Đàm phán TPP: Tiến bộ nhưng chưa tiến triển

Tại hội nghị, các bên đã đạt được “những tiến triển tích cực” trong các lĩnh vực như thương mại điện tử, viễn thông và đầu tư, trong khi đã xác định được những cách thức để cố gắng giải quyết một số khó khăn liên quan tới cải cách doanh nghiệp quốc doanh, thống nhất về nhiều “vùng hạ cánh” được xác định tại phiên đàm phán trước, đồng thời đưa ra hướng giải quyết một số vấn đề bất đồng nhằm tiến tới một kết quả toàn diện và cân bằng.

Tuy nhiên, các bộ trưởng thừa nhận các bên vẫn chưa đạt được thỏa thuận về thuế quan và một số vấn đề khác liên quan tới tiếp cận thị trường. Trong khi thời gian để hoàn tất thỏa thuận này dường như ngày càng trở nên khó xác định hơn. Bộ trưởng Thương mại New Zealand Tim Groser cho rằng “Tiếp cận thị trường là một trong các điểm mấu chốt của bất kỳ thỏa thuận thương mại nào, bởi vậy, chừng nào vấn đề này chưa được giải quyết, thì chúng ta vẫn chưa thể tiến tới một thỏa thuận”.

Thỏa thuận thương mại được Mỹ hậu thuẫn này nhằm mục đích cắt giảm thuế quan và vạch ra tiêu chuẩn chung cho các vấn đề thương mại khác đối với 12 nước tham gia với không gian kinh tế rộng lớn chiếm gần 40% kinh tế thế giới.

Bất đồng từ lâu xung quanh việc đánh thuế hàng nhập khẩu – đặc biệt giữa Mỹ và Nhật Bản, hai quốc gia kiên quyết bảo hộ các sản phẩm được cho là mặt hàng nhạy cảm như gạo, thịt và lúa mỳ – đang rất khó để các bên vượt qua. Các cuộc họp riêng giữa phái đoàn Nhật Bản và Mỹ bên lề vòng đàm phán đã không mang lại đột phá nào. Đại diện Thương mại Mỹ Michael Froman cho biết vấn đề tiếp cận thị trường nông nghiệp Nhật Bản vẫn là vấn đề “tồn tại“, song ông không đồng tình với ý kiến cho rằng các cuộc đàm phán TPP có thể tiếp tục mà không có Nhật Bản – nền kinh tế lớn thứ hai trong số các nước tham gia đàm phán.

Bế tắc xung quanh vấn đề sở hữu trí tuệ và các luật lệ đối với doanh nghiệp nhà nước và mua sắm công cũng gây cản trở cuộc đàm phán. Bộ trưởng Công nghiệp và Thương mại Quốc tế Malaysia Mustapa Mohamed cho biết các nước tham gia đều linh hoạt trong cuộc đàm phán, song có một số vấn đề quá phức tạp và không thể giải quyết được.

Nhiều người hy vọng rằng thỏa thuận này có thể được hoàn tất trước thời điểm Tổng thống Mỹ Barack Obama tới thăm châu Á vào tháng 4 tới. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ rằng liệu các bộ trưởng có tiến hành gặp gỡ lại trước chuyến thăm đó hay không. Ông Froman nói: “Ở thời điểm hiện tại, chúng tôi chưa có kế hoạch về cuộc gặp tiếp theo”.

Một vấn đề khác đó là liệu chính phủ Mỹ có khả năng thông qua cái gọi là Quyền Thúc đẩy Thương mại (TPA) hay không? TPA sẽ không cho phép các nhà lập pháp Mỹ sửa đổi bất kỳ điều khoản nào trong TPP. Tổng thống Obama đã gặp phải sự phản đối từ chính đảng Dân chủ của ông về vấn đề này, trong khi các nước tham gia đàm phán bày tỏ quan ngại rằng nếu không có TPA, Quốc hội Mỹ có thể sửa đổi bất kỳ thỏa thuận nào mà các bên đạt được. Các bộ trưởng cho biết TPA không được đưa ra thảo luận trong cuộc gặp vừa qua bởi đó là vấn đề nội bộ của Mỹ.

Hy vọng về việc nhiều nước và vùng lãnh thổ khác sẽ sớm tham gia đàm phán TPP – ví dụ như Đài Loan và Hàn Quốc – cũng nhanh chóng “tiêu tan” sau hội nghị này bởi các bên đang tập trung hoàn tất thỏa thuận với 12 nước, trước khi xem xét tiếp nhận thêm các thành viên khác.

TH