Theo Viện Năng suất Việt Nam, các công cụ cải tiến năng suất – chất lượng vẫn còn khá mới mẻ, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy những đơn vị tiên phong áp dụng đều đạt kết quả tích cực. Lean giúp loại bỏ lãng phí, Kaizen khuyến khích cải tiến liên tục, còn 5S tạo môi trường làm việc sạch sẽ, gọn gàng, nâng cao ý thức lao động. Đây không chỉ là lý thuyết mà đã được chứng minh trong nhiều mô hình sản xuất ở Việt Nam.
Với ngành điện lực, nơi có đặc thù vận hành hệ thống phức tạp, trải dài trên phạm vi rộng lớn và chịu áp lực cao về tính ổn định, độ an toàn, Kaizen mở ra cơ hội lớn nhưng cũng không ít thách thức khi áp dụng vào thực tiễn.
Kaizen chú trọng đến việc điều chỉnh những chi tiết nhỏ, giảm lãng phí thời gian
Thuận lợi đầu tiên của Kaizen đối với ngành điện lực chính là khả năng tối ưu hóa quy trình vận hành. Các khâu như truyền tải, phân phối, bảo dưỡng lưới điện hay dịch vụ khách hàng đều có thể tìm thấy “điểm nghẽn” để cải tiến. Thay vì những giải pháp đầu tư quy mô lớn, Kaizen chú trọng đến việc điều chỉnh những chi tiết nhỏ, giảm lãng phí thời gian, công sức và chi phí. Chẳng hạn, việc cải tiến quy trình kiểm tra đường dây bằng công nghệ flycam, robot leo cột hoặc hệ thống giám sát từ xa đã giúp nhiều đơn vị điện lực giảm thiểu rủi ro tai nạn lao động, tăng tốc độ phát hiện sự cố và nâng cao độ tin cậy cung cấp điện.
Một lợi thế khác nằm ở việc Kaizen tạo dựng văn hóa làm việc chủ động, sáng tạo. Nếu như trước đây, các cải tiến trong ngành điện lực chủ yếu được triển khai từ cấp quản lý, thì nay, với Kaizen, công nhân vận hành trạm biến áp hay kỹ sư trực tổng đài chăm sóc khách hàng cũng có thể đưa ra sáng kiến nhỏ nhưng mang lại hiệu quả lớn. Mỗi nhân viên trở thành một “hạt nhân cải tiến”, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ điện và hình ảnh doanh nghiệp. Đặc biệt, trong bối cảnh ngành điện đang từng bước số hóa, Kaizen giúp nuôi dưỡng tinh thần học hỏi, thích ứng với công nghệ mới, tạo sự chuyển biến tích cực từ bên trong tổ chức.
Không chỉ dừng lại ở hiệu quả nội bộ, Kaizen còn góp phần nâng cao trải nghiệm của khách hàng – yếu tố ngày càng được coi trọng trong ngành điện. Những cải tiến nhỏ như rút ngắn thời gian tiếp nhận hồ sơ cấp điện, minh bạch hóa quy trình thanh toán trực tuyến, hay xây dựng ứng dụng chăm sóc khách hàng trên điện thoại di động đều mang lại sự hài lòng rõ rệt. Thực tế cho thấy, các Tổng công ty điện lực tại nhiều địa phương đã áp dụng Kaizen vào việc đơn giản hóa thủ tục, giảm số bước xử lý hồ sơ từ 7 xuống còn 3, qua đó tiết kiệm thời gian cho cả doanh nghiệp và khách hàng, đồng thời nâng cao chỉ số tiếp cận điện năng quốc gia.
Tuy nhiên, Kaizen cũng đặt ra không ít khó khăn khi triển khai trong ngành điện lực. Thách thức lớn nhất chính là tính đặc thù của ngành. Với nhiệm vụ đảm bảo an toàn hệ thống điện quốc gia, mọi thay đổi đều phải cân nhắc kỹ lưỡng, tránh gây gián đoạn hoặc rủi ro. Do vậy, việc áp dụng Kaizen không thể ồ ạt mà cần từng bước, có lộ trình, vừa thử nghiệm vừa kiểm chứng. Ngoài ra, trong một số khâu mang tính hạ tầng cứng như xây dựng trạm biến áp hay nâng cấp đường dây cao thế, cải tiến nhỏ lẻ khó mang lại hiệu quả tức thì, mà cần kết hợp với chiến lược đầu tư dài hạn.
Kaizen đòi hỏi sự tham gia của toàn bộ nhân viên
Khó khăn thứ hai đến từ tư duy và thói quen làm việc. Kaizen đòi hỏi sự tham gia của toàn bộ nhân viên, nhưng trong thực tế, không phải ai cũng sẵn sàng thay đổi. Một bộ phận lao động trong ngành điện vốn quen với cách làm cũ, tâm lý ngại đổi mới, e ngại trách nhiệm khi đề xuất sáng kiến. Nếu thiếu sự cam kết mạnh mẽ từ lãnh đạo và cơ chế khuyến khích rõ ràng, Kaizen dễ trở thành phong trào bề nổi, không tạo ra hiệu quả thực chất.
Ngoài ra, việc đo lường hiệu quả Kaizen cũng là một thách thức. Trong ngành sản xuất, chỉ số năng suất, tỷ lệ hao hụt hay chi phí nguyên liệu có thể được tính toán cụ thể. Nhưng trong ngành điện lực, nhiều cải tiến liên quan đến dịch vụ và trải nghiệm khách hàng, khó lượng hóa bằng con số tuyệt đối. Điều này đòi hỏi các đơn vị phải xây dựng hệ thống chỉ tiêu phù hợp để đánh giá và duy trì động lực cải tiến lâu dài.
