Nâng tầm các tổ chức đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam

Mới đây, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã tổ chức buổi tọa đàm: “Cơ chế chính sách thúc đẩy phát triển các tổ chức đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo” tại Việt Nam.

Phát biểu tại tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh đánh giá hệ thống đổi mới sáng tạo ( ĐMST) quốc gia có nhiều khởi sắc, như chỉ số ĐMST toàn cầu (GII) có sự cải thiện thứ hạng, cùng sự ra đời của các Trung tâm ĐMST ghi dấu ấn đã thúc đẩy hoạt động ĐMST và khởi nghiệp sáng tạo (KNST) phát triển mạnh mẽ, tạo ra một thế hệ doanh nghiệp mới kinh doanh dựa trên tài sản trí tuệ và đủ năng lực tiếp cận thị trường toàn cầu. 

Tuy nhiên thời gian qua, nhiều khái niệm về ĐMST, khởi nghiệp ĐMST sử dụng chưa thống nhất dẫn tới chưa đồng bộ hoặc hiểu sai bản chất trong công tác quản lý điều hành, xây dựng chính sách. Do đó, tọa đàm mong muốn lắng nghe các ý kiến, kiến nghị từ các chuyên gia, lãnh đạo đơn vị cùng tham mưu quy định quản lý về ĐMST và KNST. Thứ trưởng Hoàng Minh nhấn mạnh: “Việc xác định loại hình tổ chức, định danh, vấn đề thuận lợi, khó khăn sẽ là cơ sở xây dựng cơ chế chính sách kịp thời thúc đẩy ĐMST, hệ sinh thái KNST”.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh

Tuy nhiên thời gian qua, nhiều khái niệm về ĐMST, khởi nghiệp ĐMST sử dụng chưa thống nhất dẫn tới chưa đồng bộ hoặc hiểu sai bản chất trong công tác quản lý điều hành, xây dựng chính sách. Do đó, tọa đàm mong muốn lắng nghe các ý kiến, kiến nghị từ các chuyên gia, lãnh đạo đơn vị cùng tham mưu quy định quản lý về ĐMST và KNST. Thứ trưởng Hoàng Minh nhấn mạnh: “Việc xác định loại hình tổ chức, định danh, vấn đề thuận lợi, khó khăn sẽ là cơ sở xây dựng cơ chế chính sách kịp thời thúc đẩy ĐMST, hệ sinh thái KNST”.

Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp KH&CN cho biết: Hệ sinh thái KNST Việt Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ, tính đến tháng 3/2023, tổng số vốn đầu tư mạo hiểm đạt 427 triệu USD. Theo Báo cáo GII do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố mới đây, Việt Nam có sự cải thiện thứ hạng, từ vị trí 48 lên 46 trên 132 quốc gia, vùng lãnh thổ. Hiện nay đã có 20 địa phương đã và đang xây dựng Đề án hình thành Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp ĐMST; 60 tỉnh, thành phố ban hành kế hoạch triển khai Đề án 844; 39 tỉnh, thành phố ban hành Nghị quyết của Hội đồng nhân dân quy định cơ chế tài chính cho hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp; Hà Nội và TP Hồ Chí Minh lọt top 200 hệ sinh thái nghiệp toàn cầu.

Những con số trên cho thấy hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST Việt Nam đang trên đà phát triển, tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Cụ thể, còn thiếu những chính sách để phát triển hệ sinh thái KNST như quỹ tài trợ vốn, chính sách khuyến khích cá nhân đầu tư mạo hiểm vào các doanh nghiệp KNST, khuyến khích các chương trình đào tạo ĐMST trong trường học. Điều này đặt ra thách thức cho các công ty khởi nghiệp trong việc đảm bảo nguồn vốn, thu hút và giữ chân nhân tài, cũng như tuân thủ các quy định phức tạp.

Bên cạnh đó, các chính sách còn dàn trải, chưa tập trung sâu vào từng ngành, nghề, lĩnh vực; còn hạn chế trong việc xây dựng tổ chức ươm tạo, huấn luyện, tư vấn khởi nghiệp; thiếu kết nối giữa các viện, trường đại học với ý tưởng khởi nghiệp. Ngoài ra, chính sách hỗ trợ thương mại hóa sản phẩm khởi nghiệp vẫn còn thiếu.

Đặc biệt, hiện nay các doanh nghiệp khởi nghiệp gặp hạn chế về vốn, cơ sở vật chất, kỹ năng quản trị, điều hành doanh nghiệp, xúc tiến, quảng bá hay khả năng đáp ứng các thủ tục hành chính cần thiết; hoạt động đào tạo, tập huấn cho nhân lực của các doanh nghiệp khởi nghiệp còn mang tính hình thức. Các hoạt động đào tạo chưa được tổ chức thường xuyên. 

Theo các chuyên gia, những thành tựu bước đầu về KNST, ĐMST đã góp phần khẳng định những định hướng chiến lược đúng đắn và các biện pháp cụ thể phù hợp của Đảng, Nhà nước để thúc đẩy ĐMST. Tuy nhiên, để khắc phục những điểm hạn chế và giải phóng các nguồn lực, thúc đẩy hoạt động ĐMST và KNST, cần có nhiều biện pháp mạnh mẽ hơn nữa. 

Phát biểu kết luận tọa đàm, Thứ trưởng Hoàng Minh cho rằng: Để thực hiện ĐMST hiệu quả và có tác động lan toả, doanh nghiệp cần được kết nối với các tác nhân khác của hệ thống ĐMST quốc gia. ĐMST trong bối cảnh của cuộc cách mạng 4.0 sẽ tạo ra các sản phẩm, dịch vụ chưa từng có, do đó cần có hành lang pháp lý đặc thù và cơ chế liên ngành để có giải pháp ứng xử phù hợp; KNST tập trung vào tinh thần kinh thương với hoạt động chính là gọi vốn hoặc IPO để đầu tư, tạo ra mô hình, sản phẩm mới, doanh nghiệp mới nhưng chưa có hoạt động sản xuất để đưa sản phẩm ra thị trường.

Thứ hai, hiện nay, có nhiều định danh được sử dụng cho các đối tượng ĐMST và KNST dẫn đến sự thiếu thống nhất. Hơn nữa, các tổ chức mới chỉ được quy định về thành lập chứ chưa có quy định về quản lý hoạt động và các chính sách ưu đãi. Điều này đặt ra sự cần thiết phải có quy định chung nhằm xác định, thống nhất chức năng, nhiệm vụ của các tổ chức ĐMST và KNST. Đồng thời, cần bổ sung các quy định về việc theo dõi, đánh giá, xác nhận để các tổ chức được hưởng các ưu đãi phù hợp và chính đáng.

Thứ ba, Bộ KH&CN ủng hộ và khuyến khích các bộ, ngành, địa phương hình thành và phát triển các tổ chức ĐMST và KNST. 

Trong thời gian tới, với vai trò chủ trì xây dựng các cơ chế, chính sách chung cho hệ thống ĐMST quốc gia và hệ sinh thái KNST quốc gia, Bộ KH&CN sẽ chủ trì và mong muốn nhận được sự đồng lòng, chia sẻ của bộ, ngành, địa phương để thúc đẩy sự hoạt động ĐMST và KNST.