Nhầm lẫn hay gặp về kết quả xét nghiệm HIV

Nhiều độc giả gửi chia sẻ về VnExpress.net hoang mang không hiểu vì sao việc xét nghiệm HIV lại có thể cho ra những kết quả trái ngược như vậy và nếu rơi vào trường hợp tương tự thì phải làm gì.

Trao đổi về vấn đề này, tiến sĩ Lê Mạnh Hùng, Phó giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới (TP HCM) cho biết, chẩn đoán một người nhiễm HIV không được dựa vào các biểu hiện hay triệu chứng người đó có mà phải dựa trên kết quả xét nghiệm. Theo quy định của Bộ Y tế, để chẩn đoán nhiễm HIV cho người từ 18 tháng tuổi trở lên, xét nghiệm cần làm là tìm kháng thể kháng HIV. Kháng thể này là những chất được hệ thống miễn dịch của cơ thể tạo ra khi bị nhiễm HIV và phải có thời gian mới có thể phát hiện được. Khoảng thời gian này thường là 4-6 tuần đến 3 tháng sau khi bị nhiễm HIV, được gọi là giai đoạn cửa sổ.

Theo bác sĩ Hùng, nếu xét nghiệm tìm kháng thể kháng HIV được thực hiện sớm trong giai đoạn cửa sổ thì dù người đã bị nhiễm HIV nhưng kết quả vẫn sẽ là âm tính. Những trường hợp này, khi qua giai đoạn cửa sổ, kiểm tra lại sẽ có kết quả dương tính. Nếu thực hiện xét nghiệm tìm kháng thể kháng HIV sau giai đoạn cửa sổ có kết quả âm nhưng sau đó dương tính thì nhiều khả năng xét nghiệm ban đầu không chính xác nên cho ra kết quả âm tính, được gọi là âm tính giả hoặc ngược lại trong trường hợp trước xét nghiệm dương sau đó kiểm tra lại âm tính.

Chính vì thế, để chẩn đoán nhiễm HIV ở những người từ 18 tháng tuổi trở lên bằng xét nghiệm tìm kháng thể kháng HIV, Bộ Y tế quy định là phải có kết quả dương tính của cả 3 xét nghiệm trên cùng một mẫu máu. Chỉ cần 1 trong 3 xét nghiệm đó âm tính thì không được khẳng định nhiễm HIV mà phải kiểm tra lại sau 14 ngày.

Đối với trẻ nhỏ dưới 18 tháng tuổi, chẩn đoán nhiễm HIV phải dựa trên xét nghiệm sinh học phân tử PCR và thực hiện khi trẻ trên 4 tuần tuổi. Nếu 2 xét nghiệm PCR lần 1 và lần 2 đều dương tính thì mới khẳng định trẻ nhiễm HIV. 

PGS Trương Xuân Liên, chuyên gia nghiên cứu cao cấp về HIV/AIDS của Viện Pasteur TP HCM cũng cho biết, xét nghiệm phát hiện nhiễm HIV ở những người trên 18 tháng tuổi thực hiện theo phương cách 3, có nghĩa là mẫu được trả lời âm tính với HIV khi kết quả xét nghiệm với sinh phẩm thứ nhất có độ nhạy rất cao cho kết quả âm tính. Mẫu được trả lời dương tính với HIV khi có kết quả dương tính với cả 3 loại sinh phẩm khác nhau.

Do đó, khả năng trên cùng một ống mẫu có kết quả trái ngược nhau là rất khó xảy ra. Các kết quả sai lệch có thể là do: 

- Lấy lộn mẫu trong quá trình lấy máu, thực hiện xét nghiệm hoặc trả lời kết quả do không đối chiếu tên, mã số của bệnh nhân với ống máu và phiếu xét nghiệm.

- Nhiễm mẫu khi thao tác kỹ thuật không bảo đảm.

- Ở một vài người có thể có những yếu tố cho phản ứng dương tính giả với một loại sinh phẩm xét nghiệm nhưng trường hợp này sẽ được loại trừ khi thực hiện xét nghiệm khẳng định với các sinh phẩm khác nhau theo phương cách xét nghiệm 3 (tức chỉ trả lời kết quả là có nhiễm HIV khi mẫu phải cho kết quả dương tính với cả 3 sinh phẩm khác nhau).

Với xét nghiệm HIV thì tư vấn trước và sau xét nghiệm là rất cần thiết. Trong quá trình tư vấn, cán bộ y tế có thể phát hiện những nghi ngờ và có những đề xuất cụ thể cho từng bệnh nhân. Có người có thể có kết quả xét nghiệm âm tính nhưng trong vòng 3 tháng gần đây có những hành vi nguy cơ lây nhiễm với HIV thì cũng nên được đề nghị xét nghiệm lại lần hai do có thể họ đang ở giai đoạn cửa sổ huyết thanh học (là giai đoạn bệnh nhân mới nhiễm HIV, chưa phát hiện được bằng các kỹ thuật huyết thanh học thông thường). Trường hợp bệnh nhân có kết quả xét nghiệm dương tính nhưng qua tư vấn nếu thấy nghi ngờ cũng có thể đề nghị được kiểm tra lại.

Bác sĩ Liên khuyến cáo, khi cảm thấy nghi ngờ về các triệu chứng bệnh có liên quan đến nhiễm HIV, tốt nhất cần được khám và tư vấn với các bác sĩ chuyên khoa về HIV. Xét nghiệm HIV có thể được thực hiện tại các bệnh viện, Trung tâm y tế dự phòng và các Viện khu vực đã được Bộ Y tế cấp phép. Chỉ có những cơ sở y tế được Bộ Y tế cho phép xét nghiệm khẳng định nhiễm HIV thì các kết quả xét nghiệm này mới được công nhận. 

Lê Phương

Nguồn: vnexpress.net