Nghi môn của ngôi đình trăm tuổi xác lập kỷ lục Việt Nam, từng là đài quan sát của du kích địa phương

Đình Phù Tinh ở xã Trường Thành, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương không chỉ là nơi thờ tự và tôn vinh Thành hoàng làng, người được xem là tướng lĩnh thời Hùng Vương, mà còn là nơi diễn ra nhiều sự kiện chính trị và cuộc đấu tranh cách mạng có ý nghĩa lịch sử sâu sắc của địa phương.

Đây là nơi các vị lãnh đạo của làng trong thời kỳ trước đây tổ chức các nghi lễ quan trọng và trao đổi với chính quyền cách mạng. Từ tháng 1 đến tháng 4 năm 1946, đình đã đóng vai trò là điểm bầu cử Quốc hội cho kỳ họp đầu tiên của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, dành cho cử tri hai thôn Phù Tinh và Ngọc Điểm (xã Tinh Quang). Đây cũng là nơi Hội đồng Nhân dân và Ủy ban Hành chính xã Tinh Quang khóa I ra mắt nhân dân.

Từ năm 1954 đến 2013, khuôn viên di tích đã được sử dụng để xây dựng trụ sở làm việc của Ủy ban Nhân dân và các tổ chức, đoàn thể của xã Trường Thành. Năm 2013, trụ sở làm việc của Ủy ban Nhân dân xã Trường Thành đã được dời sang địa điểm mới. Đến năm 2016, nhờ sự đóng góp và ủng hộ từ cộng đồng dân cư trong thôn, từ những người con xa quê và sự hỗ trợ từ chính quyền, đình Phù Tinh đã được xây dựng lại trên nền móng cũ, theo hướng cũ. Công trình có kiến trúc theo phong cách chữ Đinh, bao gồm 5 gian đại bái và 2 gian hậu cung theo kiểu truyền thống, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của cộng đồng.

Nghi môn đình Phù Tinh được xây dựng từ năm 1897, thời vua Thành Thái, tính đến nay đã được gần 130 năm, là kết tinh tinh tế của sự hòa quyện giữa các cột, với sự tính toán tỉ mỉ về khoảng cách và sự cân nhắc giữa các tầng, tạo nên hình dáng tuyệt đẹp cho công trình. Kiến trúc của nó phản ánh tài nghệ của các nghệ nhân thủ công thời xưa, đồng thời là một biểu tượng thể hiện sức mạnh và quy mô của ngôi đình trong lịch sử. 

Nghi môn được xây dựng bằng gạch trát vữa, với quy mô lớn và kiến trúc hình cổng (tam quan), bao gồm ba cửa đi, trong đó cửa chính (cửa trung tâm) cao hơn 10m, rộng và cao hơn nhiều so với hai cửa bên. Ở cửa chính, có hai trụ biểu lớn, với đỉnh của cột được tạo hình hai con nghê đứng trong tư thế chầu, dưới đó là lồng đèn trang trí tứ linh, phần dưới của cột được xây dựng chắc chắn với đế. Hai trụ biểu được nối với nhau bằng một cuốn vòm, với phần trước và phía sau được trang trí với đề tài tứ quý (tùng, trúc, cúc, mai), cùng với bức đại tự được tạo thành từ bốn chữ Hán: “Vạn đại chiêm ngưỡng” (muôn đời cùng chiêm ngưỡng). Trên cùng của đình, có một bức cuốn thư được tạo hình, với bờ nóc trang trí với phù điêu “lưỡng long chầu nguyệt”.

Theo Ban quản lý di tích đình Phù Tinh, trong thời kỳ chiến tranh, nơi đây là trạm quan sát quan trọng của du kích địa phương, vì vào thời điểm đó, đó là công trình cao nhất trong khu vực.

Mặc dù một số họa tiết trang trí và đắp vẽ đã mất đi một phần, nhưng dựa vào quy mô và cấu trúc của nghi lâm, đặc biệt là những họa tiết trang trí vẫn còn tồn tại, có thể khẳng định rằng nghi môn này được xây dựng vào thời kỳ Nguyễn, là một trong những nghi môn đình đẹp nhất của huyện Thanh Hà và tỉnh Hải Dương nói chung. 

Trên cả nước, hiếm có nghi môn nào có độ cao và giá trị thẩm mỹ bằng nghi môn đình Phù Tinh ở Hải Dương. Năm 2020, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam đã xác lập kỷ lục nghi môn đình Phù Tinh với các hoa văn trang trí theo kiến trúc đặc trưng thời Nguyễn được bảo tồn, tôn tạo đến ngày nay.