Tài năng bẩm sinh hay sự khổ luyện quyết định thành công?

Nếu bạn hội tụ đủ 3 yếu tố: rèn luyện chăm chỉ, có người hướng dẫn và được đào tạo một cách chuyên nghiệp, liệu bạn có thành công trong lĩnh vực nào đó? Thành quả có được nhờ khả năng bẩm sinh chiếm bao nhiêu và sự cần cù chiếm bao nhiêu? Liệu một chuyên viên tin học có thể trở thành một ngôi sao bóng bàn chỉ trong vòng một năm?

Trong một thí nghiệm quốc tế, một huấn luyện viên bóng bàn dành một giờ mỗi ngày để huấn luyện một người trưởng thành, không hề giỏi thể thao trong suốt một năm, với nỗ lực khiến anh ta trở thành một trong những người chơi bóng bàn hàng đầu nước Anh.

Là một người không hề có năng khiếu thể thao, Sam Priestley tham gia một cuộc thử nghiệm kéo dài một năm  để trở thành một vận động viên bóng bàn hàng đầu. Ảnh: BBC

Ben Larcombe, một huấn luyện viên trẻ đến từ phía bắc thủ đô London, Anh, đã dành hơn 500 giờ dạy riêng cho Sam Priestley, 24 tuổi, và đưa anh ta đến các trung tâm đào tạo tốt nhất ở Hungary, Đan Mạch và Middlesbrough. Anh dự đoán mình có thể khiến Sam trở thành một trong 250 tuyển thủ bóng bàn có thứ hạng cao nhất ở Anh trong vòng 12 tháng.

Một năm huấn luyện đã kết thúc

"Tôi rất hứng thú với ý tưởng bạn có thể giỏi trong một lĩnh vực nào đó bằng cách luyện tập có mức độ và chất lượng, chứ không phải bằng tài năng bẩm sinh," Ben chia sẻ.

Để kiểm tra giả thuyết này, anh cần một người chơi bóng bàn không chuyên hoặc không có năng khiếu chơi thể thao. Để chắc chắn, anh chọn Sam, người bạn từ thời thơ ấu, một doanh nhân tài năng bắt đầu nảy nở, tự nhận mình là một "chuyên viên tin học độc lập". Sam cho biết: "Tôi luôn luôn nằm trong số những người chơi tồi nhất mọi môn thể thao  ở trường. Không ai nói rằng tôi là một người biết chơi thể thao".

Luyện tập có chủ đích

Trong cuốn sách mang tên Bounce của mình, cựu vô địch bóng bàn Commonwealth Matthew Syed ủng hộ quan điểm của Malcolm Gladwell đó là để trở thành chuyên gia trong bất cứ lĩnh vực nào, bạn cần dành ra trung bình 10.000 giờ "luyện tập có chủ đích".

Sau sáu tháng, Sam có khả năng đánh bại những người chơi lâu năm trong câu lạc bộ. Ảnh: BBC

Không nhất thiết phải là 10.000 giờ trong một năm, nên Ben tập trung vào chất lượng huấn luyện cho Sam. "Tới một câu lạc bộ bóng bàn, bạn có thể thấy nhiều người mặc dù đã chơi trong rất nhiều năm, nhưng họ chỉ đánh bóng trong vô thức và thi đấu với nhau để giải trí. Sam và tôi luôn trăn trở nên làm gì với thời gian chúng tôi có. Tất cả những gì chúng tôi làm là tập trung vào việc luyện tập của Sam" Ben nói.

Hầu hết các bài tập được thực hiện ngay trên bàn ăn trong nhà bếp căn hộ chung cư của Sam. Ben ghi hình từng buổi tập và biên tập thành một video cho thấy từng khoảnh khắc Sam chơi bóng bàn mỗi ngày trong thời gian thử nghiệm. Kết quả là bộ phim mang tên Rocky tái hiện lại quá trình luyện tập của Sam ra đời, nhưng bối cảnh quay tại căn hộ chung cư chật chội ở phía đông London thay vì đường phố Philadelphia.

Tệ hơn một đứa trẻ 11 tuổi

Video cho thấy Sam tiến bộ đáng kể. Sau sáu tháng, anh có thể đánh bại những người chơi lâu năm trong câu lạc bộ. Nhưng để đạt được mục tiêu đưa ra, vẫn còn một chặng đường dài đang đợi anh ở phía trước.

Rory Scott, một huấn luyện viên chuyên huấn luyện cho những vận động viên nhí người  Anh từ 7 – 11 tuổi trở thành tuyển thủ quốc gia, đã quan sát  Sam trong một giải đấu gần đây. Anh nhận xét: "Trình độ chơi bóng bàn của Sam không bằng các tuyển thủ hàng đầu dưới 11 tuổi ở Anh."

Tại sao dự án lại thất bại? Lý do có thể là Ben đã chọn sai môn thể thao để tiến hành thử nghiệm. Steve Brunskill, huấn luyện viên trưởng tại Trung tâm quần vợt Swerve ở thành phố Middlesbrough, Anh, nói: "Có lẽ bóng bàn là môn thể thao khó nhất cho cuộc thử nghiệm này".

"Môn bóng bàn có sân chơi nhỏ nhất, bóng nhỏ nhất, vợt nhỏ nhất, thời gian phản ứng nhanh nhất, phải di chuyển nhiều nhất, và là môn thể thao duy nhất mà chơi bóng và đứng không trên cùng một mặt phẳng. Bạn phải chơi rất nhiều để phát triển các kỹ năng, khả năng phối hợp và tốc độ, cũng như học cách ứng phó với nhiều lối chơi khác nhau của đối thủ", Ben nói thêm.

