“Vụ” xem xét lại danh tính của Vinastas: Sự lạm quyền, áp đặt của Thứ trưởng Bộ Công Thương!?

Bề dày truyền thống

Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam (Vinastas) được Chính phủ (khi đó là Hội đồng Bộ trưởng) thành lập từ năm 1988. Trải qua 28 năm, qua 5 kỳ đại hội, với tôn chỉ mục đích rõ ràng Vinastas liên tục phát triển và đạt được nhiều thành tích rất đáng biểu dương, khen ngợi. Báo cáo tổng kết công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (BVQLNTD) giai đoạn 2011 – 2015 của Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công Thương nêu rõ: Các hội BVQLNTD đã có sự lớn mạnh về số lượng. Tính đến nay, Việt Nam đã có 51 hội BVQLNTD trên phạm vi cả nước.

Tại các tỉnh, thành, các chi hội BVQLNTD cũng đã có sự phát triển lớn mạnh về cơ cấu, không chỉ dừng ở cấp tỉnh mà còn triển khai hoạt động xuống các cấp huyện và xã. Phong trào hoạt động của các hội không chỉ bao gồm các hoạt động tuyên truyền, cung cấp thông tin mà đã đi sâu vào các chuyên đề gắn liền với thực tế tiêu dùng của người dân; đồng thời, sáng tạo và đề xuất nhiều hoạt động có giá trị hữu ích cho NTD…

Chính vì thế, Vinastas ngày càng trở thành địa chỉ đáng tin cậy của NTD trong cả nước. Chỉ tính riêng trong 5 năm (2011 - 2015) với các văn phòng khiếu nại, Vinastas đã tiếp nhận gần 8.000 vụ khiếu nại, tố cáo vi phạm (chủ yếu thuộc lĩnh vực thực phẩm ăn uống, hàng hóa dịch vụ…), trong đó xử lý thành công hơn 3.500 vụ, đạt tỷ lệ trên 80%… Không chỉ trực tiếp tham gia bảo vệ NTD, Vinastas còn tham gia xây dựng hệ thống văn bản pháp luật về BVQLNTD và thường xuyên tuyên truyền phổ biến pháp luật trong lĩnh vực này cho người dân và tích cực triển khai các chương trình lớn như chống gian lận thương mại, tiết kiệm năng lượng, chống hút thuốc lá...

Có thể kể, một trong những vụ việc nổi cộm mà Vinastas đã lên tiếng bảo vệ NTD rất thành công. Đó là, trước tình trạng “lộn xộn” của các sản phẩm sữa tươi, Vinastas đã gửi đơn kiến nghị đến một loạt bộ trưởng (Bộ Y tế, Thương mại, Khoa học và công nghệ, NN&PTNT…) phản đối việc một số công ty ghi nhãn sữa tươi hoặc sữa tươi nguyên chất, trong khi lại làm từ sữa bột (Vinastas yêu cầu, “Kiểm tra làm rõ mức độ thiệt hại của NTD do doanh nghiệp ghi sai nhãn hàng hóa, buộc doanh nghiệp phải bồi hoàn thiệt hại do họ gây ra, xử phạt nghiêm khắc hành vi vi phạm, đồng thời công khai xin lỗi NTD”). Và, kết quả là “ông lớn” Vinamilk đã phải thay thế các sản phẩm “nhập nhèm” bằng các sản phẩm đề rõ “Sữa tươi 95%” (có đường) và “100% sữa tươi nguyên chất” (không đường) với chất lượng khác hẳn với các loại “sữa tươi” trước đó.

Ngoài vụ sữa tươi, Vinastas còn tham gia giải quyết thành công nhiều vụ điển hình khác, như vụ điện kế điện tử tại TP.HCM, vụ xăng có chứa aceton, vụ đồng hồ nước.v.v…

Từ hơn 10 năm nay Vinastas cũng đã là thành viên chính thức của Tổ chức Người tiêu dùng thế giới (CI), tham dự nhiều hội nghị cũng như đại hội Quốc tế NTD ở Tây Ban Nha, Brazil, Hồng Kông… Đồng thời, tham gia nhiều chương trình quốc tế (như phòng chống thuốc lá, biến đổi gene…) và được đánh giá rất cao. Ngoài ra, Vinastas cũng là Hội viên của Hội Bảo vệ NTD Châu Á – Thái Bình Dương và là một trong những thành viên sáng lập Hội Bảo vệ NTD Đông Nam Á.

Ông Đặng Vũ Minh, Chủ tịch VUSTA phát biểu tại buổi Lễ trao Huân chương Lao động cho Vinastas.

“Bỗng dưng" bị dọa!

Chính bởi những thành tích như thế nên Vinastas đã vinh dự được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba cũng như Thủ tướng Chính phủ và nhiều bộ, ngành trao bằng khen, giấy khen. Thế nhưng, lạ thay, ngày 24/3/2016 Bộ Công Thương, chẳng rõ "ý tứ" gì, bỗng ra văn bản hỏa tốc mời Vinastas, đúng 14h ngày 30/3/2016 đến "bản doanh" của mình để dự buổi làm việc bàn về mô hình, tính pháp lý của... chính Vinastas - một tổ chức có bề dày lịch sử, được Chính phủ thành lập và có đóng góp tích cực được Nhà nước và cả xã hội ghi nhận, đánh giá cao!

Quá bức xúc trước "giấy trắng, mực đen" cấp tốc nói trên của Bộ Công Thương, lãnh đạo Vinastas có ngay văn bản phản hồi. Theo đó, "trong suốt gần 30 năm qua, Vinastas chưa gặp khó khăn gì về mô hình tổ chức! Tuy vậy, nếu Bộ Công thương có nhận xét hoặc ý kiến gì mới về mô hình tổ chức hiện nay, chúng tôi hoan nghênh” và "xin không tham dự họp do Bộ chủ trì vào ngày 30/3/2016"! Lý giải về việc ra công văn bày tỏ quan điểm rõ ràng, dứt khoát này, theo lãnh đạo Vinastas, Bộ Công Thương đã áp đặt và can thiệp quá sâu vào công việc nội bộ của Vinastas. "Họ đã quá xem thường tổ chức hội, một chủ thể độc lập, "bình đẳng" với Bộ. Trước khi ra văn bản, họ không hề gặp gỡ, trao đổi gì với Vinastas cũng như các bộ ngành liên quan, đặc biệt là với Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Vusta), tổ chức mà Vinastas là thành viên chính thức" - một vị lãnh đạo Vinastas nói!

Tuy không có 2 thành phần hết sức quan trọng là "đối tượng" Vinastas và Vusta (vì không được mời), song cuộc họp "mổ xẻ" tính pháp lý vẫn diễn ra. Kết quả cuộc họp thế nào không rõ, chỉ biết ngay hôm sau (31/3), Bộ Công thương tiếp tục ra văn bản (số 2813/BCT-QLCT, cũng do Thứ trưởng Khánh ký) gửi Vinastas. Mặc dù "hoan nghênh kết quả hoạt động trong công tác BVQLNTD mà Vinastas đã đạt được trong giai đoạn 2011 - 2015", song vẫn đề nghị Vinastas, hoặc là đổi tên, hoặc là chia tách (thành 2 hội, Tiêu chuẩn đo lường riêng, BVQLNTD riêng - PV)! Giống như công văn hỏa tốc trước, công văn này của Bộ Công thương tiếp tục đổ thêm dầu vào lửa, và đương nhiên, Vinastas lại ra văn bản "phản pháo", khẳng định Vinastas là một hội khoa học - kỹ thuật và giữa tiêu chuẩn với quyền lợi NTD có mối quan hệ biện chứng, khăng khít không thể tách rời. Thực tiễn bao năm qua đã chứng minh, hoạt động tiêu chuẩn, quy chuẩn (như xây dựng tiêu chuẩn, phổ biến tiêu chuẩn, quy chuẩn...), luôn hỗ trợ tích cực những hoạt động khảo sát chất lượng sản phẩm lưu thông trên thị trường nhằm cảnh báo cho NTD và thông tin cho các cơ quan quản lý Nhà nước (chẳng hạn, qua khảo sát Vinastas đã phát hiện ra chất tạo nạc trong thịt lợn, phát hiện việc sử dụng chất tẩy trắng bún...). Do đó, Vinastas không đồng ý và không có nhu cầu đổi tên hay chia tách!

Tiến sĩ Đoàn Phương, Chủ tịch Vinastas gay gắt: "Đầu tháng 3/2016, khi Hội có báo cáo nhưng không có ai ý kiến gì, vậy mà Bộ lại ra 2 công văn mang tính chỉ thị ngầm, tuyên truyền quan điểm. Rõ ràng là có ý đồ"! Chung nỗi bức xúc, một lãnh đạo Vinastas khác: "Có vị cán bộ ở Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) còn công khai nói, "các anh phải đổi tên chúng tôi mới trợ cấp, giúp đỡ". Xin hỏi, bao năm qua chúng tôi có sự giúp đỡ của các anh đâu mà vẫn luôn phát triển? Vinastas không có bất kỳ lý do gì phải đổi tên hay chia tách"! Tương tự, một lãnh đạo Vinastas (cũng là một nhà khoa học): "Chúng tôi thực sự phẫn nộ trước động thái của Bộ Công Thương. Họ đã không tôn trọng chúng tôi. Tại sao họ cứ đòi phải tách ra? Phải chăng để phục vụ ý đồ cá nhân, lợi ích nhóm nào đó"?

Với những thành tích xuất sắc của mình, tháng 9/2011 Vinastas vinh dự được trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba

Mạc Hồng Kỳ - Nguyên Vũ - Trần Phong