Nâng cao năng suất, chất lượng: Bí quyết giúp doanh nghiệp ngành điều bứt phá, khẳng định thương hiệu

Thực trạng ngành điều Việt Nam hiện nay

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong quý I.2025, xuất khẩu hạt điều đạt hơn 122 nghìn tấn, trị giá 839 triệu USD, giảm 19% về lượng nhưng tăng 3,7% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái nhờ giá tăng mạnh. Sự sụt giảm về lượng như vậy biểu hiện rõ khó khăn của doanh nghiệp trong ngành. Với giá trị xuất khẩu năm 2024, ngành điều đã lập kỷ lục mới, đồng thời giữ vững vị trí số 1 thế giới trong suốt 18 năm qua khi chiếm trên 80% tổng sản lượng nhân điều xuất khẩu toàn cầu. Năm 2024, ngành điều cũng lấy lại vị thế xuất siêu, thặng dư thương mại đạt 1,12 tỷ USD.

Ngành điều Việt Nam hiện đang giữ vị trí số 1 thế giới về xuất khẩu 

Về thị trường xuất khẩu, Mỹ vẫn là khách hàng lớn nhất. Đáng chú ý, năm 2024 ghi nhận lần đầu tiên trong lịch sử Mỹ chi tới hơn 1,15 tỷ USD để nhập khẩu gần 192.200 tấn hạt điều của Việt Nam. Theo đó, xuất khẩu hạt điều sang thị trường Mỹ tăng 21,3% về lượng và tăng 30,3% về giá trị so với năm trước đó.

Hiện loại hạt siêu dưỡng chất này của Việt Nam chiếm khoảng 98% trong tổng giá trị nhập khẩu mặt hàng này của thị trường Mỹ. Còn trong tổng kim ngạch xuất khẩu hạt điều của nước ta năm 2024, thị trường Mỹ chiếm gần 26,6%. Hạt điều là loại hạt siêu dưỡng chất chứa rất nhiều vitamin và khoáng chất, chất chống oxy hóa giúp duy trì tốt các chức năng của cơ thể.

Chủ tịch Hội Điều Bình Phước Vũ Thái Sơn cho biết, năm 2024, tổng sản lượng điều thô thế giới gần 5,3 triệu tấn, trong đó khu vực châu Phi chiếm tới 62%. Giới chuyên gia dự đoán, năm nay sản lượng điều thô thế giới sẽ tăng từ 8-10% so với năm 2024. Chủ tịch Hội Điều Bình Phước cũng thông tin rằng “Hiện giá điều cao, nền kinh tế thế giới phát triển không tốt nên người dân không nên vội vàng mua điều thô với giá cao”.

Ngành điều Việt Nam hiện đang giữ vị trí số 1 thế giới về xuất khẩu hạt điều và chiếm thị phần lớn trên toàn cầu. Tuy nhiên, bên cạnh thành tựu nổi bật đó, các doanh nghiệp chế biến điều vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức về năng suất lao động, chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh quốc tế. Những vấn đề thường gặp là chi phí sản xuất cao, quy trình chế biến thủ công, thiếu sự đồng bộ trong quản lý chất lượng và đặc biệt là sự phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc tối ưu hóa sản xuất, nâng cao chất lượng để giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế.

Các giải pháp nâng cao năng suất và chất lượng

Áp dụng Lean Manufacturing (Sản xuất tinh gọn)

Lean Manufacturing tập trung vào việc loại bỏ lãng phí (waste) trong quá trình sản xuất, từ đó tối ưu hóa nguồn lực và tăng hiệu suất. Mô hình Lean giúp các doanh nghiệp ngành điều rút ngắn thời gian sản xuất, giảm thiểu tồn kho không cần thiết, tối ưu quy trình bóc tách và chế biến. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm.

Áp dụng các công cụ vào dây chuyền sản xuất, giúp doanh nghiệp điều nâng cao năng suất, chất lượng

Ví dụ, Công ty CP Tập đoàn Gia Bảo đã triển khai Lean vào dây chuyền sản xuất, giúp giảm thời gian chế biến mỗi mẻ điều từ 15% - 20%, tiết kiệm chi phí nhân công và nâng cao chất lượng sản phẩm. Hơn nữa, mô hình 5S (Sàng lọc - Sắp xếp - Sạch sẽ - Săn sóc - Sẵn sàng) trong Lean giúp môi trường làm việc gọn gàng, tối ưu hơn, đồng thời giảm thiểu lỗi phát sinh trong quá trình sản xuất.

Những năm qua, thương hiệu hạt điều Bà Tư Bình Phước của Công ty CP Tập đoàn Gia Bảo đã trở thành cái tên quen thuộc đối với khách hàng trong nước, đặc biệt đã vươn ra quốc tế, chinh phục những thị trường khó tính bằng các sản phẩm hạt điều truyền thống và sản phẩm chế biến chuyên sâu theo quy trình khép kín, tuân thủ nghiêm các tiêu chuẩn chất lượng. Hạt điều qua chế biến vẫn giữ nguyên hương vị và giá trị dinh dưỡng đã chiếm được tình cảm của người tiêu dùng trong và ngoài nước. Hạt điều Bà Tư cam kết về sản phẩm sạch, tự nhiên và không sử dụng chất bảo quản - đó cũng là điều mà khách hàng trong nước, quốc tế rất quan tâm.

