Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt, đô thị hóa nhanh và mật độ dân cư cao, các công trình xây dựng hiện nay – từ nhà ở đến văn phòng, trường học, bệnh viện đang đối mặt với hàng loạt vấn đề về vi khí hậu trong nhà. Nhiệt độ cao vượt ngưỡng tiện nghi, độ ẩm thấp gây khô da cùng tình trạng thiếu thông gió khiến nồng độ CO₂ và các chất ô nhiễm tích tụ đang trở thành mối quan ngại đáng kể.
Thực tế cho thấy, nhiều công trình, đặc biệt là chung cư và tòa nhà văn phòng hiện nay được thiết kế khép kín nhằm tiết kiệm năng lượng, song lại vô tình làm suy giảm chất lượng không khí trong phòng. Các hệ thống điều hòa không khí hoạt động liên tục nhưng không được kết hợp với giải pháp thông gió hợp lý, khiến hàm lượng CO₂, bụi mịn formaldehyde và vi sinh vật có hại tăng cao. Không khí trong nhà trở nên “tù đọng”, mất cân bằng oxy, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm mốc và vi khuẩn phát triển.
Các nghiên cứu về môi trường trong nhà cho thấy, chất lượng không khí kém có thể gây ra “hội chứng nhà kín” – tình trạng người ở thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt, đau đầu, ngứa mắt, khô họng hoặc kích ứng da. Về lâu dài, việc tiếp xúc với không khí ô nhiễm trong nhà có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp, tim mạch, thậm chí ảnh hưởng đến hệ thần kinh. Trẻ nhỏ, người già và người mắc bệnh mãn tính là nhóm chịu tác động mạnh nhất.
Đặc biệt, trong không gian đặc thù như trường học, bệnh viện, nhà trẻ, trung tâm chăm sóc người cao tuổi hoặc nhà ở xã hội, việc sai lệch nhỏ trong thông số vi khí hậu như nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, độ ẩm không ổn định, tốc độ gió không phù hợp đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, khả năng tập trung và hiệu quả học tập, làm việc.
Trước nguy cơ đó, việc áp dụng và tuân thủ tiêu chuẩn TCVN 14214:2024 về các yêu cầu đối với thông số vi khí hậu trong phòng không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là yếu tố thiết yếu để bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14214:2024 về Nhà ở và công trình công cộng- Các yêu cầu đối với thông số vi khí hậu trong phòng do Bộ Xây dựng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố là một trong những văn bản kỹ thuật quan trọng hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng không gian sống trong các công trình dân dụng.
Tiêu chuẩn yêu cầu cụ thể giới hạn các thông số vi khí hậu trong phòng, bao gồm nhiệt độ không khí, độ ẩm tương đối, tốc độ chuyển động của không khí và nhiệt độ bức xạ trung bình. Mục tiêu là duy trì môi trường trong nhà phù hợp với đặc điểm sinh lý và cảm giác thoải mái của con người, tránh tình trạng “quá lạnh – quá nóng” thường gặp trong nhiều công trình hiện nay.
Việc kiểm soát tốt các thông số vi khí hậu như nhiệt độ, độ ẩm trong phòng của nhà ở, công trình công cộng theo tiêu chuẩn giúp hạn chế tác hại tới sức khỏe con người. (Ảnh minh họa)
Theo TCVN 14214:2024, bốn thông số chính cần được kiểm soát gồm nhiệt độ không khí trong phòng, độ ẩm tương đối, tốc độ gió và nhiệt độ bức xạ trung bình của các bề mặt. Tiêu chuẩn cũng đưa ra khái niệm “nhiệt độ thao tác” – giá trị trung gian phản ánh đồng thời tác động của không khí và bức xạ, giúp đánh giá chính xác hơn cảm giác nhiệt thực tế của người sử dụng. Các thông số này không chỉ xác định cho mùa nóng, mùa lạnh mà còn phân loại theo loại công trình và cấp độ tiện nghi khác nhau.
Ngoài ra tiêu chuẩn chia các loại phòng trong nhà ở và công trình công cộng thành hai nhóm: phòng có vi khí hậu tự nhiên (thông gió, không điều hòa) và phòng có vi khí hậu nhân tạo (sử dụng hệ thống điều hòa không khí). Với mỗi loại công trình từ nhà ở, văn phòng, trường học đến bệnh viện, tiêu chuẩn chia thành các cấp tiện nghi A, B, C, D, tương ứng với mức độ cảm thấy thoải mái của người dùng: lần lượt là 90%, 80%, 70% và 50%.
