Hóa chất nhuộm chim, ngâm cá, mực: Người tiêu dùng cẩn thận

Bột “phù phép” chim non thành “chim màu”

Theo chân các lái buôn về chợ Ninh Hiệp (Gia Lâm – Hà Nội), PV vào vai một khách hàng chuyên săn lùng chim non về bán lẻ tại các trường học lớn của Hà Nội.

Tại đây, không ít các “cò mồi” nhanh nhảu mời chào: “Em cứ mua nhiều về bán, bán không hết thì cho vào tủ lạnh vô tư vì có cách bảo quản chim non lâu ngày mà không bị mùi thiu”.

Thêm vào đó, những thương lái chèo kéo đều cho biết, các đầu mối lớn nhập hàng ở Ninh Hiệp phần nhiều phục vụ cho nhu cầu ở các thành phố lớn, trong đó, đa số là người bán ở Hà Nội.

Dừng chân tại một “đầu nậu” chuyên cung cấp thịt chim non lớn nhất nhì của chợ, chúng tôi được mục sở thị cách tẩm ướp để cho “ra lò” một mẻ chim non có màu vàng bắt mắt.

Khu chế biến thịt chim quay nằm sâu trong một con hẻm nhỏ, nơi ẩm thấp, tường mọc rong rêu và bám khói đen sì. Cảnh tượng đầu tiên đập vào mắt chúng tôi là các dụng cụ nồi, niêu, xoong, chảo, chậu… được bày chềnh ềnh dưới lối đi. Dụng cụ nào cũng cáu đen vì lâu ngày không được kỳ cọ.

Khi PV ngỏ ý muốn mua chim sống về tự làm, cô H. rỉ tai: "Nếu giao hàng nguyên con lúc còn sống thì sẽ không thể qua mặt được cơ quan chức năng vì chưa qua kiểm dịch.

Hơn nữa, nếu tự làm thì sẽ không có lãi vì khách hàng ưa chuộng “chim vàng ươm” ngon miệng hơn, bắt mắt hơn".

Nói rồi, cô chỉ tay về phía góc tường ẩm mốc, nơi có 2 can đựng nước đỏ như gấc đang đặt gần nhau, cô H. bật mí: "Muốn chim non có màu đẹp, bắt mắt lại có mùi thơm thì phải dùng đến “bột tạo màu”".

2 can bột màu dùng để tẩm ướp chim non tại nhà chị H. (Gia Lâm, Hà Nội)

Bột màu này giá siêu rẻ chỉ 6.000 đồng/gói được dùng cho cả năm chế biến.

Thứ bột “phù phép” chim non thành “chim màu” này được cô H. tiết lộ có tên là bột hoa hiên, cô vẫn mua với giá siêu rẻ chỉ 6.000 đồng/gói. Sau khi mua bột về, chủ hộ kinh doanh có thể pha ra thành 2 can, mỗi can đổ đầy 5 lít nước cùng với bột tạo màu.

“Mỗi lần dùng đổ một chút xíu thôi đã lên màu, 2 can này dùng được quanh năm không hết” – cô H. thành thật chia sẻ.

Tuy nhiên, theo quan sát của PV, loại bột này không có nhãn mác hay bao bì sản phẩm, cũng như không có nguồn gốc xuất xứ, đặc biệt, nó rất lâu bay màu.

Do tiếp xúc trực tiếp và thường xuyên với bột tạo màu, hai bàn tay nhem nhuốc của cô H. lúc nào cũng “vàng như nghệ” dù cô có đánh rửa, lau chùi đi chăng nữa.

Mặc dù cô H. cho hay, loại bột này rất dễ dàng mua, có đầy rẫy ở ngoài chợ, tuy nhiên, khi PV hỏi mua, tất cả các cửa hàng tạp hóa hay cửa hàng hóa thực phẩm đều lắc đầu trả lời “không bán”.

