Công dụng của thanh long

Cây thanh long có nguồn gốc ở các nước Trung và Nam Mỹ, được nhập vào các nước Đông Nam Á để làm cảnh, làm thực phẩm và làm thuốc.

Thanh long là loại cây thân leo trườn, bò lan, có khi dài tới 10m, bám vào giá thể nhờ những rễ phụ. Thân màu xanh lục, có ba cạnh dẹp, mép khía tai bèo thường hóa sừng, cách khoảng 2-3cm ở các mép thường có một túm gai nhỏ, mỗi túm có khoảng 4-5 chiếc gai rất ngắn. Chỗ có gai cũng là chỗ cạnh lõm xuống, và nụ hoa, trái xuất hiện ở sát các túm gai.

Hoa thanh long rất to, thơm, đường kính tới 30cm, phiến ngoài màu xanh nhạt, trong màu trắng hay vàng nhạt, lá đài và cánh hoa nhiều, dính nhau thành ống. Nhiều nhị. Bầu dưới.

Trái mọng màu đỏ sẫm hoặc hồng tươi, có nhiều phiến hoa còn lại. Trái lớn có đường kính khoảng 12cm, nặng 200-500g, có nạc trắng ngọt, nhiều hạt nhỏ màu đen như hạt mè.

Thanh long thường được trồng cho leo lên cây to cao, lên tường, hoặc leo trụ cây, trụ gạch, xi măng, để thu hái trái làm thực phẩm. Có thể thu hái trái vào mùa hè - thu, thường dùng tươi hoặc chế biến nhiều món ăn ngon miệng.

Trong thân cây có chứa hentriacontane và sitosterol.

Vỏ trái thanh long khá dày, chiếm 26% trọng lượng trái, giúp cho việc bảo quản được lâu, không bị hư thối. Hơn nữa, thanh long ít sâu bệnh nên người trồng ít sử dụng các thuốc trừ sâu bệnh.

Thanh long là một món giải khát, tráng miệng rất được ưa chuộng ở các nước nhiệt đới và một số nước ôn đới.

Trái thanh long phải để chín rục ăn mới ngon, tuy nhiên có người lại thích cái hương vị chua chua ngọt ngọt khi trái chưa chín rục.

Theo đông y, trái thanh long có vị ngọt, chua, tính mát, tác dụng thanh nhiệt, nhuận phế, chỉ khái, hóa đàm.

Thân cây thanh long có tác dụng thư cân hoạt lạc (giúp gân cốt co duỗi khỏe khoắn và làm thông suốt các kinh lạc) và giải độc.

Thường dùng trị bong gân, bỏng lửa, bỏng nước, viêm tuyến mang tai, đinh nhọt (sang ung). Dùng một lượng thân vừa đủ, rửa thật sạch, gọt bỏ vỏ và gai, giã nát, lấy bông sạch thấm nước để bôi vào chỗ đau hoặc dùng bã đắp vào chỗ đau.

Hoa thanh long có tác dụng bổ phế, trừ ho.

Người ta sử dụng trái thanh long để giải nhiệt, nhuận trường. Đặc biệt, chất nhầy trong trái thanh long giúp làm giảm cholesterol của thức ăn và muối mật. Do đó, người mập phì, người có hàm lượng cholesterol huyết tăng cao nên ăn thanh long.

Thanh long còn thích hợp với người bệnh đái tháo đường, cao huyết áp, táo bón kinh niên.

Qua nghiên cứu, người ta ghi nhận một số công dụng khác của trái thanh long như sau:

- Thanh long chứa nhiều vitamin C, là một chất chống oxy hóa mạnh, giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

- Thanh long không chứa cholesterol xấu (LDL), nhưng lại chứa nhiều chất béo không bão hòa đơn, nên có tác dụng giúp giảm cân và có ích cho sức khỏe tim mạch.

- Thanh long có chứa nhiều carotene, nên có tác dụng duy trì và cải thiện thị lực.

- Thanh long giúp cơ thể tăng cường khả năng chống lại sự tấn công của các gốc tự do và các tia gây hại từ ánh nắng mặt trời - là những tác nhân gây ung thư và một số vấn đề cho sức khỏe.

