Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa – Những thay đổi cốt lõi trong tư duy quản lý và bảo vệ người tiêu dùng

Sau gần hai thập kỷ kể từ khi ban hành, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa (CLSPHH) đã chính thức sửa đổi, bổ sung và được Quốc hội thông qua vào tháng 6/2025, có hiệu lực từ ngày 01/01/2026. Với nhiều nội dung cải tiến quan trọng, Luật mới không chỉ phản ánh sự thay đổi trong tư duy quản lý nhà nước mà còn mang lại hành lang pháp lý vững chắc cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng trong bối cảnh nền kinh tế số và hội nhập toàn cầu ngày càng sâu rộng.

Một điểm đột phá đáng chú ý trong luật là việc phân loại sản phẩm, hàng hóa theo ba mức độ rủi ro: thấp, trung bình và cao. Trên cơ sở này, các biện pháp quản lý sẽ được áp dụng phù hợp với từng loại rủi ro, từ tự công bố tiêu chuẩn đến chứng nhận bắt buộc. Cách tiếp cận mới này thay thế cho phương thức quản lý đồng loạt, không phân biệt trước đây, giúp tăng hiệu quả hậu kiểm, giảm gánh nặng cho doanh nghiệp mà vẫn đảm bảo an toàn và chất lượng hàng hóa trên thị trường.

Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa – Những thay đổi cốt lõi trong tư duy quản lý và bảo vệ người tiêu dùng (Ảnh )

Luật lần này chính thức đưa khái niệm “hộ chiếu số” của sản phẩm vào hệ thống pháp luật, đồng thời quy định rõ việc truy xuất nguồn gốc là bắt buộc đối với sản phẩm có rủi ro cao. Đây là bước tiến quan trọng, giúp minh bạch chuỗi cung ứng, nâng cao niềm tin của người tiêu dùng và đáp ứng yêu cầu từ các thị trường xuất khẩu có tiêu chuẩn khắt khe. Việc minh bạch hóa thông tin sản phẩm cũng là cơ sở để xử lý vi phạm hiệu quả và hạn chế hành vi gian lận thương mại.

Luật sửa đổi cũng xác định rõ hơn vai trò và trách nhiệm của các chủ thể trong chuỗi cung ứng từ khâu sản xuất, nhập khẩu, phân phối đến bán lẻ. Mỗi bên phải thực hiện cảnh báo rủi ro, thu hồi sản phẩm không đạt yêu cầu và bồi thường thiệt hại nếu gây hậu quả cho người tiêu dùng. Việc làm rõ trách nhiệm này không chỉ bảo vệ quyền lợi người mua mà còn tạo động lực để doanh nghiệp đầu tư nhiều hơn vào kiểm soát chất lượng.

Một trong những điểm mới quan trọng là việc khuyến khích ứng dụng công nghệ vào toàn bộ quá trình quản lý chất lượng: từ đánh giá sự phù hợp, kiểm tra, giám sát đến thu thập và phân tích dữ liệu. Trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, hệ thống truy xuất mã QR, nhãn điện tử sẽ là những công cụ chủ chốt giúp Nhà nước và doanh nghiệp nâng cao hiệu quả giám sát chất lượng trong nền kinh tế số.

Luật cũng đưa ra hàng loạt cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cụ thể, doanh nghiệp đạt Giải thưởng chất lượng quốc gia sẽ được hỗ trợ tài chính, truyền thông, đào tạo nhân lực và kết nối thị trường. Ngoài ra, Nhà nước sẽ chi trả chi phí thử nghiệm, chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy cho sản phẩm xuất khẩu chủ lực, giúp giảm gánh nặng chi phí tuân thủ và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, luật mới yêu cầu các sàn thương mại điện tử và người bán hàng trên nền tảng số phải xác minh thông tin sản phẩm, vận hành hệ thống tiếp nhận phản ánh, phối hợp thu hồi sản phẩm không đảm bảo chất lượng. Các quy định này vừa bảo vệ người tiêu dùng vừa nâng cao tính minh bạch trong giao dịch trực tuyến.

Luật sửa đổi, bổ sung Luật CLSPHH năm 2025 đã thiết lập một khuôn khổ pháp lý toàn diện, hiện đại và tiệm cận với thông lệ quốc tế. Việc chuyển trọng tâm từ kiểm soát hành chính sang quản lý rủi ro, tăng cường ứng dụng công nghệ và bảo vệ người tiêu dùng sẽ tạo tiền đề quan trọng để Việt Nam xây dựng môi trường sản xuất, kinh doanh chất lượng cao, phục vụ mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng.