Hoàn thiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn để kiểm soát chất lượng môi trường

Tại hội thảo về hoàn thiện quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và đơn giá, định mức kinh tế - kỹ thuật trong lĩnh vực môi trường do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội khóa XV phối hợp Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 29/8, các chuyên gia nhấn mạnh, trong tiến trình hội nhập, Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế toàn cầu về nâng cao tiêu chuẩn môi trường. Trên thế giới, các quốc gia đang không ngừng siết chặt hệ thống tiêu chuẩn nhằm nâng cao chất lượng sống, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy phát triển bền vững.

Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và định mức kinh tế kỹ thuật giữ vai trò then chốt trong quản lý môi trường. Đây không chỉ là công cụ pháp lý quan trọng để bảo vệ môi trường, bảo đảm lợi ích cộng đồng, mà còn là thước đo kỹ thuật nhằm đánh giá chất lượng môi trường và kiểm soát ô nhiễm.

Tại Việt Nam, hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật thời gian qua đã được chú trọng hoàn thiện, tiệm cận chuẩn mực quốc tế và đáp ứng yêu cầu hội nhập; đồng thời bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước.

Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội

Bên cạnh đó, việc xây dựng và ban hành định mức kinh tế kỹ thuật cũng được đẩy mạnh, tạo nền tảng cho việc xác định giá dịch vụ, lập dự toán ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, chất lượng dịch vụ công.

Đây cũng là cơ sở pháp lý quan trọng cho công tác giao nhiệm vụ, đấu thầu ở cả trung ương và địa phương, giúp đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực.

Tại hội thảo, các ý kiến tập trung làm rõ yêu cầu cấp bách trong việc hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức kinh tế - kỹ thuật về môi trường, coi đây là công cụ pháp lý và kỹ thuật để đo lường, kiểm soát và cải thiện chất lượng môi trường.

Đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, muốn bảo đảm tính khả thi và hiệu quả quản lý, Việt Nam cần khẩn trương rà soát, đồng bộ hóa hệ thống tiêu chuẩn quốc gia, tránh chồng chéo giữa Luật Tiêu chuẩn – Quy chuẩn kỹ thuật với Luật Bảo vệ môi trường và các luật có liên quan.

Trong định hướng, cần xác định 3 nhóm ưu tiên then chốt: xây dựng tiêu chuẩn cho khí thải, nước thải, chất thải nguy hại và phát thải khí nhà kính; thúc đẩy tiêu chuẩn hóa trong năng lượng tái tạo, vật liệu tái chế; đồng thời hài hòa các quy chuẩn trong nước với bộ tiêu chuẩn ISO, IEC, EN nhằm đáp ứng các cam kết Net Zero 2050, COP26 cũng như các hiệp định thương mại quốc tế.

Cùng với đó, việc ứng dụng chuyển đổi số, vận hành cơ sở dữ liệu quốc gia kết nối dữ liệu quan trắc môi trường, tích hợp AI và Big Data trong phân tích, cảnh báo sớm rủi ro môi trường được coi là hướng đi tất yếu.

Không chỉ cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hiện thực hóa các quy chuẩn môi trường, đặc biệt ở lĩnh vực xử lý và tái sử dụng tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện. Ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng Giám đốc EVN cho biết, hệ thống điện Việt Nam hiện vẫn phụ thuộc lớn vào nhiệt điện than, kéo theo khối lượng tro, xỉ thải ra rất lớn. Trước đây, tro xỉ chủ yếu bị coi là chất thải, gây áp lực cho môi trường. Nhưng từ năm 2015 đến nay, EVN đã chuyển hướng mạnh mẽ, coi tro xỉ là nguồn nguyên liệu đầu vào cho ngành vật liệu xây dựng.

Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết trong giai đoạn 2021–2025, đã ban hành 27/31 quy chuẩn Việt Nam, 4 quy chuẩn còn lại sẽ hoàn thành trong năm 2025. Trong quá trình xây dựng, Bộ vừa tham khảo kinh nghiệm quốc tế, áp dụng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt, vừa bảo đảm phù hợp với điều kiện Việt Nam và mục tiêu tăng trưởng kinh tế.

Bên cạnh đó, Bộ đang tiếp thu ý kiến từ cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, biến chất thải thành tài nguyên, đồng thời phối hợp Bộ Tài chính xây dựng cơ chế giá cho thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải sinh hoạt.

Bộ cũng rà soát các tiêu chuẩn về chất lượng môi trường, chất thải và sản phẩm, áp dụng cho cơ sở có nguy cơ ô nhiễm cao, bảo đảm sử dụng công nghệ tốt nhất hiện có. Các tiêu chuẩn Việt Nam sẽ được xây dựng hài hòa với khu vực và quốc tế, nhất là trong lĩnh vực tái chế, tái sử dụng chất thải và sản phẩm thân thiện môi trường, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực khoa học công nghệ, bắt kịp xu thế toàn cầu và đáp ứng nhu cầu thị trường.

Theo các chuyên gia, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và định mức kinh tế kỹ thuật trong lĩnh vực môi trường là yêu cầu cấp thiết. Đây cũng là một trong những điều kiện tiên quyết để hàng Việt Nam nâng cao sức cạnh tranh, có thể tiếp cận các thị trường khó tính, đồng thời bảo đảm mục tiêu phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường.

Trong bối cảnh yêu cầu bảo vệ môi trường ngày càng cao, việc xây dựng một hệ thống quy chuẩn và định mức hợp lý không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội. Nếu đầy đủ, rõ ràng và khả thi, hệ thống này sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí tuân thủ, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.