Một trong những nội dung quan trọng của TCVN 14214:2024 là kiểm soát sự chênh lệch vi khí hậu trong không gian phòng. Nhiệt độ thao tác giữa các vị trí trong cùng phòng không được vượt quá ±2°C; tốc độ gió chênh lệch phải trong giới hạn ±0,07 m/s đối với phòng điều hòa và ±0,3 m/s với phòng thông gió tự nhiên; độ ẩm chênh lệch không vượt quá ±10%. Đồng thời, nhiệt độ bức xạ trung bình của các bề mặt tường, trần, sàn không được cao hơn hoặc thấp hơn quá 2,5°C so với nhiệt độ không khí tiện nghi, nhằm tránh hiện tượng “tường nóng” hoặc “trần lạnh” gây khó chịu.
Về tốc độ gió, tiêu chuẩn chỉ ra mức tối đa phù hợp cho từng đối tượng. Đối với người khỏe mạnh, tốc độ gió trong phòng mùa nóng không vượt 1,5 m/s và mùa lạnh không quá 0,5 m/s. Với các nhóm nhạy cảm như trẻ em, người cao tuổi hoặc bệnh nhân, giới hạn nghiêm ngặt hơn: không quá 1,0 m/s vào mùa nóng và 0,3 m/s vào mùa lạnh. Điều này phản ánh rõ mục tiêu nhân văn của tiêu chuẩn đặt sự an toàn và cảm giác dễ chịu của con người làm trung tâm trong thiết kế.
TCVN 14214:2024 cũng hướng dẫn cụ thể cho các công trình có hệ thống điều hòa về điều kiện vận hành ngoài giờ làm việc. Cụ thể, trong giờ nghỉ, có thể cho phép nhiệt độ tăng hoặc giảm ±2°C so với mức tiện nghi, song khi quay lại hoạt động phải đảm bảo các thông số được đưa về đúng ngưỡng quy định. Quy định này giúp tiết kiệm năng lượng mà vẫn đảm bảo tính ổn định của môi trường vi khí hậu trong công trình.
Việc tuân thủ tiêu chuẩn mang ý nghĩa thực tiễn lớn đối với thiết kế và vận hành công trình. Với kiến trúc sư, đó là cơ sở để lựa chọn hình khối, vật liệu bao che, bố trí cửa sổ, thông gió sao cho hạn chế bức xạ mặt trời và đảm bảo luồng khí lưu thông hài hòa. Với kỹ sư cơ điện, tiêu chuẩn là nền tảng để thiết kế hệ thống HVAC đạt hiệu quả nhiệt tối ưu, hạn chế luồng gió mạnh gây khô da hoặc cảm lạnh, đồng thời giữ độ ẩm ổn định trong khoảng an toàn.
Trong giai đoạn nghiệm thu và vận hành công trình, việc đo đạc, giám sát vi khí hậu theo các thông số quy định là điều bắt buộc để bảo đảm công trình đạt cấp tiện nghi mong muốn. Các thiết bị cảm biến hiện đại có thể tự động điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm, tốc độ gió theo dữ liệu thực tế, giúp duy trì trạng thái ổn định và tiết kiệm năng lượng. Đối với các công trình đặc thù như bệnh viện, nhà trẻ hoặc viện dưỡng lão, tiêu chuẩn này là cơ sở để thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ nhằm đảm bảo môi trường an toàn cho người sử dụng.
Tuy nhiên, việc áp dụng TCVN 14214:2024 vào thực tế vẫn còn nhiều thách thức. Sự khác biệt khí hậu giữa các vùng miền, chi phí đầu tư cho hệ thống điều hòa và kiểm soát nhiệt, cùng nhận thức hạn chế của một số chủ đầu tư có thể khiến tiêu chuẩn khó được thực hiện đồng bộ. Ngoài ra, việc thiếu nhân lực kỹ thuật có khả năng đo lường, mô phỏng vi khí hậu cũng là rào cản lớn.
Để khắc phục, các chuyên gia đề xuất đào tạo đội ngũ thiết kế – thi công – vận hành về tiêu chuẩn vi khí hậu, kết hợp xây dựng hướng dẫn áp dụng chi tiết theo vùng khí hậu. Bên cạnh đó, cần tích hợp yêu cầu vi khí hậu vào cấp phép xây dựng và đánh giá công trình xanh, coi đây là chỉ tiêu bắt buộc, không chỉ là khuyến nghị.
Việc ban hành TCVN 14214:2024 là bước tiến quan trọng trong quá trình chuẩn hóa chất lượng môi trường sống tại Việt Nam. Khi được triển khai hiệu quả, tiêu chuẩn sẽ giúp tạo nên những ngôi nhà, trường học, bệnh viện và không gian làm việc an toàn, thoải mái hơn – nơi con người có thể sống và làm việc trong điều kiện vi khí hậu thực sự lành mạnh và bền vững.