Nâng cao chất lượng hoạt động của ngành báo chí trong giai đoạn bùng nổ về truyền thông trên mạng xã hội hiện nay

Quản lý mạng xã hội chống tin giả, tin sai sự thật

Phát biểu đặt câu hỏi chất vấn, đại biểu Nguyễn Duy Thanh - Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau đề nghị Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết với vai trò quản lý nhà nước, Bộ trưởng sẽ có phương án như nào để quản lý mạng xã hội?

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng trả lời chất vấn của các đại biểu Quốc hội sáng 12/11 - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Trả lời chất vấn của đại biểu Nguyễn Duy Thanh về vấn đề quản lý mạng xã hội chống tin giả, tin sai sự thật, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, đây là vấn đề không chỉ ở Việt Nam mà mang tính toàn cầu. Bàn về một số giải pháp, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, đầu tiên là vấn đề hoàn thiện thể chế.

“Trước đây, chúng ta mới quy định xử lý cá nhân sử dụng mạng xã hội khi đưa thông tin sai sự thật, tin giả. Mới đây, chúng ta đã đưa vấn đề xử lý các nền tảng mạng xã hội khi vi phạm luật pháp Việt Nam. Trước đây, chúng ta cho rằng đây là trách nhiệm của quản lý nhà nước, nhưng thật ra trách nhiệm lớn là đối với các nền tảng xã hội” - Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ.

 Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, các nền tảng mạng xã hội phải có trách nhiệm rà quét, tự động gỡ bỏ các thông tin sai sự thật, thông tin xấu độc

Bên cạnh đó, theo Bộ trưởng, chúng ta đang sống trong không gian mới là không gian số trong khoảng 10 năm trở lại đây. Vì vậy, vấn đề truyền thông để mọi người có kĩ năng số, biết sử dụng các nền tảng số, có khả năng đề kháng cho không gian số, đào tạo cho cả thế hệ tương lai (học sinh, sinh viên) là rất cần thiết. Hiện tại, Bộ Thông tin và Truyền thông đang tập trung vào 3 nhóm, trong đó khi người dân bị ảnh hưởng bởi thông tin sai, tin xấu độc thì có nơi để họ phản ánh, có nơi đề nghị giúp đỡ. Do đó, Bộ Thông tin và Truyền thông  đã thành lập và đưa vào vận hành Trung tâm chống tin giả quốc gia và các địa phương cũng thành lập các Trung tâm như vậy. 

Báo chí cần nâng cao chất lượng nội dung

Đối với vai trò của báo chí chính thống, Bộ trưởng cho biết, khi mạng xã hội ra đời, vai trò đưa tin của báo chí có chiều hướng giảm sút. Vì vậy, báo chí muốn giữ vững vị thế của mình thì cần làm khác mạng xã hội, quay về với giá trị cốt lõi của báo chí là tính xác thực, chính xác, khách quan, có trách nhiệm giải trình, đạo đức nghề nghiệp. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, thay vì đưa tin, báo chí cần phân tích, đánh giá, đưa ra giải pháp, dẫn dắt, định hướng xã hội. Cùng với đó, báo chí cần nâng cao chất lượng nội dung, để thông tin trên báo chí mang tính chất dẫn dắt dư luận trên mạng xã hội…

Tham gia chất vấn tại phiên họp, đại biểu Tạ Thị Yên - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên đặt vấn đề: trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa báo chí truyền thống và internet, mạng xã hội, ngoài việc tăng cường chất lượng, đẩy mạnh số hóa báo chí thì bài toán kinh tế báo chí, mô hình kinh doanh báo chí sẽ phải giải quyết như thế nào để báo chí truyền thống có thể cạnh tranh và tồn tại, làm tốt vai trò người lính xung kích trên mặt trận văn hóa, tư tưởng, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước?

Trả lời chất vấn của đại biểu, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông - Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, khi kinh tế thị trường phát triển, các doanh nghiệp bắt buộc phải quảng cáo để bán hàng, vì thế chi khá nhiều tiền cho quảng cáo, khi đó quảng cáo chủ yếu trên báo chí.

Các cơ quan báo chí cũng mong muốn được tự chủ tài chính, nhưng sau đó mạng xã hội xuất hiện, 80% quảng cáo trực tuyến, như vậy nguồn thu của báo chí, nhất là các cơ quan báo chí tự chủ tài chính đã giảm đáng kể nguồn thu.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, số lượng cơ quan báo chí ra đời nhiều (880 cơ quan báo chí) nhưng nguồn thu giảm. Trong chỉ thị Thủ tướng Chính phủ ban hành về truyền thông chính sách có yêu cầu các bộ ngành, chính quyền địa phương các cấp phải coi truyền thông là việc của mình. Ngoài chủ động đưa thông tin, có kế hoạch đưa thông tin, có bộ máy đưa thông tin, có ngân sách hàng năm để chi cho truyền thông chính sách và dùng đến ngân sách để đặt hàng báo chí - Đây là một thay đổi. Thực tế cho thấy, từ năm ngoái, các cơ quan, chính quyền các cấp bắt đầu tăng ngân sách cho báo chí.

Dùng công nghệ số để lấy lại trận địa

Trong kế hoạch sửa Luật Báo chí sắp tới, cũng có một mục đề cập đến kinh tế báo chí, trong đó cho phép một số cơ quan báo chí lớn được kinh doanh về nội dung, kinh doanh xung quanh lĩnh vực truyền thông, nhưng kinh doanh để làm báo.

