Quảng trường có sức chứa tới 200.000 người lớn nhất Việt Nam, được mệnh danh là 'trái tim của dân tộc'

Quảng trường Ba Đình là quảng trường lớn nhất Việt Nam, nằm trên đường Hùng Vương và trước Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nơi đây đã lưu giữ dấu ấn nhiều sự kiện trọng đại của dân tộc Việt Nam. Đặc biệt, vào ngày 2/9/1945, tại Quảng trường này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Quảng trường Ba Đình trước đây vốn là khu vực cổng phía Tây của Kinh thành Thăng Long, nơi có nhiều làng nghề buôn bán sầm uất. Năm 1894, khi chiếm đóng Hà Nội, thực dân Pháp đã xây một vườn hoa nhỏ gọi là Quảng trường Tròn hay được gọi là Rond Point Puginier. Tên gọi này được đặt theo tên một vị linh mục người Pháp tên là Puginier.

Bác sĩ Trần Văn Lai (sau này làm tới Thứ trưởng Bộ Thương binh và Xã hội), trước đây vốn là Thị trưởng TP. Hà Nội (từ ngày 20/7-19/8/1945), là người rất say mê lịch sử dân tộc. Ông dành sự ngưỡng mộ đặc biệt với các anh hùng có công trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc đã đổi tên Rond Point Puginier thành Quảng trường Ba Đình.

Đặt tên này là bởi ông cảm phục nghĩa quân Đinh Công Tráng chống Pháp vào những năm cuối thế kỷ XIX ở căn cứ Ba Đình, huyện Nga Sơn, Thanh Hóa. Đinh Công Tráng và các đồng đội của mình đã chọn vùng đất thuộc ba làng Mậu Thịnh, Thượng Thọ và Mỹ Khê làm căn cứ kháng chiến lâu dài. Ba làng này đều có một ngôi đình và từ đó có thể nhìn thấy ngôi đình của hai làng kia, vì vậy nó được gọi là căn cứ Ba Đình. Nơi đây ghi dấu sự chiến đấu anh dũng của dân ta dưới sự lãnh đạo của Đinh Công Tráng chống lại một đội quân viễn chinh lớn nhất so với tất cả các chiến dịch khác của họ trên đất Việt Nam dưới thời Đệ tam Cộng hòa Pháp.

Tháng 8/1945, cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền của quân và dân Việt Nam giành được thắng lợi hoàn toàn. Cách mạng Tháng Tám thành công đã đập tan xiềng xích nô lệ kéo dài hàng nghìn năm của chế độ phong kiến, xóa bỏ ách thống trị của thực dân Pháp và phát xít Nhật, nhân dân Việt Nam từ địa vị nô lệ đã vươn lên trở thành những người chủ của đất nước, tự quyết định vận mệnh của dân tộc mình dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Có nhiều địa điểm được đưa ra lựa chọn để làm nơi diễn ra sự kiện trọng đại - lễ Độc Lập. Và cuối cùng, Quảng trường Ba Đình đã được chọn.

Nhà sử học Dương Trung Quốc cho biết: “Lúc đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh chọn Quảng trường Ba Đình để đọc bản Tuyên ngôn độc lập vì Người muốn có một thông điệp không chỉ với dân tộc Việt Nam mà với toàn thế giới. Thông điệp ấy gửi gắm đến một thế giới đang chuyển đổi sau khi chủ nghĩa phát xít đã bị tiêu diệt. Trong nội dung bản Tuyên ngôn độc lập, ở phần cuối, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định quyền độc lập của dân tộc Việt Nam là do dân tộc Việt Nam giành lại được, phù hợp với nguyên lý của nhân loại. Đó là một hiện thực không thể đảo ngược được.”

Ngày 2/9/1945, khắp mọi nẻo đường, con phố trên thủ đô Hà Nội đều tung bay cờ, hoa và khẩu hiệu chào đón sự kiện trọng đại có một không hai của dân tộc. Những ai có dịp chứng kiến giờ phút thiêng liêng của lịch sử sẽ không thể quên không khí, bối cảnh Quảng trường Ba Đình ngày lễ Độc lập năm ấy. Một biển người đứng chật quảng trường rạng rỡ, hân hoan, náo nức, hồi hộp chờ đợi giây phút vị lãnh tụ đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà.

Đúng 2h chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh bước lên lễ đài với tư cách là Chủ tịch Chính phủ Lâm thời. Trước toàn thể quốc dân đồng bào và nhân dân thế giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trịnh trọng tuyên bố: “Nước Việt Nam có quyền được hưởng tự do và độc lập và sự thật đã trở thành một nước tự do và độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy”.

Ngày 2/9/1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần. Quảng trường Ba Đình cũng là nơi chứng kiến Lễ Truy điệu trọng thể Hồ Chủ tịch, vị lãnh tụ muôn vàn kính yêu của dân tộc Việt Nam...

Quảng trường Ba Đình ngày nay có khuôn viên với chiều dài 320m và rộng 100m, sức chứa lên đến 200.000 người. Quảng trường có các ô cỏ lớn bốn mùa xanh tươi, xen giữa các ô cỏ là lối đi rộng 1,4m. Ngay chính giữa quảng trường là cột cờ cao 25m, nơi trở thành một không gian thiêng liêng của thủ đô Hà Nội, nhất là vào các dịp lễ Độc Lập hay những buổi lễ chào cờ diễn ra thường xuyên vào thứ 2 đầu tuần.

Trải qua bao năm tháng lịch sử thăng trầm, Ba Đình đã trở thành mảnh đất thiêng ghi lại những dấu ấn lịch sử không bao giờ phai mờ, cùng những kiến trúc tâm linh hiện hữu như Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đài tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ... Quảng trường Ba Đình cũng là một địa điểm tham quan, vui chơi của du khách và người dân Hà Nội.

Gần 80 năm trôi qua kể từ lễ Độc lập 2/9/1945, Quảng trường Ba Đình vẫn còn giữ nguyên giá trị lịch sử, văn hóa. Đây vẫn là trung tâm chính trị - văn hóa, là nơi diễn ra những sự kiện trọng đại của đất nước và cũng là nơi có quy hoạch, cảnh quan và quần thể kiến trúc đẹp nhất ở Hà Nội.