Hiện nay, tại thị trường Đài Loan (Trung Quốc), hạt điều Bà Tư đã khẳng định vị trí là một trong những thương hiệu được khách hàng ưa chuộng. Đó là nền tảng giúp doanh nghiệp tự tin hướng tới những thị trường lớn khác như: Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước châu Âu… Để biến khát vọng thành hiện thực, Công ty cổ phần Tập đoàn Gia Bảo đã và đang xây dựng nhà máy chế biến nông sản và thực phẩm Bà Tư Bình Phước, đầu tư công nghệ sản xuất hiện đại nhằm tăng năng suất, nâng cao chất lượng sản phẩm, đồng thời mở ra cơ hội xuất khẩu cho các loại nông sản chế biến khác của tỉnh.

Tự động hóa và chuyển đổi số

Công nghệ tự động hóa cho phép doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất thông qua việc sử dụng máy móc hiện đại thay thế lao động thủ công. Các thiết bị như máy bóc tách, máy sấy, máy rang hiện đại không chỉ giúp tăng năng suất mà còn cải thiện độ chính xác và sự đồng nhất của sản phẩm.

Doanh nghiệp kiểm soát chất lượng tự động

Công ty TNHH Điều Đại Phát là một điển hình trong việc ứng dụng tự động hóa một cách toàn diện vào quy trình sản xuất. Sau khi đầu tư vào các thiết bị hiện đại như máy bóc tách tự động, máy sấy liên tục và hệ thống kiểm soát chất lượng tự động, năng suất chế biến của công ty đã tăng 30%. Không chỉ vậy, tỷ lệ hao hụt trong quá trình sản xuất giảm tới 15%, giúp tiết kiệm chi phí nguyên liệu và tăng hiệu quả kinh tế.

Sản phẩm của công ty đạt được độ đồng đều cao, ít lỗi, đáp ứng tốt yêu cầu xuất khẩu vào các thị trường khó tính như EU và Hoa Kỳ. Đặc biệt, việc số hóa thông tin sản xuất thông qua hệ thống quản lý MES (Manufacturing Execution System) đã giúp công ty theo dõi tiến độ sản xuất theo thời gian thực, tối ưu hóa quy trình vận hành và nâng cao khả năng ra quyết định nhanh chóng, chính xác.

Áp dụng tiêu chuẩn ISO và quản lý chất lượng toàn diện (TQM)

Tiêu chuẩn ISO 22000 và ISO 9001 không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận các thị trường khó tính. ISO 22000 tập trung vào quản lý an toàn thực phẩm, đảm bảo sản phẩm không nhiễm bẩn hay gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng. Trong khi đó, ISO 9001 giúp tối ưu hệ thống quản lý chất lượng, tạo ra quy trình kiểm soát chặt chẽ từ nguyên liệu đầu vào đến thành phẩm.

Công ty Điều Hưng Thịnh là một ví dụ điển hình cho sự thành công khi áp dụng tiêu chuẩn ISO 22000 vào quy trình sản xuất. Sau khi đạt chứng nhận này, công ty đã nhanh chóng mở rộng thị trường sang các khu vực khó tính như EU và Hoa Kỳ, nơi các yêu cầu về an toàn thực phẩm và chất lượng rất khắt khe. Để đáp ứng được tiêu chuẩn này, Hưng Thịnh đã đầu tư mạnh vào hệ thống kiểm soát chất lượng từ nguyên liệu đầu vào, quá trình chế biến đến thành phẩm cuối cùng.

Ngoài ra, công ty cũng ứng dụng hệ thống HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) để quản lý rủi ro và ngăn ngừa các mối nguy về an toàn thực phẩm. Nhờ đó, sản phẩm của Hưng Thịnh không chỉ đạt tiêu chuẩn quốc tế mà còn tạo dựng được niềm tin vững chắc với đối tác nước ngoài, giúp gia tăng doanh thu và mở rộng thị phần một cách bền vững.

Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao

Công nghệ hiện đại cần đi đôi với nguồn nhân lực chất lượng. Đào tạo kỹ năng cho công nhân không chỉ giúp họ nắm bắt quy trình vận hành máy móc mà còn ý thức hơn về kiểm soát chất lượng. Chương trình đào tạo TWI (Training Within Industry) đang được nhiều doanh nghiệp ngành điều áp dụng để chuẩn hóa tay nghề và nâng cao hiệu suất làm việc.

Công ty CP Điều An Phú đã đầu tư mạnh vào chương trình đào tạo TWI (Training Within Industry), giúp nâng cao tay nghề cho công nhân thông qua các mô-đun đào tạo như: Job Instruction (JI) – Hướng dẫn công việc, Job Methods (JM) – Cải tiến phương pháp làm việc, và Job Relations (JR) – Quan hệ công việc.

Thông qua các khóa học này, đội ngũ công nhân không chỉ nắm vững các thao tác kỹ thuật mà còn hiểu rõ cách tối ưu hóa quy trình, giảm thiểu sai sót trong sản xuất. Kết quả là tỷ lệ lỗi sản phẩm giảm 20%, năng suất lao động tăng lên 15%, và mức độ hài lòng của khách hàng cũng được cải thiện đáng kể. Hơn nữa, sự cải tiến liên tục này giúp An Phú đáp ứng tốt hơn các yêu cầu từ đối tác nước ngoài, đặc biệt là tại những thị trường khó tính như Nhật Bản và châu Âu.

Nâng cao năng suất và chất lượng không chỉ là chìa khóa giúp doanh nghiệp ngành điều tối ưu chi phí sản xuất mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Việc áp dụng Lean, tự động hóa, tiêu chuẩn ISO và đào tạo nhân lực là những giải pháp quan trọng mà các doanh nghiệp nên hướng tới. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, chỉ có sự cải tiến không ngừng nghỉ mới giúp doanh nghiệp ngành điều Việt Nam tiếp tục giữ vững vị thế số 1 thế giới.