Khi công nghệ 'ngắt' kết nối gia đình: Đã đến lúc cha mẹ cần học cách ứng xử khi sử dụng điện thoại

Tiến sĩ Katie Hurley, nhà trị liệu tâm lý trẻ em và vị thành niên, đồng thời là tác giả của nhiều cuốn sách nổi bật như No More Mean Girls: The Secret to Raising Strong, Confident, and Compassionate Girls và Fiona McPhee, Please Listen to Me! và là mẹ của hai cô con gái tuổi teen, đã nhấn mạnh vấn đề quan trọng trong cách các gia đình xử lý công nghệ.

Theo TS Katie Hurley, mặc dù các nhà quản lý nhà trường và phụ huynh thường tập trung vào việc hạn chế sử dụng điện thoại di động trong giờ học khi trẻ trở lại trường, một động thái hoàn toàn hợp lý thì họ cũng cần chú ý đến việc sử dụng điện thoại trong các tình huống khác ngoài trường học, đặc biệt khi trẻ em sử dụng chúng quá mức.

Với vai trò là nhà trị liệu làm việc với thanh thiếu niên, TS Hurley thường nghe phản ánh từ các khách hàng rằng cha mẹ của họ thường chỉ trích việc sử dụng điện thoại của trẻ mà không tự giới hạn việc sử dụng của chính mình. Sự mâu thuẫn này thường làm cho thanh thiếu niên cảm thấy khó chịu khi cha mẹ không thể tập trung vào chúng. Thay vì giải quyết sự thiếu quan tâm của cha mẹ, các em thường tìm đến mạng xã hội để giảm bớt cảm xúc tiêu cực.

Một nghiên cứu mới công bố trên JAMA Network Open vào tháng 8 đã chỉ ra rằng, mức độ cao của việc sử dụng công nghệ mà cha mẹ không nhận ra, được gọi là "technoference của cha mẹ", có liên quan đến mức độ lo âu, mất tập trung và tăng động cao hơn trong quá trình phát triển sau này của trẻ.

Nhiều phụ huynh đã chia sẻ với TS rằng, con cái họ không chú ý khi họ cố gắng giao tiếp, vì các em dán mắt vào điện thoại. Khi cảm thấy bị từ chối, cha mẹ thường quay lại với điện thoại của mình, dẫn đến một vòng lặp vô tận của sự giao tiếp rạn nứt và tổn thương tình cảm do công nghệ gây ra.

TS Katie Hurley cố gắng giúp các gia đình nhận diện vấn đề từ cả hai phía và thường thấy rằng công nghệ đang làm giảm đi những tương tác tích cực và thời gian chất lượng trong gia đình. Bà khuyên cả cha mẹ và trẻ em cần thay đổi thói quen sử dụng công nghệ để phục hồi sự giao tiếp tích cực và lòng tin. Theo bà, vai trò của cha mẹ là làm gương về hành vi tốt.

Trước khi phụ huynh cảm thấy cần phải cấm hoàn toàn việc sử dụng điện thoại trong gia đình, Hurley lưu ý rằng nghiên cứu về "technoference của cha mẹ" chủ yếu tập trung vào quan điểm của thanh thiếu niên và không xét đến quan điểm của phụ huynh. Mặc dù những kết quả này không mang tính kết luận, chúng có thể giúp phụ huynh và người chăm sóc nhận thức rõ hơn về thói quen sử dụng công nghệ của chính mình tại nhà.

Có nhiều cách để hạn chế "technoference" và khôi phục các cuộc trò chuyện tích cực trong gia đình. Phụ huynh không cần phải vứt bỏ điện thoại hoặc thực hiện tất cả các bước này ngay lập tức. Thay vào đó, họ có thể thử đặt điện thoại xuống (cho tất cả mọi người) và cùng nhau thiết lập những hướng dẫn về công nghệ cho gia đình của mình.

