụng

Đất sét là một loại đất được tạo thành từ quá trình phân hủy đá granit và các khoáng chất khác. Đặc điểm của đất sét là chứa nhiều khoáng chất vi lượng, có cấu trúc hạt nhỏ và li ti. Cấu tạo của đất sét được xác định bởi độ lớn của các hạt, với kích thước hạt từ 0,002 – 0,05 mm. Các hạt đất sét được kết nối với nhau bởi các liên kết hóa học mạnh, tạo thành mạng lưới các hạt sét liên kết với nhau. Sự liên kết này cũng làm cho đất sét có tính chất co dãn và chịu lực tốt.

Đất sét là nguyên liệu quan trọng trong sản xuất gốm sứ. Thành phần khoáng học của đất sét, đặc biệt là silic, alumin, và oxide kim loại, cho phép tạo ra sự kết hợp lý tưởng giữa tính chất hóa học và tính chất cơ học. Nhờ đó, đất sét được sử dụng để tạo ra các sản phẩm gốm sứ đa dạng về kích thước, hình dạng và màu sắc.

Trong quá trình sản xuất, đất sét sẽ được trộn lẫn với nước để tạo ra một chất liệu đồng nhất. Sau đó, chất liệu này sẽ được đổ vào khuôn và nung ở nhiệt độ cao để tạo ra các sản phẩm gốm sứ. Đất sét còn được sử dụng trong việc tạo màu cho sản phẩm gốm sứ, tùy thuộc vào thành phần hóa học của đất sét màu sắc khác nhau sẽ được tạo ra những sản phẩm gốm sứ trang trí, đồ dùng gia đình, sản phẩm nghệ thuật...khác nhau.

Việc sử dụng đất sét làm nguyên liệu để sản xuất sứ dân dụng nên tuân theo tiêu chuẩn quy định. Ảnh minh họa

Tuy nhiên việc tạo ra nguyên liệu đất sét sao cho đảm bảo chất lượng, kết nối chặt chẽ bởi liên kết hóa học, có mạng lưới vững chắc thì nên tuân theo hướng dẫn tại Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13776:2023 về đất sét để sản xuất sứ dân dụng- yêu cầu kỹ thuật do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành. Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu kỹ thuật đối với đất sét làm nguyên liệu để sản xuất sứ dân dụng.

Thành phần hóa học của đất sét để sản xuất sứ dân dụng theo quy định: Hàm lượng silic dioxit (SiO2), không lớn hơn 56,0% loại 1, loại 2 là 64,0%; Hàm lượng nhôm oxit (AI2O3), không nhỏ hơn 30,0% loại 1, loại 2 là 25,0%; Hàm lượng sắt oxit (Fe2O3), không lớn hơn 0,7% loại 1 và 1,3% loại 2; Hàm lượng titan oxit (TiO2), không lớn hơn 0,2% và 0,5%; Hàm lượng mất khi nung (MKN), không lớn hơn 13% và 15%.

Thành phần cấp hạt và các chỉ tiêu cơ lý của đất sét để sản xuất sứ dân dụng theo quy định: Về chỉ tiêu thành phần cấp hạt không cho phép lớn hơn 0,01mm; Từ 0,1 mm đến 0,063mm, không lớn hơn 5,0%; Nhỏ hơn 0,063mm, không nhỏ hơn 95%; Độ trắng sau nung 1200°C (môi trường oxy hoá), không nhỏ hơn75% và 70,0%; Chỉ tiêu độ co khi sấy ở 110°C, không nhỏ hơn 5,5%; Khi nung ở 1200°C, không lớn hơn 10,0%; Chỉ tiêu độ dẻo (chỉ số dẻo), không nhỏ hơn 25%.

Trong đó đất sét loại 1 dùng để sản xuất men và xương sứ dân dụng cao cấp; đất sét loại 2 dùng để sản xuất xương sứ dân dụng phổ thông. 

Cũng theo hướng dẫn tại Tiêu chuẩn này, đất sét nên được bảo quản trong kho có mái che, theo từng lô ở dạng rời hoặc đóng bao pp (Bao bì nhựa PP (đây là dòng sản phẩm bao bì được làm từ hạt nhựa PP). Ngoài các nội dung trong phiếu chất lượng theo quy định pháp lý hiện hành, trên bao bì phải có nhãn ghi rõ: Tên, ký hiệu loại sản phẩm; Tên và địa chỉ cơ sở sản xuất; Các chỉ tiêu kỹ thuật chính; Ký hiệu lô (ngày, tháng, năm sản xuất...); Khối lượng tịnh. Đất sét được vận chuyển bằng các phương tiện thông dụng có mái che, đảm bảo khô ráo, không lẫn loại.

Mặc dù đất sét là nguyên liệu tự nhiên thô sơ, căn bản nhất của đồ gốm. Tuy nhiên, việc khai thác đất sét cần được thực hiện một cách bền vững và có chế độ quản lý chặt chẽ để tránh tác động đến môi trường và sức khỏe con người. Việc sử dụng các công nghệ tiên tiến và quản lý chặt chẽ việc khai thác đất sét sẽ giúp bảo vệ môi trường và đảm bảo nguồn tài nguyên đất sét cho các ngành công nghiệp sử dụng nó trong tương lai.