Một ví dụ điển hình cho việc áp dụng Kaizen thành công trong ngành điện lực là tại Tổng công ty Điện lực TP Hồ Chí Minh (EVNHCMC). Những năm qua, đơn vị này đã triển khai hàng trăm sáng kiến nhỏ theo tinh thần Kaizen, từ việc cải tiến quy trình ghi chỉ số công tơ đến sử dụng phần mềm quản lý khách hàng… Nhờ đó, tỷ lệ tổn thất điện năng giảm đáng kể, thời gian khôi phục cấp điện sau sự cố được rút ngắn, và chỉ số hài lòng khách hàng liên tục cải thiện.
Anh Hồ Hoàng - Kỹ sư trẻ của EVNHCMC từng đề xuất giải pháp gắn camera giám sát tại các trạm biến áp không người trực, giúp tăng cường an toàn, giảm chi phí nhân công và nâng cao hiệu quả quản lý. Đây là minh chứng rõ rệt cho tinh thần Kaizen khi mọi cá nhân đều có thể trở thành tác nhân cải tiến.
EVNHCMC tiền thân là Sở Quản lý và Phân phối điện TP.HCM, là đơn vị thành viên của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Trong gần 50 năm hình thành và phát triển (1976 - 2025), EVNHCMC đã có nhiều đóng góp quan trọng trong quá trình điện khí hóa, ngầm hóa lưới điện, tự động hóa và hiện đại hóa ngành điện, đảm bảo cung cấp điện an toàn, ổn định và liên tục cho đô thị đông dân, năng động nhất cả nước, qua đó góp phần lớn vào sự phát triển kinh tế – xã hội của TP.HCM.
Việc luôn tiên phong đi đầu trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ vào mọi hoạt động của EVNHCMC đã và đang tiếp tục mang lại những thành quả đầy tự hào cho ngành điện thành phố mang tên Bác.
Tính tới hết năm 2024, công suất cực đại của EVNHCMC đạt 5.212MW, thời gian mất điện trung bình (SAIDI) giảm còn 24 phút/khách hàng/năm, số lần mất điện trung bình (SAIFI) còn 0,29 lần/khách hàng/năm, tổn thất điện năng giảm còn 2,97%, tự động hoá 100% lưới điện, vận hành trung tâm điều khiển với phần mềm vận hành SCADA/DMS, 100% trạm biến áp 110kV không người trực, 100% lưới điện trung thế được điều khiển từ xa - vận hành tự động, số hoá 100% công tác vận hành - quản lý lưới điện, ứng dụng bảo dưỡng - sửa chữa theo công nghệ CBM và nhiều thành quả khác trong công tác quản trị doanh nghiệp, chăm sóc khách hàng… Điều đó sẽ góp phần quan trọng tạo tiền đề cho việc thu hút vốn đầu tư của các doanh nghiệp trong nước cũng như quốc tế tới TP.HCM.
EVNHCMC khi áp dụng Kaizen thường gặp một số khó khăn đặc thù. Thứ nhất là áp lực đặc biệt lớn về đảm bảo cung cấp điện liên tục cho một đô thị năng động, nhu cầu điện tăng trưởng mạnh, khiến mọi thay đổi quy trình dù nhỏ cũng phải cân nhắc kỹ để không ảnh hưởng đến hệ thống. Thứ hai là tâm lý ngại đổi mới của một bộ phận nhân sự, vốn quen với quy trình vận hành cũ, dẫn đến khó tạo sự đồng thuận trong việc cải tiến liên tục. Thứ ba là khó khăn trong đo lường hiệu quả, bởi nhiều sáng kiến Kaizen trong lĩnh vực dịch vụ khách hàng hay quản lý lưới điện đô thị khó định lượng ngay bằng các chỉ số tài chính. Bên cạnh đó, hạ tầng lưới điện ở TP.HCM có nhiều khu vực cũ kỹ, chằng chịt, nên việc cải tiến nhỏ lẻ đôi khi không mang lại hiệu quả rõ rệt nếu không đi cùng các dự án đầu tư, nâng cấp lớn.
Ví dụ trên cho thấy, Kaizen không phải là khẩu hiệu, mà là một phương thức quản trị hiệu quả nếu được áp dụng đúng cách. Đối với ngành điện lực Việt Nam, Kaizen không chỉ góp phần tối ưu hóa vận hành, giảm tổn thất, mà còn tạo ra giá trị vô hình quan trọng niềm tin và sự hài lòng của khách hàng. Trong một ngành dịch vụ công ích có ảnh hưởng đến mọi mặt đời sống, điều này mang ý nghĩa vô cùng to lớn.
Để Kaizen đi vào chiều sâu, ngành điện lực cần kết hợp hài hòa giữa triết lý cải tiến liên tục với chiến lược phát triển tổng thể. Điều này bao gồm việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp khuyến khích sáng kiến, thiết lập cơ chế thưởng – phạt minh bạch, đồng thời đào tạo kỹ năng cho đội ngũ nhân sự. Cùng với đó, ứng dụng công nghệ số và dữ liệu lớn sẽ là công cụ hỗ trợ đắc lực để đo lường, đánh giá và lan tỏa các sáng kiến Kaizen trên quy mô toàn ngành.
Kaizen không hứa hẹn những bước nhảy vọt ngay lập tức, nhưng bằng sự kiên trì, nó tạo nên những thay đổi tích lũy bền bỉ. Giống như từng dòng điện nhỏ hợp thành lưới điện quốc gia vững chắc, những cải tiến từ mỗi cá nhân, mỗi đơn vị sẽ góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ, đảm bảo an ninh năng lượng và thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước. Trong hành trình đó, Kaizen chính là chiếc chìa khóa giúp ngành điện lực Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu vận hành hiện đại, hiệu quả và vì khách hàng.