Một lái buôn sành sỏi lý giải: “Bột này mua hiếm lắm, nếu không quen lấy tại đầu mối thì không thể mua được!”.

Trao đổi với chúng tôi, PGS. TS Nguyễn Duy Thịnh - Viện Công nghệ sinh học và Công nghệ thực phẩm cho biết:

“Sử dụng bột tạo màu để làm lên màu trong thực phẩm thì cần phải xem xét kỹ, xem chất tạo màu đó là chất gì, có nguy hại đến sức khỏe người tiêu dùng hay không?”.

Theo PGS. TS Thịnh, thông thường, nếu bột hoa hiên mà lái buôn dùng có nguồn gốc tự nhiên thì chẳng có vấn đề gì, cũng giống như ta ăn củ nghệ, củ gừng vậy.

Tuy nhiên, “họ cứ gọi là bột hoa hiên nhưng thực chất lại là bột hóa học thì phải truy nguồn gốc từ đâu, là cái gì?! Nếu đúng là bột hóa học thì rất độc. Bởi đã là bột màu thì phải ghi tên, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng”.

Ông Thịnh cũng nhấn mạnh, với các sản phẩm không có nhãn mác, nguồn gốc xuất xứ, các cơ quan quản lý có quyền xử lý theo luật.

Một chú chim non sau khi tẩm ướp, quay giòn, đem ra chợ bán có giá 20.000 đồng/con to, 10.000 đồng/con nhỏ.

Cũng đồng tình với quan điểm trên, PGS.TS Nguyễn Thị Lâm - Viện phó Viện Dinh dưỡng Quốc gia Việt Nam cho rằng, nếu không rõ nhãn mác, nguồn gốc, các hộ kinh doanh có thể sẽ trà trộn, người dùng không thể phân biệt được.

“Vấn đề cơ bản nó có đúng là bột tự nhiên hay không. Nếu khẳng định, chứng minh được bột đó là tự nhiên thì rất tốt, nhưng nó lại không có nhãn mác nên mình cần xem xét: Liệu đây có đúng là bột hoa hiên hay nó lại là một chất khác?” - bà Lâm băn khoăn.

Vị chuyên gia về dinh dưỡng này cũng khuyên nhủ người tiêu dùng không nên ăn hay mua đồ ăn ở các quán vỉa hè vì không đảm bảo về an toàn vệ sinh thực phẩm như ô nhiễm vi sinh vật hay bát đũa rửa không sạch hoặc nguồn thực phẩm không tươi ngon.

Hóa chất lạ ngâm vào cá, mực… giúp tăng trọng gấp rưỡi

Gần đây, giới kinh doanh thủy hải sản râm ran về loại hóa chất hòa tan trong nước, mà khi ngâm vào sẽ khiến cá, tôm, mực… tăng trọng gấp rưỡi chỉ trong vòng vài giờ, giúp người bán thu lợi lớn hoặc có thể bán thủy hải sản giá rẻ mà không lỗ. Vậy người tiêu dùng ăn vào những loại thủy hải sản ngâm “thần dược” ấy, có ảnh hưởng sức khỏe không?

Mới đây, PV tiếp xúc được với một số giám đốc doanh nghiệp thủy sản ở miền Tây chuyên xuất khẩu cá da trơn. Và sự thật về loại hóa chất ấy đã được tiết lộ. Theo giới kinh doanh thủy sản, hóa chất này được nhập về từ nước ngoài với giá chỉ hơn 30.000đ/kg. Nó có nguồn gốc Thái Lan, Trung Quốc… Tính ra, chỉ cần tốn hơn 300đ để ngâm hóa chất (100kg thủy sản chỉ xài 1kg hóa chất), thì người bán đã thu được lượng cá mực tăng thêm 1/2 so với trọng lượng ban đầu.

