NS Kim Hương "Thái hậu Dương Vân Nga" ở tuổi U80: Hôn nhân đổ vỡ gần 3 thập kỷ, xế chiều nhìn lại 60 năm sự nghiệp thấy buồn vì không nổi tiếng

Bén duyên với cầm ca cải lương từ năm 10 tuổi

Nghệ sĩ Kim Hương tên thật là Lê Thị Xưa, sinh năm 1952, quê ở xã An Phú Tây, Bình Chánh, TP.HCM. Lúc lên 10, niềm đam mê cải lương trong đứa trẻ ấy lớn dần khi Kim Hương say mê tiếng hát của cố nghệ sĩ Thanh Nga. Bà nài nỉ ba mẹ cho đi học ca cải lương và may mắn được nhạc sĩ Út Trong nhận làm đệ tử, người thầy của rất nhiều nghệ sĩ cải lương nổi tiếng lúc bấy giờ. Kim Hương được học bài bản về cải lương trong 2 năm, và cũng chính người thầy của bà khi ấy đã đặt cho bà nghệ danh là Kim Hương.

Mỗi khi Kim Hương nghe lại bản vọng bà "Lắng tiếng chuông ngân," bà luôn cảm thấy như bà một tiếng gọi đặc biệt thúc đẩy bà tiến vào sự nghiệp sân khấu. Vì lẽ đó, khi bà tròn 12 tuổi, cha của Kim Hương đã quyết định đưa bà vào đoàn Thăng Long Huỳnh Thái. Sau đó, bà được nghệ sĩ nổi tiếng Bích Thuận nhận nuôi và hướng dẫn diễn xuất qua nhiều vai diễn đào con trong các vở như "Giông tố đêm thu" và "Phấn hương." Tuy nhiên, chỉ sau hai tháng, Kim Hương đã phải rời khỏi sân khấu vì bà vẫn còn quá nhỏ.

Kim Hương quyết định trở về nhà và tiếp tục học cổ nhạc dưới sự hướng dẫn của nhạc sĩ Hai Khuê. Sau đó, bà được giới thiệu vào khóa học đàn tranh tại Trường Quốc gia Âm nhạc và Kịch nghệ và học ca thêm các bản nhạc lớn. Sau khi tốt nghiệp vào năm 1967, Kim Hương bắt đầu sự nghiệp biểu diễn và gia nhập đoàn Trăng Mùa Thu do bầu Nho sáng lập, cùng với nhiều vở diễn ấn tượng như "Qua mùa giông tố," "Võ đông sơ Bạch Thu Hà," "Công chúa thủy tề," và "Bà chúa đền vàng." Đoàn có dàn nghệ sĩ tài năng như Bích Sơn, Thanh Kim Lệ, Như Hà, Như Hạnh, Đắc Thành, Kiều Trúc Phương, Hoài Trúc Phương, để lại dấu ấn sâu sắc trong làng nghệ thuật.

Vào đầu năm 1968, Kim Hương đã bước sang tuổi 16. Đoàn Kim Chưởng đã mời bà tham gia cộng tác, lúc đó đang chuẩn bị cho vở diễn "Người Nhạn Trắng". Tuy nhiên, chưa kịp biểu diễn thì vào dịp Tết Mậu Thân, đoàn buộc phải tạm ngưng hoạt động. Sau khi đoàn hát trở lại, Kim Hương đã tham gia vào nhiều vở diễn khác nhau, bao gồm "Người Nhạn Trắng," "Một Cành Miên Hương," "Con Trai Người Nhạn Trắng," "Hắc Long Huyết Trận," "Chín Đường Tuyệt Kiếm," và "Hoa Biển." Đoàn Kim Chưởng thường xuyên lưu diễn và ít khi ở lâu tại Sài Gòn, vì vậy đầu năm 1969, Kim Hương quyết định rời khỏi đoàn. Sau đó, cô bắt đầu hợp tác với chương trình truyền hình của Thanh Tòng và tham gia vào một số vở diễn “Hồ Quảng”…

Trở thành ca sĩ phòng trà với cái tên Ngọc Tuyền

Vào năm 1972, sân khấu cải lương trải qua thời kỳ khó khăn. Các rạp hát bị phim chưởng chiếm dụng hết sự chú ý, buộc các nghệ sĩ sân khấu phải tìm cách đóng phim, tham gia các chương trình truyền hình và đại nhạc hội để có thu nhập. Kim Hương đã quyết định tham gia lớp học ca tân nhạc do nhạc sĩ Lê Minh Bằng dạy, tọa lạc tại đường Hai Bà Trưng. Dưới sự hướng dẫn của thầy, bà được đặt tên nghệ danh là Ngọc Tuyền, cùng học tân nhạc với những đồng học xuất sắc như Tài Lương, Giáng Thu, Mạnh Quỳnh, Trang Mỹ Dung...

