Ẩn số đằng sau chương trình phát hành cổ phiếu ESOP

Lợi ích từ việc phát hành cổ phiếu ESOP

Hàng năm, doanh nghiệp sẽ phát hành cổ phiếu ESOP (Emloyee Stock Options Plan) dưới dạng thưởng hoặc bán với giá ưu đãi cho CBNV theo các tiêu chí lựa chọn của công ty. Cổ phiếu ESOP là phần thưởng ghi nhận sự đóng góp, gắn bó của CBNV vào sự phát triển của doanh nghiệp cũng như thu hút, duy trì và phát triển đội ngũ nhân sự chủ chốt, tâm huyết, giàu năng lực, kinh nghiệm, yên tâm cống hiến lâu dài.

Lợi thế nổi bật của ESOP là doanh nghiệp không phải ghi nhận khoản chi phí lương thưởng so với thưởng bằng tiền. Doanh nghiệp không phải chi trả bằng tiền mặt mà sử dụng lợi nhuận giữ lại để phát hành cổ phiếu, như vậy sẽ tăng được vốn điều lệ và vốn chủ sở hữu để tái đầu tư.

So với hình thức thưởng tiền, nhân viên rất thích thưởng bằng cổ phiếu ESOP, đặc biệt là các cổ phiếu có mức giá cao và tăng trưởng như: VNM, VIC… Ngoài ra, hình thức khen thưởng cổ phiếu ESOP giúp cho CBNV giảm thuế thu nhập cá nhân so với việc thưởng bằng tiền.

Lạm dụng ESOP để móc túi cổ đông

Đi đầu trong việc phát hành cổ phiếu ESOP là Tập đoàn Masan (MSN), CTCP Gemadept (GMD), CTCP Chứng khoán Sài Gòn (SSI), Ngân hàng TMCP Quân đội (MB), CTCP Xây dựng Coteccons…

Từ năm 2013 đến nay, Tập đoàn Masan đã 5 lần phát hành cổ phiếu ESOP với tổng khối lượng gần 54 triệu cổ phiếu. Những lần phát hành này, Tập đoàn Masan đều ưu đãi với giá 10.000 đồng/cổ phiếu. Tổng giá trị phát hành theo thời giá đạt 4.500 tỷ đồng đã giúp CBNV đạt mức sinh lời 737%, tương đương 3.963 tỷ đồng.

Bên cạnh mở rộng cửa hàng Thế Giới Di Động, Bách Hóa Xanh khắp hang cùng ngõ hẻm, CTCP Đầu tư Thế Giới Di Động (MWG) còn mạnh tay phát hành cổ phiếu ESOP cho CBNV. Từ năm 2014-2017, công ty đã hai lần bán ưu đãi cho CBNV với giá 10.000 đồng/cổ phiếu và hai lần thưởng cổ phiếu ESOP. Do MWG luôn nằm trong top 10 cổ phiếu có thị giá cao nhất sàn chứng khoán nên CBNV của MWG đã nhận được những phần thưởng lớn trị giá 3.220 tỷ đồng.

Không giống như các đơn vị phát hành cổ phiếu ESOP giá bằng mệnh giá, vào tháng 5/2018, Tập đoàn Bảo Việt (BVH) phát hành với giá tới 35.900 đồng/cổ phiếu. Tuy nhiên, mức giá này cũng chỉ bằng 41% so với giá trên sàn của cổ phiếu BVH. Đây là lần đầu tiên tập đoàn phát hành cổ phiếu ESOP. Với 20.415.000 cổ phiếu phân bổ cho 3.486 CBNV giúp tập đoàn có thêm nguồn vốn 733 tỷ đồng nhưng nếu tính giá thị trường vào thời điểm phát hành, vốn hóa của khối này lên tới 1.043 tỷ đồng.

Tận dụng phát hành cổ phiếu ESOP, Tập đoàn Bảo Việt đã thu được 733 tỷ đồng bổ sung nguồn vốn.

