Truy xuất nguồn gốc - hướng đi tất yếu nâng tầm giá trị ngành dược liệu

Yêu cầu tất yếu từ thực tiễn

Hiện nay, thị trường dược liệu thế giới đang rất tiềm năng, nhu cầu sản phẩm từ dược liệu phục vụ chăm sóc sức khỏe, hóa mỹ phẩm… hàng năm trị giá khoảng 230 tỉ USD và dự kiến đến năm 2028 có thể lên tới khoảng hơn 400 tỉ USD. 

Trên thế giới, để phát triển ngành dược liệu quốc gia, Trung Quốc đã xây dựng những quy định rõ ràng về nguồn gốc xuất xứ. Trong đó, xây dựng các mã truy xuất nguồn gốc cho từng loại sản phẩm nông sản của Trung Quốc, kể cả nông sản các nước nhập khẩu vào đất nước này.

Truy xuất nguồn gốc là hướng đi tất yếu nâng tầm giá trị ngành dược liệu. (Ảnh minh họa)

Mới đây, vào ngày 1/7/2025, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư quy định quản lý về chất lượng thuốc cổ truyền, vị thuốc cổ truyền, dược liệu, trong đó đưa ra yêu cầu đối với việc truy xuất nguồn gốc, xuất xứ của thuốc cổ truyền, vị thuốc cổ truyền, dược liệu.

Cụ thể, về tài liệu chứng minh nguồn gốc, xuất xứ của vị thuốc cổ truyền phải bao gồm giấy đăng ký lưu hành vị thuốc cổ truyền hoặc số công bố tiêu chuẩn chất lượng (bao gồm cả số do cơ sở công bố); Tài liệu chứng minh nguồn gốc, xuất xứ của dược liệu để sản xuất vị thuốc cổ truyền.

Đồng thời, tài liệu chứng minh nguồn gốc, xuất xứ của dược liệu, phải bao gồm: Đối với dược liệu nhập khẩu là giấy chứng nhận nguồn gốc, xuất xứ của từng lô dược liệu (Giấy C/O) do cơ quan nhà nước có thẩm quyền của nước xuất khẩu cấp; Đối với dược liệu được nuôi trồng, thu hái hoặc khai thác trong nước đạt thực hành tốt nuôi trồng, thu hái, khai thác dược liệu tự nhiên (GACP) là giấy chứng nhận dược liệu đạt GACP; Đối với dược liệu được nuôi trồng, thu hái hoặc khai thác trong nước không đạt GACP là bản cam kết về địa điểm nuôi trồng, thu hái dược liệu tại địa phương theo quy định.

Các chuyên gia đánh giá, truy xuất nguồn gốc dược liệu là yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn, không chỉ xác định nguồn gốc rõ ràng, minh bạch đối với sản phẩm dược liệu mà còn góp phần nâng cao uy tín doanh nghiệp, làm tăng niềm tin của người tiêu dùng, chứng minh sản phẩm có chất lượng tốt, thúc đẩy hoạt động mua hàng.

Truy xuất nguồn gốc cũng cho thấy mọi công đoạn của quá trình sản xuất, chế biến, vận chuyển, bảo quản sản phẩm được theo dõi một cách chặt chẽ và khi phát sinh sản phẩm lỗi, hư hỏng doanh nghiệp sẽ dễ dàng xác định được khâu nào gây ra sản phẩm lỗi, hư hỏng, từ đó có những biện pháp khắc phục kịp thời, giảm tối đa sự thất thoát, hư hỏng.

Đẩy mạnh hoạt động truy xuất nguồn gốc để hội nhập quốc tế

Có thể khẳng định, muốn kinh doanh thương mại và xuất khẩu dược liệu ra quốc tế, Việt Nam cần có hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng từ việc bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, nguồn gen, quy trình khai thác, nuôi trồng, quy chuẩn sản xuất, phân phối… phải đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng của các thị trường hướng đến và có thể truy xuất kịp thời trên hệ thống thông qua việc gắn mã QR cho từng loại sản phẩm.

Đồng thời, Việt Nam cũng cần có đơn vị đầu mối về các dữ liệu thống kê chính thức về nhu cầu thị trường dược liệu, giá trị xuất khẩu hàng năm trên thị trường quốc tế… từ đó xây dựng và mở rộng chuỗi giá trị của dược liệu, từng bước đáp ứng nhu cầu trong nước và thế giới.

Theo Quyết định 100/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc, cần hoàn thiện hệ thống quy định pháp luật, văn bản, tài liệu hướng dẫn về truy xuất nguồn gốc. Đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động truy xuất nguồn gốc để phục vụ hội nhập quốc tế và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước, bảo đảm chất lượng, tính an toàn của sản phẩm, hàng hóa.

Nâng cao nhận thức của xã hội, các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp về truy xuất nguồn gốc thông qua việc đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, phổ biến, đào tạo cho các bên liên quan. Đảm bảo công khai, minh bạch thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa trên thị trường, cung cấp thông tin, kiến thức thiết yếu về truy xuất nguồn gốc.

Giai đoạn đến năm 2025, cần hoàn thiện cơ bản hệ thống văn bản quy định, pháp luật về quản lý, triển khai áp dụng và xử lý vi phạm về truy xuất nguồn gốc. Xây dựng tối thiểu 30 tiêu chuẩn quốc gia và 2 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về truy xuất nguồn gốc, các tài liệu hướng dẫn áp dụng cho từng nhóm sản phẩm cụ thể. Tối thiểu 30% doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, dịch vụ sử dụng mã số, mã vạch tại Việt Nam có hệ thống truy xuất nguồn gốc áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia, quốc tế, đảm bảo khả năng tương tác, trao đổi dữ liệu với các hệ thống truy xuất nguồn gốc của doanh nghiệp trong nước và quốc tế.

Giai đoạn đến năm 2030, cần hoàn thiện Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia, bảo đảm nhu cầu trao đổi và khai thác thông tin của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế. Hoàn thiện hệ thống quản lý và cập nhật cơ sở dữ liệu sản phẩm, hàng hóa trong nước và quốc tế.