Lớp nhạc Lê Minh Bằng sau đó thành lập quán ca nhạc "Làng Văn" trên đường Phan Kế Bính, tạo điều kiện cho các học viên luyện tập nghề nghiệp và phát triển trong môi trường sôi động.

Một năm sau đó, khi thấy Ngọc Tuyền, người ta thường nhớ tới một nữ ca sĩ xinh đẹp với giọng hát và kỹ thuật biểu diễn điêu luyện, nổi tiếng với các bản nhạc như "Sang Ngang," "Nắng Chiều," "Đường Xưa Lối Cũ," và "Thôi”. Khi đó, các thầy của bà đã giới thiệu bà biểu diễn tại nhà hàng ca nhạc Pha Lê trên đường Công Lý. Tại đây, Ngọc Tuyền được hướng dẫn thêm bởi nhạc trưởng của vũ trường, thầy Huỳnh Hiếu, con của nghệ sĩ Tư Chơi và Huỳnh Thủ Trung.

Rèn luyện gần 10 năm với nghiệp cầm ca cải lương, nhưng Kim Hương cứ tiếp tục hoạt động tân nhạc cho đến tận năm 1975. Cũng thời gian này, bà đã có cơ hội được quen biết thân tình với vợ chồng cố nghệ sĩ Thanh Nga.

Tiểu Loan, Nàng Tía và Thái hậu Dương Vân Nga

Một thời gian sau biến cố năm 1975, Thanh Minh đoàn được tái lập và ngay lập tức thành công với hai vở diễn nổi tiếng đầu tiên là “Tấm lòng của Biển” và “Hoa Mộc Lan”. Tuy nhiên, khi họ chuẩn bị cho vở diễn thứ ba, "Bên Cầu Dệt Lụa," gặp khó khăn trong việc tìm diễn viên cho vai Tiểu Loan. Các vai khác đã được đảm bảo, nhưng vai này vẫn còn trống. Vì vậy, vở diễn buộc phải tạm ngưng để tìm người phù hợp cho vai này.

Lúc này, nghệ sĩ Thanh Nga đã đến thắp hương tại bàn thờ của người em Đào Mai Tiên và đặt một lời khấn: Nếu có một nữ nghệ sĩ nào đó đến đoàn Thanh Minh trước tiên, cô sẽ giao cho người đó đóng vai Tiểu Loan. Trùng hợp thay, Kim Hương, người đang nhớ nghề, nhớ sân khấu cải lương, và nhớ đến lời hẹn của Thanh Nga trước đây “Bao giờ cải lương phồn thịnh trở lại thì hãy đến tìm!” đã quyết định tìm đến đoàn Thanh Minh.

Kim Hương đến thăm nghệ sĩ Thanh Nga chính vào thời điểm sau khi Thanh Nga đã đặt khấn nguyện. Thanh Nga vô cùng xúc động và hạnh phúc khi nhận ra Kim Hương, và ngay lập tức trao cho cô vai Tiểu Loan. Đoàn bắt đầu chuẩn bị cho vở diễn "Bên Cầu Dệt Lụa," và cuối cùng, Kim Hương trở lại sân khấu cải lương dưới nghệ danh quen thuộc - Kim Hương.

Kim Hương chia sẻ rằng, thời điểm đó khi được nhận vai Tiểu Loan, bà đã rất mắc cỡ, liên tục bị bà bầu Thơ là má của nghệ sĩ Thanh Nga la nhưng được cố nghệ sĩ bênh vực. Từ từ thì bà cũng tập được rồi mới diễn vở Bên cầu dệt lụa. 

“Vai diễn của tôi là cô người hầu Tiểu Loan, bữa đó hát khai trương khán giả thích lắm. Chị Thanh Nga có cái hay lắm, dù không phải là đạo diễn nhưng chị hướng dẫn cho mọi người cách diễn, cảm xúc từng nhân vật. Ở đoàn Thanh Minh, tôi được vai Tiểu Loan trong Bên cầu dệt lụa và vai nàng Tía trong Tiếng trống Mê Linh, đó là hai vở kinh điển, quý giá nhất thời đó!", Kim Hương nhớ lại.

Sau sự ra đi đột ngột của nghệ sĩ Thanh Nga vào năm 1978, nhiều người kỳ vọng rằng sẽ có một ngôi sao nổi tiếng nào đó sẽ được mời đến đoàn Thanh Minh để thay thế vai của Thanh Nga trong vở "Thái hậu Dương Vân Nga." Tuy nhiên, sau khi các quan chức của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch xem lại vở "Tiếng trống Mê Linh" trên truyền hình, họ thuyết phục bà Nguyễn Thị Thơ, người đang là trưởng đoàn, rằng nên để nghệ sĩ trong đoàn Thanh Minh tiếp tục đảm nhận vai của Thanh Nga thay vì tìm kiếm người từ bên ngoài. Cuối cùng, người được lựa chọn cho vai này là nghệ sĩ Kim Hương. Đề nghị này đã được đoàn chấp thuận và đạo diễn Huỳnh Nga đã hỗ trợ Kim Hương trong việc thể hiện vai Thái hậu.

