Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và áp lực môi trường ngày càng gia tăng, ngành nông nghiệp Việt Nam đang hướng đến các giải pháp bền vững nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Cây lúa, một trong những cây trồng chủ lực, là nguồn phát thải khí metan – loại khí có khả năng giữ nhiệt cao gấp nhiều lần so với CO₂. Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14273:2024 về chế độ tưới tiết kiệm nước cho cây lúa được xây dựng nhằm hướng dẫn kỹ thuật tưới phù hợp, góp phần kiểm soát và giảm thiểu khí metan phát sinh trong quá trình sản xuất.
Tiêu chuẩn này nhấn mạnh việc điều chỉnh lượng nước tưới một cách khoa học và hợp lý, dựa trên từng giai đoạn phát triển của cây lúa. Đặc biệt, nó yêu cầu duy trì điều kiện ngập nước vừa phải, tránh ngập úng kéo dài tạo môi trường yếm khí thúc đẩy quá trình sinh khí metan. Việc quản lý chính xác thời gian, tần suất và độ sâu ngập nước không chỉ giúp cây lúa phát triển tốt mà còn giảm đáng kể lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Đây là điểm khác biệt quan trọng so với phương pháp tưới truyền thống, thường gây lãng phí nước và tăng phát thải metan.
Về mặt kỹ thuật, tiêu chuẩn yêu cầu áp dụng các phương pháp tưới hiện đại, như tưới nhỏ giọt, tưới phun sương hoặc sử dụng cảm biến độ ẩm đất để điều chỉnh lượng nước tưới theo nhu cầu thực tế của cây trồng. Các hệ thống này giúp tiết kiệm nước tối ưu, giảm thất thoát và hạn chế quá trình tạo khí yếm khí trong ruộng ngập nước. Bên cạnh đó, việc bảo trì định kỳ và kiểm tra hệ thống tưới nhằm đảm bảo vận hành hiệu quả và ổn định cũng được quy định chặt chẽ, nhằm tránh các sự cố gây ngập úng hoặc thiếu nước.
Tiêu chuẩn còn đưa ra yêu cầu nghiêm ngặt về việc giám sát liên tục các thông số môi trường như độ ẩm đất, mực nước trong ruộng và lượng khí metan phát thải. Việc sử dụng các công nghệ cảm biến hiện đại, hệ thống thu thập và phân tích dữ liệu theo thời gian thực được khuyến khích nhằm giúp người nông dân và nhà quản lý có thể điều chỉnh chế độ tưới kịp thời, phù hợp với điều kiện thực tế. Đồng thời, các hoạt động ghi chép và báo cáo về quá trình tưới và lượng khí thải phải được thực hiện minh bạch, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và đánh giá kết quả.
Ngoài các yêu cầu về thiết bị và giám sát, tiêu chuẩn còn đặc biệt chú trọng đến công tác đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng cho người vận hành hệ thống tưới. Việc trang bị kiến thức về tưới tiết kiệm, hiểu rõ nguyên lý giảm phát thải khí nhà kính và thực hành vận hành thiết bị đúng cách là điều kiện cần thiết để tiêu chuẩn được áp dụng thành công trong thực tế. Các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cũng được đề xuất nhằm giúp người nông dân và doanh nghiệp áp dụng hiệu quả các phương pháp tưới mới.
Tóm lại, TCVN 14273:2024 là cơ sở để ứng dụng công nghệ tiên tiến và phương pháp quản lý hiện đại trong sản xuất lúa bền vững. Việc tuân thủ tiêu chuẩn này giúp giảm thiểu lượng khí metan phát thải, tiết kiệm nước tưới và tăng hiệu quả sản xuất, góp phần thiết thực vào công cuộc bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam.