Vị Tổng Tham mưu trưởng đầu tiên của QĐND Việt Nam giữ vai trò đắc lực bên Đại tướng Võ Nguyên Giáp, là người cầm lá cờ trong lễ thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân

Đại tướng Hoàng Văn Thái (tên thật là Hoàng Văn Xiêm), sinh ngày 1/5/1915 trong một gia đình nông dân giàu truyền thống yêu nước, tại xã Tân An, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình.

Từ nhỏ, Hoàng Văn Xiêm là một học sinh chăm chỉ, học giỏi. Tốt nghiệp bằng tiểu học Pháp-Việt loại ưu, nhưng vì hoàn cảnh gia đình khó khăn, năm 13 tuổi, ông đã phải bỏ học đi làm thuê. Năm 15 tuổi, chứng kiến cuộc nổi dậy của nhân dân Tiền Hải hưởng ứng phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, Hoàng Văn Xiêm bắt đầu chịu ảnh hưởng phong trào cộng sản.

Năm 1936, ông tham gia các hoạt động bãi công chống lại chủ mỏ thiếc Tĩnh Túc (Cao Bằng). Hoàng Văn Xiêm trở về quê và tích cực hoạt động trong phong trào Mặt trận dân chủ. Tháng 3/1938, ông trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương. Tháng 9/1941, ông lấy bí danh là Quốc Bình, cùng với Hoàng Minh Thảo, Đàm Quang Trung, Vũ Lập được cử đi học tại trường Quân sự Liễu Châu (Trung Quốc). Cuối tháng 10/1944, Hoàng Văn Xiêm về nước với bí danh mới: Hoàng Văn Thái.

Ngày 22/12/1944, Hoàng Văn Thái là 1 trong số 34 đội viên đầu tiên của Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân, được phân công phụ trách tình báo và kế hoạch tác chiến. Theo hồi ức của các đồng đội, ông là người cầm lá cờ trong buổi lễ thành lập đội. Trong trận đánh đồn Nà Ngần, ông cũng là người cắm lá cờ chiến thắng. Không chỉ Hoàng Văn Thái mà cả vợ ông cũng “có duyên” với lá cờ trong những ngày trọng đại. Bà Đàm Thị Loan (phu nhân của ông) là một trong hai người kéo lá cờ đỏ sao vàng trên kỳ đài trong Lễ Độc lập thiêng liêng ngày 2/9/1945 ở Hà Nội.

Ngày 7/9/1945, ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh giao thành lập Bộ Tổng Tham mưu và là Tổng Tham mưu trưởng đầu tiên của QĐND Việt Nam, khi đó ông mới 30 tuổi. Trên cương vị này, ông đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng cơ quan tham mưu chiến lược của quân đội, ngành tham mưu toàn quân phát triển và dần hoàn thiện giúp Bộ Quốc phòng chỉ đạo tác chiến và xây dựng lực lượng ngày một trưởng thành. Những ý kiến chỉ đạo của ông đã góp phần quan trọng vào chiến thắng Hà Nội “60 ngày đêm khói lửa”.

Ngày 20/1/1948, Hoàng Văn Thái nhận quân hàm Thiếu tướng trong đợt phong quân hàm cấp tướng đầu tiên. Ông làm Tham mưu trưởng và là Đảng ủy viên các chiến dịch lớn có ý nghĩa lịch sử đối với sự trưởng thành, chiến thắng của quân đội như Chiến dịch Biên giới (năm 1950), Trung du, Hoàng Hoa Thám, Hà Nam Ninh, Hòa Bình, Tây Bắc, Thượng Lào...

Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ (13/3-7/5/1954), bên cạnh Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp, ông Hoàng Văn Thái làm Tham mưu trưởng chiến dịch, trực tiếp chỉ huy công tác tham mưu - tác chiến tại mặt trận, góp phần quan trọng vào chiến thắng Điện Biên Phủ. Năm 1958, ông là Chủ nhiệm Tổng cục Quân huấn, kiêm Chủ nhiệm Ủy ban Thể dục Thể thao Nhà nước. Năm 1959, ông được phong hàm Trung tướng; từ 1961-1963 học tại Học viện Quân sự Cấp cao Bắc Kinh (Trung Quốc).

