Nâng cao hiệu quả hoạt động của Tạp chí trực thuộc các Hội ngành toàn quốc

 Hội thảo được diễn ra nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các tạp chí trực thuộc các hội ngành toàn quốc, là thành viên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, đồng thời tăng cường sự phối hợp giữa Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên là chủ quản của các tạp chí trong thời gian tới.

PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam

Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam, cho biết, Hội thảo sẽ góp phần thúc đẩy tiếng nói báo chí của Hiệp hội, thể hiện vị thế, nâng tầm hoạt động của hệ thống. Trong năm vừa qua, Hội đã chủ trì nhiều cuộc hội thảo, hội nghị trao đổi về vấn đề này. Do vậy, Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam mong muốn các đơn vị có thể xem đây là như một buổi tọa đàm sâu về nội dung thiết thực gắn liền với sự sống còn của các tạp chí hội ngành toàn quốc.

Tham dự Hội thảo, các đại biểu đại diện cho các cơ quan báo chí thuộc hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam đã có những đề xuất, ý kiến đóng góp về thực trạng phát triển và những khó khăn hiện tại để từ đó tìm ra những phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động báo chí Liên hiệp Hội. Tại Hội thảo, đã có nhiều ý kiến đóng góp của các đại biểu, các nhà chuyên gia, các nhà khoa học được nêu ra.

Cụ thể, theo nhà báo Hồ Quang Hòa - Tổng biên tập Tạp chí Tâm lý - Giáo dục, tạp chí trực thuộc các hội ngành toàn quốc không chỉ là phương tiện thông tin chuyên ngành mà còn là diễn đàn trao đổi tri thức, nghiên cứu và chia sẻ kinh nghiệm trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, văn hóa, giáo dục và đời sống. Với vai trò quan trọng này, các tạp chí đóng góp không nhỏ vào việc nâng cao nhận thức xã hội, phát triển chuyên môn và thúc đẩy tiến bộ trong từng ngành nghề. Tuy nhiên, trong bối cảnh cạnh tranh mạnh mẽ của truyền thông hiện đại, sự phát triển của công nghệ thông tin, cùng sự thay đổi nhanh chóng trong thói quen tiếp nhận thông tin của độc giả, hiệu quả hoạt động của nhiều tạp chí vẫn đang đối mặt với những thách thức lớn.

Đông đảo các đại biểu tham dự Hội thảo

Nhiều tạp chí hiện nay gặp khó khăn trong việc thu hút độc giả, duy trì chất lượng nội dung, cải thiện doanh thu và đảm bảo sự phát triển bền vững. Sự thiếu hụt về nguồn lực, mô hình quản lý chưa tối ưu và khả năng ứng dụng công nghệ, thực hiện chuyển đổi số còn hạn chế, chậm hoặc chưa được cấp phép xuất bản điện tử là những rào cản chính. 

Theo nhà báo Hồ Quang Hòa, cần xây dựng chiến lược phát triển rõ ràng, Hội chủ quản cần xác định mục tiêu dài hạn và ngắn hạn cho tạp chí, phù hợp với sứ mệnh và lĩnh vực hoạt động của hội. Chiến lược này cần đặt trọng tâm vào nâng cao chất lượng nội dung, mở rộng đối tượng độc giả và tăng cường ảnh hưởng trong ngành. Ngoài ra, Hội chủ quản cần kiểm soát và đánh giá chất lượng thường xuyên bằng việc đặt ra các tiêu chuẩn chất lượng rõ ràng, thực hiện các đợt kiểm tra định kỳ để đảm bảo tạp chí luôn giữ vững chất lượng nội dung và hình thức trình bày. Từ đó, tăng cường hợp tác và quảng bá với các tổ chức, doanh nghiệp, các chuyên gia để tổ chức hội thảo, diễn đàn, hoặc các sự kiện chuyên ngành liên quan, qua đó quảng bá, nâng cao uy tín của tạp chí.

Ông Hòa cho biết thêm, để nâng cao chất lượng nội dung tạp chí cần tập trung vào tính chuyên sâu và thực tiễn, phát triển nội dung có giá trị chuyên môn cao, đáp ứng nhu cầu thực tế của độc giả và cộng đồng chuyên ngành. Một yếu tố quan trọng không thể bỏ qua là nâng cao chất lượng nội dung. Các bài viết cần phản ánh sát thực tiễn, đáp ứng nhu cầu thông tin của người đọc và đóng góp tích cực vào sự phát triển của ngành nghề. Cùng với đó, cần xây dựng các chính sách thu hút, đào tạo và giữ chân đội ngũ nhà báo, chuyên gia uy tín; Đa dạng hóa nội dung với kết hợp các bài viết nghiên cứu chuyên sâu, bài phân tích xu hướng, phỏng vấn chuyên gia và các nội dung dễ tiếp cận hơn như infographic, video; Tăng cường kiểm duyệt học thuật với việc hành lập hội đồng biên tập có uy tín, đảm bảo bài viết được đánh giá và chỉnh sửa bởi các chuyên gia đầu ngành.

Từ đó, các tạp chí sẽ đổi mới hình thức và phương thức xuất bản với các hình thức như chuyển đổi số, tích cực triển khai các phiên bản tạp chí điện tử, tích hợp các tính năng hiện đại như tương tác trực tuyến, ứng dụng đọc trên thiết bị di động; Tối ưu hóa thiết kế với đầu tư vào giao diện trình bày hiện đại, dễ đọc, thân thiện với người dùng trên cả bản in và bản điện tử; Phát hành đa kênh bằng việc kết hợp phát hành truyền thống và trực tuyến, tận dụng mạng xã hội, email marketing và các nền tảng phân phối nội dung khác.

