Khám phá nhà thờ lâu đời nhất Việt Nam ở xứ Nẫu: Cũng là nơi lưu giữ cuốn sách chữ quốc ngữ cổ nhất, mất tới 15 năm xây dựng trong khuôn viên 5.000m2

Nhà thờ Mằng Lăng, Phú Yên nằm cách thành phố Tuy Hòa 35km về phía Bắc là một trong những nhà thờ cổ nhất ở Việt Nam, được xây dựng vào năm 1892, do một người Pháp tên Joseph de La Cassagne mà người dân xứ đạo tại đây gọi tên theo tiếng Việt là Cổ Xuân, vị linh mục đầu tiên của giáo xứ Mằng Lăng, phụ trách việc xây dựng nhà thờ. Đây cũng là nơi lưu giữ cuốn sách chữ quốc ngữ đầu tiên của nước ta.

Về xứ Nẫu, Phú Yên, sẽ là điều đáng tiếc nếu du khách chưa kịp ghé thăm nhà thờ Mằng Lăng, một trong những nhà thờ cổ xưa nhất ở Việt Nam. Nhà thờ này nằm trong địa phận xã An Trạch, huyện Tuy An, cách TP Tuy Hòa (tỉnh Phú Yên) hơn 30km về phía bắc. Theo ghi chép giới thiệu ở đây, nhà thờ này được xây dựng vào năm 1892 trong một khuôn viên rộng hơn 5.000 m2 có nhiều cây xanh, theo kiến trúc Gothic.

Tên gọi Mằng Lăng theo những vị cao niên ở địa phương là lấy từ tên của một loài cây trồng rất nhiều ở vùng này cách đây hàng thế kỷ. Hiện dấu tích của loài cây này chỉ còn lại trong chính tên gọi của một trong những nhà thờ cổ xưa nhất ở Việt Nam này. Linh mục đầu tiên ở nhà thờ giáo xứ Mằng Lăng là Andrê Phú Yên. Ngày nay, tượng của linh mục này vẫn đặt ở vị trí trang trọng ngay trước nhà thờ.

Đặt chân đến nhà thờ Mằng Lăng, du khách có thể chiêm ngưỡng một trong những công trình đặc trưng của kiến trúc Gothic - lối kiến trúc bắt đầu từ cách đây khoảng 1.200 năm trước công nguyên. Thời kỳ hoàng kim nhất của kiến trúc Gothic ở khoảng thế kỷ 18-19 với dấu ấn kiến trúc ở rất nhiều công trình lớn, đặc biệt là các công trình tòa thị chính, nhà thờ, trường học ở Châu Âu thời bấy giờ. Không ít những công trình trên thế giới được xây dựng theo lối kiến trúc này được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Với lối kiến trúc Gothic, đỉnh cao của nhà thờ Mằng Lăng là hai tháp chuông hai bên. Ở giữa là thập tự giá - biểu tượng của thánh đường. Bao bọc mặt tiền nhà thờ là những lối vào hình mái vòm, trông như những búp măng. Trần nhà thờ được lót la-phông gỗ – không còn kiểu mái vòm đặc trưng của kiến trúc Gothic. Nhưng dấu ấn của Gothic ở một trong những công trình nhà thờ lâu đời nhất ở đây vẫn biểu hiện ở những lối mở thông ra hai gian bên gian chính giữa thánh đường. Nếu như các cửa sổ hình búp măng xung quanh phía trên tường bao bọc nhà thờ có màu sắc và hoạ tiết của kiến trúc Gothic xuất xứ Châu Âu, thì theo cảm nhận của chúng tôi, nhà thờ Mằng Lăng vẫn có chất Việt Nam với những họa tiết chạm trỗ tinh xảo trên những cánh cửa chính bằng gỗ của nhà thờ này.

Toàn bộ nhà thờ toát lên vẻ cổ xưa với sơn phủ màu xanh xám đã sờn màu qua hàng thế kỷ tọa lạc giữa giáo xứ Mằng Lăng. So với các công trình nhà thờ nổi tiếng ở Việt Nam như nhà thờ Đức Bà (TP Hồ Chí Minh), nhà thờ Phú Nhai (Nam Định), nhà thờ Trà Cổ (Quảng Ninh), nhà thờ Con Gà (Đà Lạt)…; hay những nhà thờ có kiến trúc Gothic nổi tiếng trên thế giới thì quy mô của nhà thờ Mằng Lăng nhỏ hơn và nội thất giản tiện hơn. Nhưng một trong những khám phá mới mẻ khi chúng tôi đến nhà thờ Mằng Lăng là hang thánh đường trong lòng một quả đồi nhân tạo ở cánh tay trái nếu đi từ ngoài vào qua cổng chính.

Từ một lối vào nhỏ hình vuông kê bằng đá lại dẫn vào một không gian khá rộng lớn, mang tới cảm giác huyến bí với vòm hang và những chân trụ trông như những khối thạch nhũ ở Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) hay trong các động Phong Nha, động Thiên Đường (Quảng Bình).

Đây chính là nơi lưu giữ cuốn giáo lý “Phép giảng tám ngày” của giáo sĩ Akexan de Rhodes mà người địa phương vẫn hay gọi là cha Đắc Lộ. Cuốn giáo lý này đặc biệt hấp dẫn du khách không kể người trong hay ngoại đạo bởi nó mang giá trị của cuốn sách có in chữ quốc ngữ đầu tiên của nước ta. Cuốn sách in song ngữ La tinh và quốc ngữ và được in vào năm 1651 tại Ý. Nơi hang động trong lòng quả đồi nhân tạo trong khuôn viên nhà thờ này cũng lưu giữ nhiều hình ảnh chụp nhà thờ Mằng Lăng từ những năm 90 tới nay và những hiện vật giá trị với giáo xứ.

Với hàng trăm năm tồn tại giữa bao nhiêu vật đổi sao dời, nhà thờ cổ Mằng Lăng thật sự là một địa chỉ khó bỏ qua với lữ khách khi dừng chân ở tỉnh Phú Yên - một trong những địa phương đầy tiềm năng du lịch nằm trên vùng duyên hải miền Trung nước ta.

*Ảnh: Tạp chí Đáng Nhớ