Trong trận Tổng công kích mùa xuân năm 1975, ông được phân công là Phó Chủ tịch Thứ nhất Hội đồng chi viện, Phó Tổng Tham mưu trưởng Thứ nhất. Trên thực tế, ông đã đảm nhiệm vai trò Tổng Tham mưu trưởng lần Thứ ba, thay cho tướng Văn Tiến Dũng bí mật vào Nam để trực tiếp chỉ huy chiến trường.

Năm 1980, ông được phong quân hàm Đại tướng. Trước Đại hội Đảng lần thứ VI, khoảng 5h sáng ngày 2/7/1986, ông đột ngột qua đời.

Hơn 45 năm gắn bó với từng bước trưởng thành của QĐND Việt Nam, đi qua hai cuộc kháng chiến, tham gia chỉ huy 15 chiến dịch lớn, Đại tướng Hoàng Văn Thái được đánh giá là một trong những tướng lĩnh có ảnh hưởng quan trọng nhất trong việc hình thành và phát triển của QĐND Việt Nam. Ông là vị tướng tham mưu tài giỏi, là linh hồn của Bộ Tổng tham mưu.

Là một tướng chỉ huy và tham mưu, nhưng tướng Hoàng Văn Thái có thể chất tốt như một nhà thể thao (ông cao 1m75). Ông còn là một người yêu âm nhạc, là một nhạc công. Ít người biết rằng ông là tác giả bài hát “Phất cờ Nam tiến” sáng tác trong đêm trước buổi lễ thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân với những lời ca hào sảng, tràn đấy khí thế: “Cờ giải phóng phất cao mau thẳng tiến/ Mau bước đều lên, tiến tới cho kịp thời cơ/ Phong trào lên đang sục sôi chuẩn bị khởi nghĩa/ Tung cờ giải phóng trên đất Thăng Long/ Trên thành Huế, trên Sài Gòn, mũi Cà Mau...”

Cũng ít người biết từ năm 1949, Hoàng Văn Thái đã đề xuất hệ thống ký hiệu tổ chức đơn vị quân đội Việt Nam theo ký hiệu ABC. Từ đó đến nay, các ký hiệu chỉ từng cấp đơn vị được sử dụng thống nhất trong toàn quân.

Là một vị tướng nhưng ông Hoàng Văn Thái luôn chăm sóc, dành tình thương của mình cho các chiến sĩ. Ông đã khóc khi nghe bộ đội (vẫn) trả lời “No ạ!” với phần cơm ít ỏi đạm bạc trong kháng chiến. Đối với đồng nghiệp, cấp dưới trong cơ quan, ông sống có tình có nghĩa, thường xuyên thăm hỏi động viên.

Sinh thời, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đánh giá về tướng Hoàng Văn Thái: “Ông là vị tướng trận mạc, sống nhân hậu, tình nghĩa được quân đội ta và nhân dân ta mến phục”.

Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã khẳng định: “Đại tướng Hoàng Văn Thái là vị tướng trận mạc đã trải qua thực tiễn hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc ta chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, đồng chí Hoàng Văn Thái đã trở thành một nhà chỉ huy quân sự xuất sắc; là người tổ chức, chỉ huy đầu tiên của Bộ Tổng tham mưu - cơ quan chiến lược của QĐND Việt Nam, xứng đáng là người học trò ưu tú của Chủ tịch Hồ Chí Minh”.

Với những cống hiến xuất sắc và phẩm chất trong sáng, Đại tướng Hoàng Văn Thái đã được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều huân chương, huy chương: Huân chương Hồ Chí Minh; hai Huân chương Quân công (hạng Nhất, hạng Nhì); Huân chương Chiến thắng hạng Nhất; Huân chương Kháng chiến hạng Nhất; ba Huân chương Chiến sĩ vẻ vang; Huân chương Quân kỳ quyết thắng; Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng. Nhiều tên phố, tên đường trên khắp các tỉnh thành đã được đặt theo tên Đại tướng Hoàng Văn Thái.

Tham khảo:

- Đại tướng Hoàng Văn Thái - Tổng Tham mưu trưởng đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam - Báo QĐND (22/8/2021)

- Đại tướng Hoàng Văn Thái - vị tướng tài năng, đức độ, người học trò ưu tú của Chủ tịch Hồ Chí Minh - Tạp chí Cộng sản (27/4/2015)

- Người cầm cờ trong buổi lễ thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân - Cổng TTĐT tỉnh Thái Bình

- Đại tướng Hoàng Văn Thái - Võ, Văn toàn diện - Báo Tin Tức (6/12/2014)