Kim Hương được đánh giá là đã thể hiện được từ 50-70% nét diễn của Thanh Nga trong vai Thái hậu Dương Vân Nga. Khi được hỏi về cảm nhận sau vai diễn quan trọng này, bà đã chia sẻ: 

“Tôi đã không nghĩ rằng đóng được vai Thái hậu, vì nhu cầu bức thiết của hoàn cảnh đoàn, tôi đã cố gắng không sợ sệt cũng vì thương nhớ người chị tình thân Thanh Nga, nhất là tập thể đoàn giúp đỡ tôi, họ không sợ sệt thì tôi phải xứng đáng với sự giúp đỡ đó. Với quần chúng khán giả ủng hộ đông đảo và nồng nhiệt, tôi vui mừng phấn khởi, khi diễn tôi không còn nghĩ tôi là tôi nữa, mà như có chị Thanh Nga lảng vảng đâu đây, hay có Thanh Nga một phần trong tôi rồi màn buông xuống tôi mới sực tỉnh thấy lại mình là Kim Hương…” 

Tuy nhiên, sự thành công của một người thường phụ thuộc vào điều kiện và hoàn cảnh. Sự nghiệp của Kim Hương sau đó đã không gặp nhiều thuận lợi, và do đó, đầu năm 1980, bà đã quyết định rời bỏ đoàn và tạm nghỉ một thời gian.

Hôn nhân đổ vỡ gần 30 năm, nuôi con gái một mình

Về đời tư, trong talkshow mang tên "Người kể chuyện đời" vào tháng 3 năm 2023, nghệ sĩ Kim Hương đã tiết lộ rằng bà kết hôn khi đã bước sang tuổi 38. Cuộc hôn nhân của bà bắt đầu nhờ sự giới thiệu của vợ chồng nghệ sĩ Út Bạch Lan. Tuy nhiên, sau vài năm kết hôn, bà và chồng đã quyết định chia tay do không hợp tính cách.

"Chồng tôi không hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật. Khi sống chung, chúng tôi thường xuyên xảy ra xung đột, và sau khi có một cô con gái, chúng tôi quyết định tách biệt. Tôi đã một mình nuôi con trong gần 30 năm qua. Khi ấy, tôi cảm thấy rất buồn và thắc mắc, tại sao một nghệ sĩ như Kim Hương lại phải trải qua những khó khăn như vậy. Nếu tôi không làm nghệ thuật, có lẽ mọi thứ đã không trở nên như vậy. Sau đó, tôi còn phải đối mặt với một biến cố khác mà tôi không thể kể ra, nhưng nó đã khiến tôi cảm thấy uất ức và muốn buông bỏ mọi thứ", nghệ sĩ chia sẻ.

Đời tư của bà không trọn vẹn là thế, nhưng khi nhìn lại sự nghiệp nghệ thuật, nhiều ý kiến cho rằng nghệ sĩ Kim Hương có ngoại hình xinh đẹp và giọng hát tuyệt vời, nhưng không được nổi tiếng. Bà thừa nhận rằng bản thân đã từng rất buồn bã. Nghệ sĩ cải lương chia sẻ: "Nhiều cái để tôi buồn lắm, nhiều người hỏi tôi ngày xưa hát với chị Thanh Nga, anh Thanh Sang, những người đó nổi tiếng mà sao bản thân lại không nổi tiếng. Tôi về nằm suy nghĩ thấy đúng, mình cũng làm dữ dằn lắm mà sao thấy mình không có gì.

Nhưng tôi cũng suy nghĩ lại, thời tôi được hát: Bên cầu dệt lụa, Tiếng trống Mê Linh, Thái hậu Dương Vân Nga... bước đường tôi đi bị chông gai, chướng ngại vật, bị ganh ghét nhiều lắm. Người ta bảo tôi không phải là ngôi sao, không là gì cả. Nhưng tôi thấy bình thường, giờ tôi đã chọn con đường là tổ chức biểu diễn, một người đứng phía sau nên không màng", nghệ sĩ Kim Hương tỏ ra phân định.

Sau những sóng gió đầy thách thức, nghệ sĩ Kim Hương hiện đang thấy hài lòng với cuộc sống của mình. Bà tự hào về việc làm mà bà yêu thích. Nghệ sĩ Kim Hương cũng rất mong muốn được gặp lại những người đã từng là đồng nghiệp của mình, và nếu có cơ hội với bất cứ một vai diễn nào, bà rất sẵn lòng được tham gia.

“Hiện tại, tôi đã học cách nhìn rộng ra, cảm thông và chia sẻ. Tâm của tôi rất vô tư. Dù chỉ có 100.000 đồng một ngày, tôi vẫn có thể sống, thậm chí nếu chỉ có 50.000 đồng thì tôi vẫn có thể tồn tại, tôi không đòi hỏi thêm gì nữa”, nghệ sĩ Kim Hương chia sẻ.