Thuỷ điện ở miền Trung Việt Nam đóng nước khiến sông cạn trơ đáy, người dân đổ xô đi ‘đãi cát tìm vàng’

Thời gian gần đây, dù thời tiết tại tỉnh Quảng Nam trải qua những ngày nắng nóng khắc nghiệt, với nhiệt độ vượt quá 40 độ C, nhiều người dân ở huyện vùng cao Phước Sơn và Hiệp Đức (tỉnh Quảng Nam) vẫn ra sông để đãi vàng. Tại dòng sông Trường chảy qua xã Phước Hiệp (huyện Phước Sơn), dù trời nắng gay gắt vào buổi trưa, hơn chục người dân, bao gồm cả trẻ em, vẫn đằm mình dưới dòng nước đục ngầu.

Đoạn sông này nằm dưới chân của đập thủy điện Đăk Mi 4C. Hàng ngày, từ khoảng 8 đến 9 giờ sáng, việc đóng nước của thủy điện làm cho dòng sông gần như cạn trơ đáy. Nhiều người dân tận dụng thời gian này để xuống sông “đãi cát tìm vàng” cho đến khi thủy điện mở nước trở lại mức cao thì mới nghỉ. 

Dụng cụ để đào vàng của người dân cũng khá đơn giản. Một số người chỉ sử dụng một chiếc xẻng và một chiếc mâm gang. Sau khi đào cát và đá dưới lòng sông, họ đặt vào mâm và nhấn chìm xuống nước, rồi sử dụng tay xoay mâm liên tục. Vàng nặng hơn sẽ nằm lại dưới đáy của mâm, trong khi cát và đá sẽ bị đẩy ra ngoài.

Có những người sử dụng các chiếc máng gỗ, bên trong được lót bằng một lớp vải nhung và thảm nhựa gai hoa cúc để giữ vàng. Họ sử dụng xẻng để đào cát và đá dưới đáy sông, rồi đổ vào chiếc rổ trên máng và múc nước lên trên. Khi nước đẩy cát trôi đi, các viên đá lớn sẽ nằm lại trong rổ, trong khi vàng sẽ dính vào lớp vải và thảm nhựa. Sau khi đãi ra vàng từ chất cát, các thợ vàng sẽ đặt vào chén và mang về nhà. Tiếp theo, họ sẽ sử dụng thủy ngân để tách vàng ra khỏi các vật liệu khác.

Để thu được những li vàng (mỗi 10 li tương đương 1 phân vàng), họ phải ngâm mình dưới nước trong thời gian hàng giờ và liên tục khom lưng để xúc quặng, điều này đòi hỏi phải có sức khỏe tốt.

"Nay giá vàng tăng cao, ngày nào may mắn cũng kiếm được vài trăm nghìn đồng để trang trải. Công việc vất vả nhưng không đi đãi vàng thì không biết làm gì có tiền" – một người dân chia sẻ với Báo Người Lao Động. 

Theo chuyên trang của Báo Công an TP. Đà Nẵng, trao đổi về tình trạng người dân tọ mọ vàng trên sông Đăk Mi, ông Lưu Huyền Thoại, Chủ tịch UBND xã Phước Lộc, huyện Phước Sơn cho hay, việc người dân làm tọ mọ vàng không phải không dẹp được, nhưng không muốn làm căng với người dân. “Nhiều hộ quanh năm chỉ có mấy sào lúa rẫy, lúc được lúc mất. Trong khi chi tiêu mỗi ngày một tăng nên mới phải tọ mọ ở ven sông. Thỉnh thoảng mình có nhắc nhở họ đừng làm nữa, nhưng không làm thì họ không biết sống bằng gì. Nên việc tạo sinh kế, nâng cao mức sống cho người dân là nhiệm vụ quan trọng mà những năm qua địa phương đang phấn đấu”, ông Thoại chia sẻ.

Quảng Nam được biết đến là một trong những địa phương có trữ lượng vàng gốc và vàng sa khoáng lớn nhất Việt Nam. Thời gian qua, chính quyền các địa phương đã vào cuộc ngăn chặn nhưng tình trạng đào đãi vàng vẫn còn tiếp diễn.

Ở huyện Phước Sơn, việc khai thác vàng trái phép vẫn diễn ra tại nhiều xã vùng sâu, vùng xa.  Lực lượng chức năng đã tiến hành nhiều chiến dịch truy quét tại các xã như Phước Thành, Phước Hiệp, Phước Hòa, Phước Đức, phá hủy nhiều phương tiện và máy móc sử dụng trong việc khai thác vàng trái phép. Tuy nhiên, sau khi lực lượng chức năng rút khỏi hiện trường, tình trạng này lại tái diễn. Đặc biệt, tại thôn 5A thuộc xã Phước Thành, nhiều đối tượng đã đào sâu vào lòng núi, làm biến dạng cả quả đồi rộng hàng chục ha.Theo người dân địa phương, không loại trừ một số doanh nghiệp lợi dụng giấy phép thăm dò khai thác vàng để khai thác quy mô lớn.

Hậu quả của việc khai thác vàng trái phép kéo theo việc sử dụng hóa chất cấm như thủy ngân, cyanua để tuyển vàng, gây ô nhiễm nguồn nước và ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân. Ngoài ra, việc đào vàng một cách không kiểm soát tại các khu vực đồi núi cao cũng tăng nguy cơ sạt lở đất và lũ quét.