Người Việt Nam đầu tiên đi xe đạp, được lên cả báo của Pháp

Trong khoảng thời gian từ năm 1895 đến 1897, vua Thành Thái (trị vì từ năm 1887 đến 1907) đã xuất hiện trên tuần báo L'Illustration của Pháp khi ông đang đi trên một chiếc xe đạp. Ông được cho là người Việt Nam đầu tiên biết đi và sở hữu xe đạp. Tuy nhiên, thông tin này vẫn còn gây nhiều tranh cãi.

Ai là người Việt Nam đầu tiên đi xe đạp và được báo Pháp nhắc đến?

Lịch sử ra đời của xe đạp là một câu chuyện với nhiều quan điểm khác nhau, nhưng giả thuyết phổ biến nhất là về sự xuất hiện của chiếc Celerifere vào năm 1790. Nhà phát minh người Pháp, Comte Mede de Sivrac, đã tạo ra Celerifere với cấu trúc gồm bốn bánh và một chỗ ngồi, nhưng không có tay lái hay bàn đạp. Người sử dụng phải đẩy xe bằng cách đi bộ hoặc chạy, sau đó ngồi lên xe để lướt đi. Dù chưa hoàn toàn giống với xe đạp hiện đại, Celerifere được xem là một phiên bản tiền thân của phương tiện này.

Đầu thế kỷ 19, Baron von Drais - một nam tước người Đức, đã chế tạo chiếc xe đạp đầu tiên để di chuyển nhanh hơn trong khu vườn hoàng gia. Với chiếc xe này, ông đã di chuyển quãng đường 13km chỉ trong một giờ. Tuy nhiên, chiếc xe này vẫn khá nặng với trọng lượng hơn 20kg và được làm từ gỗ. Giống như Celerifere, xe của Drais cũng chưa có bàn đạp và vẫn phải sử dụng bằng cách đẩy chân.

Phải đến năm 1888, chiếc xe đạp mang hình dáng hiện đại mới xuất hiện, với hai bánh có đường kính bằng nhau và khung xe bằng kim loại rỗng. John Kemp Starley - nhà phát minh người Anh, là người đã sáng tạo ra chiếc xe đạp hiện đại này. Từ đó, xe đạp bắt đầu được sản xuất hàng loạt và nhanh chóng trở thành một phương tiện phổ biến trên toàn thế giới.

Người Pháp gọi xe đạp là Bicyclette, còn người Anh gọi là Bicycle. Tại Việt Nam, tên gọi "xe đạp" xuất phát từ hành động "đạp" bằng chân khi sử dụng.

Khi xe đạp được du nhập vào Việt Nam, các bộ phận của nó cũng dần được Việt hóa như: guy-đông (guidon), pê-đan (pedale), yên xe (selle de vélo), pọc-ba-ga (porte-bagages), dây sên, gạc-đờ-sên (garde-chaine), gạc-đờ-bu (garde-boue), líp xe (roue libre) và phanh (frein).

Vào những năm 1895-1897, vua Thành Thái được báo chí Pháp ghi lại hình ảnh khi ông đang đạp xe đạp. Theo nhiều tài liệu, ông thường đạp xe quanh khuôn viên cung điện mỗi khi rảnh rỗi. Chiếc xe của ông không có chắn bùn và không có xích kéo như xe đạp hiện đại. Thay vào đó, nó sử dụng hai thanh "lắp" để truyền lực.

Đặc biệt, xe đạp của vua Thành Thái không có đèn chiếu sáng như ngày nay, mà sử dụng dầu mù u để thắp sáng khi đi vào ban đêm.

Tuy nhiên, có những ý kiến cho rằng vua Thành Thái không phải là người Việt Nam đầu tiên sở hữu xe đạp, vì xe đạp đã xuất hiện tại Sài Gòn trước khi được đưa đến Huế - nơi ông sinh sống. Do đó, đến nay vẫn chưa có bằng chứng chắc chắn ai là người Việt Nam đầu tiên sở hữu và đi xe đạp.