Lạm dụng ESOP để móc túi cổ đông

Không thể phủ nhận lợi ích của chương trình ESOP nhưng nhà đầu tư thường ái ngại trước động thái phát hành quá đà bởi sự pha loãng cổ phiếu, chênh lệch giữa giá trên sàn và giá phát hành lên tới 5-10 lần.

Theo khoản 2 Điều 36 Thông tư 162/2015/TT-BTC, những người có quyền lợi liên quan đến chương trình ESOP sẽ không được tham gia biểu quyết vấn đề này tại đại hội đồng cổ đồng. Tuy nhiên, khi trình đại hội đồng cổ đông chương trình ESOP, doanh nghiệp không công khai trước danh sách những người sẽ được nhận cổ phiếu ưu đãi. Thay vào đó, đại hội đồng cổ đông ủy quyền cho HĐQT quyết định danh sách, thời điểm và các phương án chi tiết khác. Cho nên, chương trình ESOP gần như là chuyện nội bộ công ty còn cổ đông nhỏ lẻ mù tịt.

Ông Trần Ngọc Báu, Trưởng nhóm FinaPro nhận định: Tại một số công ty, chương trình ESOP chỉ dành cho người có thâm niên 10 năm công tác, cấp quản lý có 5 năm công tác, sáng kiến giúp công ty phát triển mạnh trong 3 năm vừa qua… Với những tiêu chí đó thì chỉ có ban lãnh đạo top trên mới đáp ứng được. Cuối cùng, người được nhận cổ phiếu ESOP là ban lãnh đạo chứ không phải là người lao động. Thay vì kích thích nhân viên, cổ phiếu ESOP lại gây thêm ức chế vì sự thiếu công bằng trong lương thưởng, tiền của cổ đông lại chạy vào túi một số cá nhân.

Từ 29/12/2017 - 22/2/2018, CTCP Tập đoàn Đầu tư Địa ốc No Va (Novaland) có 2 đợt phát hành cổ phiếu ESOP. Đợt 1, Novaland phát hành 20 triệu cổ phiếu cho 1.242 người nhưng đợt 2, chỉ 16 người đã nhận tới 9.809.962 cổ phiếu và không bị hạn chế chuyển nhượng. Novaland không công bố CBNV nào được ưu đãi với khối lượng bao nhiêu nhưng vài cá nhân có thể nhận được triệu cổ phiếu/người. So với giá trên sàn tại thời điểm phát hành, những CBNV này được hưởng khoản lãi 1.795 tỷ đồng. 

Cùng là những doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ESOP ngàn tỷ nhưng Tập đoàn Bảo Việt, MWG phát hành cho hàng ngàn CBNV còn Tập đoàn Masan chỉ "thưởng" vài chục người người trong mỗi lần phát hành nên vài cá nhân sẽ nhận được những khoản tiền lên tới hàng chục tỷ đồng.

Ông Lương Trí Thìn, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Đất Xanh bỏ túi hơn 58 tỷ đồng khi được quyền mua 43% lượng cổ phiếu trong chương trình ESOP.

Mới đây, CTCP Tập đoàn Đất Xanh phát hành 7,5 triệu cổ phiếu ESOP cho 125 CBNV với giá 10.000 đồng/cổ phiếu. Riêng Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Lương Trí Thìn đã được mua 3.216.200 cổ phiếu, chiếm 43% lượng cổ phiếu ESOP.

N. Nguyễn

Nên đọc

Thị trường chứng khoán cuối năm 2018: Chọn cổ phiếu tiềm năng để đầu tư

Hàng ế cổ phiếu ngân hàng: Nơi “cứu” đại gia Việt, nơi vẫn là gánh nặng

Chào sàn, cổ phiếu CRE của Cenland chìm trong sắc đỏ

Tổng Giám đốc Sam Holdings bán hơn 15 triệu cổ phiếu SAM