Thân cây thanh long gọt bỏ vỏ và gai, rửa thật sạch với nước muối loãng, giã nát lấy nước bôi hay dùng bã để đắp chữa bỏng lửa, bỏng nước sôi, viêm tuyến mang tai, đinh nhọt, gãy xương.

Hoa thanh long khi nở có màu trắng đẹp như hoa quỳnh, được dùng chữa viêm phế quản, viêm hạch bạch huyết thể lao, giải độc rượu.

Liều dùng 15-30g tươi, sắc uống hoặc 10-12g khô sắc uống, hãm trà để uống.

Người ta còn nấu hoa thanh long với thịt heo nạc để làm món súp bổ dưỡng, chữa được tình trạng phổi yếu hay bị ho đàm.

Các nhà khoa học về dinh dưỡng ước tính rằng, chỉ cần khoảng 600-700g trái thanh long, là đủ cung cấp lượng vitamin C cần thiết cho cơ thể mỗi ngày, giúp làm bền thành mạch máu, chống được bệnh scorbut (hoại huyết, bệnh dễ chảy máu) và một số chứng bệnh do thiếu vitamin C.

Trái thanh long còn được dùng để chế biến nhiều món ăn như: Gỏi thanh long , salad thanh long, thanh long xào, thanh long nấu canh cá, cá sốt thanh long, chè thanh long, nước ép thanh long, sinh tố thanh long, thạch thanh long...

Người ta đã làm món thạch thanh long có tác dụng bổ dưỡng, thanh nhiệt, giúp giảm mỡ, làm đẹp da mặt... như sau:

Nguyên liệu: Bột thạch rau câu (agar-agar) 12g, đường trắng 100g, nước cốt dừa 200ml, thanh long chín xay nhuyễn 1 cốc 300ml, lá dứa 3 cái, nước sôi để nguội 200ml.

Cách làm: Cho nước, bột thạch và lá dứa vào nồi, đun sôi. Nấu cho tới khi bột thạch hòa tan.

Để nhỏ lửa, thêm nước cốt dừa, đường và thanh long vào, khuấy đều, đun sôi lại rối tắt bếp. Vớt bỏ lá dứa, đổ hỗn hợp vào khay, để nguội và cho vào tủ lạnh bảo quản, dùng ăn mát.

Có thể làm món chè thanh long như sau:

Nguyên liệu: Thanh long 2 trái (nếu có 2 màu khác nhau càng tốt), đường cát trắng 200g, dừa khô nạo sẵn 200g, kem sữa tươi 50ml, vani 1 ống, nước sạch 600ml.

Cách làm:

- Thanh long rửa sạch, lột bỏ vỏ, dùng muỗng múc thành từng viên tròn.

- Dừa khô vắt lấy nước cốt, pha chung với kem sữa tươi, quậy đều, cho vào tủ lạnh, ngăn mát.

- Đun sôi nước, cho đường vào nấu tan, thêm vani, quậy đều, để nguội.

- Xếp khoảng 8-10 viên thanh long vào tô, chan nước đường, nước đá đập nhuyễn, nước dừa sữa. Dùng ăn giải nhiệt giải khát rất tốt.

Lưu ý: Những người thường bị lạnh bụng, đi cầu phân lỏng, đầy bụng, thì không nên ăn thanh long.

Ngoài loại thanh long nói trên, hiện nay còn có loại thanh long ruột đỏ (Hylocereus polyrhizus) rất được ưa chuộng trên thị trường thế giới

Điều đáng ghi nhận là, mặt hàng thanh long của Việt Nam đã tạo lập được uy tín lớn tại những thị trường khó tính trên thế giới.

Từ ngày 20/8/2012, chính phủ Mỹ đã cho phép một số mặt hàng trái cây của 3 nước Thái Lan, Ấn Độ và Việt Nam được phép đưa thẳng vào Mỹ để chiếu xạ trực tiếp tại nước này. Trong đó, Việt Nam có 1 loại trái cây là thanh long.

Việc chính phủ Mỹ cho phép nhập thẳng vào nước Mỹ để chiếu xạ, chứng tỏ thanh long của Việt Nam đã tạo niềm tin rất lớn với thị trường Mỹ về vấn đề kiểm soát dịch hại và vệ sinh an toàn thực phẩm.

 Lương y Đinh Công Bảy