Tài năng thiên bẩm hay sự khổ luyện?

Ben vẫn tin chắc thử nghiệm này sẽ thành công. Anh cho rằng thiếu thời gian luyện tập chính là trở ngại lớn nhất đối với sự thành công của Sam.

Khu vực luyện tập chính là chiếc bàn ăn trong bếp tại căn hộ Sam thuê chung với một người bạn. Ảnh: BBC

"Ý tưởng cho mọi người thấy những gì Joe có thể đạt được bằng cách ép mình luyện tập bóng bàn sau giờ làm việc không hề khó khăn, nhưng để thành công, một người chắc chắn cần phải vượt qua thời gian thử thách là một năm và luyện tập thật chăm chỉ", Ben chia sẻ.

Anh nhấn mạnh: "Rõ ràng vấn đề nằm ở tài năng, và có lẽ thử nghiệm sẽ sớm thành công với một vận động viên có tố chất và khả năng di chuyển cũng như phòng ngự tốt hơn, có thể là một người chơi tennis. Tuy nhiên, tôi vẫn không thể tìm ra nguyên nhân tại sao những người luyện tập có chủ đích một cách chăm chỉ lại không thể đạt được mục tiêu mình đề ra, trong bóng bàn hay bất kỳ môn thể thao nào khác".

Matthew Syed rất hứng thú với sự tiến bộ của Sam. Ông chia sẻ: "Sự tiến bộ này đã xóa bỏ quan niệm cho rằng một người giỏi thứ gì đó là do may mắn có được ‘món quà của tạo hóa".

"Hầu hết mọi người phải trải qua thời gian huấn luyện tối thiểu là 10 hay có khi 15 năm, để đạt trình độ chuyên nghiệp, nhưng ngay cả khi chỉ cam kết luyện tập trong vòng một năm, khả năng của Sam vẫn được cải thiện rất nhiều bởi não bộ của con người rất dễ thích nghi".

Những nét văn hóa khác biệt

Ông Syed nói đây là một bài học quan trọng cho những người làm công việc liên quan đến giáo dục. "Trong các môn học như toán, ngay từ khi bắt đầu nếu những người trẻ tuổi lĩnh hội không thực sự tốt thì họ có xu hướng bỏ cuộc vì họ không nghĩ rằng họ có bộ não dành cho việc tư duy những con số. Trong khi đó, ở những quốc gia như Trung Quốc có một tín ngưỡng văn hóa rất phổ biến, đó là sự khổ luyện sẽ giúp bạn thành công hơn, vì vậy mọi người có xu hướng trở nên kiên trì. Họ có niềm tin sâu sắc rằng những thành công đạt được sẽ định hình cách ứng xử mà chúng ta chấp nhận" ông chia sẻ.

Liệu có phải ai cũng có thể trở thành chuyên gia trong bất kỳ lĩnh vực nào nếu rèn luyện chăm chỉ? Ảnh: BBC

Chuyên gia giáo dục của Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển (OECD), Andreas Schleicher ủng hộ quan điểm này và cho rằng thái độ đối với khả năng bẩm sinh là yếu tố quyết định trong kết quả thử nghiệm.

Ông Schleicher nói ở các quốc gia phương tây, những sinh viên thường quy sự thất bại trong việc học môn toán học là do thiếu khả năng bẩm sinh, điều này có nghĩa sự thành công phụ thuộc vào năng khiếu tự nhiên.

Những đề tài nghiên cứu của các quốc gia châu Á hàng đầu lại cho kết quả ngược lại, học sinh cho thành công hay thất bại là do những nỗ lực của bản thân và khả năng của giáo viên.

Sự hài lòng một cách dễ dàng

Jonathan Osborne, giáo sư về khoa học giáo dục tại Đại học Stanford, Mỹ, đồng ý rằng thay đổi thái độ của học sinh là việc làm quan trọng. "Vấn đề chính là động lực để rèn luyện, mọi đứa trẻ học violin hay piano sẽ nói với bạn điều này. Thách thức thực sự là việc rèn luyện không hề dễ dàng, và thách thức đối với nền văn hóa đương đại là quá phụ thuộc vào sự hài lòng ngay lập tức", ông nói.

Theo nghiên cứu, học sinh ở nhiều quốc gia Châu Á cho rằng thành công hay thất bại là do những nỗ lực của bản thân và khả năng của giáo viên. Ảnh: BBC

 Michael Reiss, giáo sư về khoa học giáo dục tại Học viện giáo dục UCL, lập luận rằng phân chia học sinh theo khả năng khuyến khích ý tưởng tạo ra những khác biệt về tài năng hơn là sự chuyên cần.

"Chúng ta nên tránh đặt sinh viên vào các nhóm dựa theo những gì họ đạt được càng nhiều càng tốt và chúng ta cần đẩy mạnh thông điệp rằng thành công phần lớn là nhờ sự nỗ lực ", ông nói.

Đối với Sam, anh vẫn không từ bỏ hy vọng lọt vào top 250 người chơi bóng bàn hàng đầu. Người bạn cùng phòng của Sam nên chuẩn bị tình thần dùng bữa tối trên chiếc bàn vừa là nơi chơi bóng vừa là bàn ăn thêm một năm nữa.

Bạn đọc có thể tham khảo thông tin chi tiết tại mục Thế giới

Thu Thảo