“Nếu báo chí chạy theo mạng xã hội, chúng ta sẽ đứng ở phía sau, do vậy, phải có sự khác biệt với mạng xã hội là dùng công nghệ số để lấy lại trận địa, tăng số lượng độc giả, từ đó quảng cáo cũng sẽ tăng lên. Đặc biệt, trong quy hoạch báo chí, có một nội dung rất quan trọng là nhà nước tập trung đầu tư có trọng tâm, trọng điểm cho 6 cơ quan báo chí chủ lực để trở thành sức mạnh truyền thông; đồng thời trong quá trình sửa luật theo hướng, Chính phủ sẽ xây dựng cơ chế đặc thù về kinh tế báo chí cho các cơ quan báo chí chủ lực”, Bộ trưởng lưu ý.

Đồng thời cho rằng, khi mạng xã hội ra đời, vai trò đưa tin của báo chí có chiều hướng giảm sút. Vì vậy, báo chí muốn giữ vững vị thế của mình thì cần làm khác mạng xã hội, quay về với giá trị cốt lõi của báo chí là tính xác thực, chính xác, khách quan, có trách nhiệm giải trình, đạo đức nghề nghiệp. Thay vì đưa tin, thì cần phân tích, đánh giá, đưa ra giải pháp, dẫn dắt, định hướng xã hội. Báo chí cần nâng cao chất lượng nội dung, để thông tin trên báo chí mang tính chất dẫn dắt dư luận trên mạng xã hội.

Đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp - đặt vấn đề, tình trạng tiêu cực của phóng viên, biên tập viên thời gian qua phải chăng do sự bùng nổ của báo chí, tạp chí chuyên ngành trên các lĩnh vực, dẫn đến chất lượng chuyên môn thấp, đi xa tôn chỉ mục đích, vi phạm pháp luật. Đại biểu Hòa đề nghị Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chỉ rõ nguyên nhân của tình trạng trên và cho biết giải pháp để có sự cạnh tranh lành mạnh giữa quảng cáo mạng và thông tin truyền thống?

Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, tư cách đạo đức phóng viên rất được quan tâm trong những năm gần đây. Trong giai đoạn năm 2023 - 2024, mỗi năm có 14 -15 phóng viên, cộng tác viên bị bắt và "người làm trong nghề cũng đau lòng lắm" - Bộ trưởng bày tỏ. Nhưng so với đội ngũ 45.000 người làm báo, trong đó 21.000 người có thẻ nhà báo, theo Bộ trưởng, đấy chỉ là "con sâu làm rầu nồi canh".

Bộ trưởng cũng cho biết, 80% trong số phóng viên bị bắt đến từ tạp chí nhỏ của các tổ chức xã hội nghề nghiệp, nơi có sự buông lỏng quản lý. Vì vậy, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, việc đầu tiên là Bộ công bố tiêu chí để nhận dạng thế nào là báo hóa tạp chí và đăng công khai trên truyền thông để toàn xã hội giám sát. Bộ cũng công khai tôn chỉ, mục đích hoạt động của 880 cơ quan báo chí trên các cổng thông tin để bất kỳ cá nhân, tổ chức nào đều có thể vào tra cứu.

Tập trung vào vấn đề đạo đức nghề nghiệp đối với phóng viên báo chí

Đặc biệt, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết: "Nếu phóng viên của cơ quan báo chí bị bắt thì phải xem xét trách nhiệm của Tổng biên tập. Trước đây, chỉ xử lý cơ quan báo chí còn bây giờ là xử lý trực tiếp Tổng biên tập và phóng viên có vi phạm". Ông Hùng nhấn mạnh đạo đức người làm nghề báo là quan trọng nhất. "Bộ Thông tin và Truyền thông, Ban Tuyên giáo, Hội Nhà báo xác định trong nhiệm kỳ này tập trung vào vấn đề đạo đức nghề nghiệp đối với phóng viên báo chí", Bộ trưởng cho biết.

Trả lời chất vấn của đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ, vấn đề đạo đức phóng viên đang rất được quan tâm trong những năm gần đây. Nguyên nhân dẫn đến tiêu cực chủ yếu là do kinh tế báo chí, trước đây, 80% quảng cáo trực tuyến thuộc về báo chí thì nay thuộc về mạng xã hội, tức là nguồn thu từ quảng cáo đối với các cơ quan báo chí giảm đáng kể.

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị năm 2023 về truyền thông chính sách, trong đó xác định rõ chính quyền các cấp phải coi truyền thống chính sách là nhiệm vụ của mình, có bộ máy và có ngân sách hàng năm để đặt hàng cho báo chí. Đây cũng sẽ là nguồn tăng thêm cho báo chí thực hiện.

Về kinh tế báo chí, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, báo chí cũng phải thay đổi công nghệ. Hiện đang có chiến lược chuyển đổi số quốc gia cho báo chí để đưa công nghệ của báo chí tương đương với các nền tảng xã hội, như vậy, vấn đề quan trọng nhất vẫn là đạo đức người làm nghề báo chí. “Thực ra thu nhập của các phóng viên ở các cơ quan báo chí cũng không phải là thấp so với cán bộ, công chức. Nhiều cơ quan báo chí đã có mức thu nhập từ 15 - 20 triệu, thấp hơn so với doanh nghiệp truyền thông, nhưng cao hơn so với công chức, viên chức”, Bộ trưởng nêu rõ.