Đặt ra nguyên tắc công nghệ cho gia đình: Xây dựng thói quen lành mạnh

Trong nhiều gia đình, việc thiết lập quy tắc công nghệ là điều cần thiết, nhưng không phải lúc nào các bậc phụ huynh cũng tuân thủ nghiêm ngặt các quy định mà họ đặt ra. Ví dụ điển hình là quy tắc không sử dụng điện thoại trong phòng ngủ, điều này phổ biến ở các bậc cha mẹ có con tuổi vị thành niên và thanh thiếu niên. Tuy nhiên, quy tắc này thường không áp dụng đồng đều cho cả cha mẹ và con cái, dẫn đến sự không đồng nhất trong việc thực hiện.

Dù có thể điều chỉnh quy tắc theo độ tuổi và sự trưởng thành của từng thành viên, việc thảo luận và giải thích quy tắc cho con cái là rất quan trọng. Việc này không chỉ giúp trẻ hiểu rõ hơn về lý do của các quy định mà còn tạo cơ hội cho chúng tham gia vào quá trình ra quyết định, từ đó hình thành thói quen sử dụng công nghệ một cách lành mạnh. Ví dụ, con gái của Hurley biết rằng điện thoại của bà ở chế độ ban đêm và chỉ có thể nhận cuộc gọi từ gia đình trong trường hợp khẩn cấp sau 9 giờ tối.

Rèn luyện kỹ năng lắng nghe tích cực

Công nghệ có thể dễ dàng khiến chúng ta bị phân tâm, đặc biệt là khi thông báo đẩy và tin nhắn xuất hiện. Thực hành lắng nghe tích cực là một kỹ năng quan trọng để duy trì sự tập trung và giao tiếp hiệu quả. Để cải thiện kỹ năng này trong gia đình, hãy thử các phương pháp sau:

Cố gắng duy trì giao tiếp bằng mắt hoặc ít nhất là nhìn gần khuôn mặt của người đang nói nếu giao tiếp bằng mắt gặp khó khăn.

Đặt các câu hỏi tiếp theo để làm rõ những điểm chưa rõ ràng và thể hiện sự quan tâm thực sự đến cuộc trò chuyện.

Giữ lại suy nghĩ của bạn và không ngắt lời người khác cho đến khi họ kết thúc câu.

Sau khi nghe xong, hãy suy ngẫm về nội dung đã được chia sẻ trước khi phản hồi.

Mục tiêu lắng nghe là để hiểu rõ người khác, không chỉ để chuẩn bị phản hồi.

Tạo ra hệ thống truyền thông hiệu quả

Trong những lúc khẩn cấp, cha mẹ thường phải xử lý các tình huống công việc ngay lập tức như bác sĩ trực, nhà báo làm việc theo thời hạn, hay viên chức chính phủ ứng phó với thiên tai. Đồng thời, thanh thiếu niên cũng cần quản lý các thông báo từ trường học, như thông báo về dự án nhóm hay hạn nộp bài tập. 

Cách chúng ta phản hồi những yêu cầu cấp bách này rất quan trọng để không làm gián đoạn sự kết nối và tránh gây ra sự từ chối không cần thiết. Dưới đây là một số gợi ý để xử lý hiệu quả:

Đảm bảo bạn hoàn tất cuộc trò chuyện trước khi chuyển sang công việc khác.

Trước khi rời đi, hãy chắc chắn rằng yêu cầu là thật sự cấp bách và cần được giải quyết ngay lập tức.

Đặt lịch để tiếp tục cuộc trò chuyện nếu cần thiết.

Xác định và thông báo rõ ràng các ranh giới xung quanh nhu cầu công việc.

Như với mọi thứ liên quan đến công nghệ, việc học cách sử dụng công nghệ một cách tích cực tại nhà có thể là một quá trình kéo dài. Đừng quá khắt khe với bản thân hoặc con cái khi cập nhật thông tin mới. Quan trọng nhất là duy trì sự linh hoạt và sẵn sàng thích nghi với sự thay đổi.

Dành thời gian cho gia đình

Tạo ra những khoảnh khắc chất lượng trong gia đình mà không có công nghệ sẽ giúp củng cố mối quan hệ và tăng cường sự kết nối.

Các bậc phụ huynh có thể bắt đầu từ những điều đơn giản để cải thiện việc sử dụng công nghệ trong gia đình. Duy trì sự cân bằng giữa công nghệ và thời gian chất lượng có thể làm tăng sự kết nối và giảm bớt căng thẳng liên quan đến việc sử dụng điện thoại di động.