Hay với thời đại của phát triển công nghệ, việc các tạp chí khai thác dữ liệu độ giả với việc sử dụng phân tích dữ liệu để hiểu rõ hơn về thói quen và nhu cầu của độc giả, từ đó định hướng nội dung và chiến lược phù hợp; Tích hợp trí tuệ nhân tạo bằng việc sử dụng AI để hỗ trợ việc kiểm duyệt nội dung, tối ưu hóa các gợi ý bài viết cho độc giả và quản lý quy trình xuất bản. Tạo Chatbox riêng cho tạp chí nhằm tăng tương tác với độc giả, lưu giữ và cung cấp thông tin nhanh, kịp thời...

Cũng tại Hội thảo, bà Trần Thị Giang, Tổng biên tập Tạp chí Tự động hóa Ngày nay, thông tin, ứng với tôn chỉ mục đích của các cơ quan tạp chí thì hầu hết đều có bản sắc riêng, tập trung vào lĩnh vực chuyên ngành tương đồng với cơ quan chủ quản. Đóng vai trò là cơ quan ngôn luận của ngành mình, do đó hàm lượng thông tin báo chí dành cho chuyên ngành là chiếm đa số, phục vụ cho việc truyền thông, phổ biến kiến thức, kết nối,… thúc đẩy sự phát triển của ngành. Đây cũng chính là thế mạnh đặc biệt của từng tạp chí.

Với tính chất chuyên ngành như vậy, mỗi cơ quan báo chí thuộc hội ngành đều trở thành diễn đàn thu hút đông đảo cộng đồng những người quan tâm đến lĩnh vực chuyên ngành đó, trong đó có các nhà khoa học, doanh nghiệp, người tiêu dùng, sinh viên,… Đây cũng là thị trường báo chí chính của các tờ tạp chí mà ít bị cạnh tranh bởi số lượng bài hay chuyên mục nào đó của một số tờ báo khác ngoài khối tạp chí thuộc hội ngành. Khoa học và công nghệ ngày nay phát triển mạnh mẽ, công nghệ mới, công nghệ chủ lực thay đổi từng ngày và gắn liền với tất cả các lĩnh vực trong mỗi nền kinh tế, mỗi quốc gia. Khoa học và công nghệ cũng là động lực của phát triển. Bởi vậy đây là nguồn đề tài phong phú cho báo chí khoa học và công nghệ.

Cũng nêu lên phương hướng hiệu quả hoạt động của tạp chí, nhà báo Nguyễn Văn Cảm, cho biết, xuấn bản trực tuyến là bước phát triển tiếp sau không thể đảo ngược của thời đại, phù hợp với hoạt động chuyển đổi số trên mọi lĩnh vực mà chúng ta đang thực hiện. Đồng thời, nó là đầu vào cho các hoạt động khác của tạp chí như xếp hạng tạp chí trong hệ thống thang, bậc tạp chí quốc gia. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống gửi bài trực tuyến; công khai đầy đủ các dữ liệu trên trang web.

Cải thiện thường xuyên giao diện, tăng thêm mức tiện dụng cho tác giả, ban biên tập, người phản biện, giúp liên lạc trực tuyến giữa các phản biện và biên tập viên để hoàn thiện quy trinh xét duyệt một bài báo trong thời gian sớm nhất. Các tạp chí xây dựng được hệ thống trang web với cơ sở dữ liệu mở sẽ vừa nâng cao tính chuyên nghiệp, tính minh bạch, đồng thời dẫn dắt và làm thay đổi nhận thức của cộng đồng tác giả. Mỗi bài báo được công bố đảm bảo chất lượng, minh bạch, kết hợp với tính chuyên nghiệp, hiện đại, tính dễ dàng tiếp cận của hệ thống vận hành ở tạp chí, từ bước tiếp nhận bản thảo đến công bố, sẽ làm cho tạp chí đạt được chất lượng cao, ông Cảm chia sẻ.

Tại Việt Nam, xu hướng phát triển và hoạt động tạp chí khoa học cũng dần chuyển mình để có thể hội nhập với sân chơi quốc tế, khẳng định mạnh mẽ hơn vị thế của tạp chí khoa học trong nước. Theo thống kê, hiện nay, trong hệ thống Liên hiệp hội (VUSTA) có 01 cơ quan báo chí trực thuộc trực tiếp Liên hiệp Hội, 21 cơ quan báo chí trực thuộc trực tiếp các Viện, 47 cơ quan báo chí trực thuộc trực tiếp các hội ngành, tổng cộng là 69 cơ quan báo chí. Nếu tính đến cả số tạp chí chuyên ngành trực thuộc các chi hội của ngành toàn quốc thì sổng số gần 90 cơ quan báo chí, chưa kể đến trang tin điện tử, bản tin nội bộ của các đơn vị trong toàn hệ thống.

Một trong những thế mạnh của báo chí trong hệ thống VUSTA là công bố các nghiên cứu, thông tin về khoa học và công nghệ ở phạm vi rộng, truyền thông phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ, thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng và chuyển giao công nghệ, các hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội, các hoạt động tôn vinh trí thức khoa học công nghệ Việt Nam, truyền tải thông tin về các mặt của đời sống xã hội.