Anh Th., giám đốc một công ty chế biến cá, cho biết: “Hóa chất ấy thực ra giới thủy sản không lạ gì. Chúng tôi đã sử dụng từ lâu nay và đúng là nó làm tăng trọng thủy sản rất nhanh. Không chỉ mực, nó còn giúp cá, tôm… tăng trọng chỉ sau 2 giờ đồng hồ. Nếu để đông đá, thủy sản sẽ giữ mức tăng trọng ấy hơn 1 năm”.

Anh Th. cho biết, sau khi cá được chế biến thành miếng phi lê, sẽ được đưa đi ngâm hóa chất để tăng trọng. Mỗi mẻ hơn 200kg, được ngâm vào nước chứa hóa chất, sau đó đưa vào 1 thùng lớn tựa như máy trộn bê tông để trộn. Thao tác trộn giúp hóa chất ngấm đều và đẩy nhanh quá trình tăng trọng. “Cứ sau 2 giờ trộn như vậy sẽ giúp cá tăng trọng khoảng 40-50%. Nếu muốn tăng 50% trọng lượng thì cứ 100kg cá sử dụng 1kg hóa chất là đủ”, anh Th. nói.

Cá xuất khẩu có sử dụng loại hóa chất giúp tăng trọng

Sau khi cung cấp đầy đủ thông tin về loại “thần dược” ấy, anh Th. khẳng định: “Nó không gây độc hại cho người ăn. Hóa chất ấy chính các nhà nhập khẩu ở nước ngoài hướng dẫn chúng tôi sử dụng để bán hàng sang châu Âu. Khi kiểm tra, phát hiện thủy sản đã ngâm tăng trọng, hàng vẫn được nhập khẩu bình thường. Thực tế, chỉ cần lấy mẫu kiểm nghiệm thì người ta đã biết mình sử dụng hóa chất tăng trọng vì tỷ lệ nước trong miếng cá cao hơn mức 60% - như bình thường”.

Từ trước đây, người ta đã sử dụng hóa chất này để giúp thực phẩm được bảo quản lâu hơn. Bởi chúng kích thích các tế bào trong từng loại thủy sản căng lên, tích nước, giữ được độ tươi lâu ngày. Tùy mỗi thị trường, nhà nhập khẩu sẽ yêu cầu cho tăng trọng 10-50%. Đó cũng xem như là cách để họ hạ giá thành sản phẩm. Sau khi chế biến thành món ăn, miếng cá, con tôm… sẽ tự nhiên xẹp xuống vì lượng nước “tăng trọng” tích trong thịt sẽ tự xì ra.

“Thực tế, loại hóa chất này có thể giúp thủy sản tăng trọng tối đa đến 70%. Nhưng khi ấy, miếng cá nhìn sẽ không bắt mắt do tích nước quá nhiều. Nếu tăng trọng chừng 10% là rất lý tưởng, miếng cá nhìn sẽ rất tươi ngon”, anh Th. nói.

Sau khi thu thập đầy đủ thông tin, chúng tôi xin khẳng định, loại hóa chất dùng để tăng trọng thủy sản này chính là 1 dạng muối bột và thường sử dụng nhất là sodium tripoly phosphate (STPP).

“Trong thực phẩm, STPP được sử dụng để duy trì độ ẩm và đương nhiên giúp tăng trọng. Nó là hóa chất thực phẩm nên không ảnh hưởng đến sức khỏe con người khi ăn vào. Do đó, chúng ta đừng quá hoang mang và tẩy chay nhiều loại thủy sản khi biết nó được ngâm chất tăng trọng. Tuy nhiên, nếu như ngoài chất tăng trọng, người ta còn trút vào những loại hóa chất công nghiệp khác thì không ai lường trước được hậu quả. Như chính STPP vẫn có loại chỉ sử dụng trong công nghiệp để chế biến xà phòng”, một kỹ sư chuyên về hóa thực phẩm cho biết.

STPP mà các nhà máy thủy sản sử dụng đều là hóa chất thực phẩm, có thể tạm yên tâm, bởi chính nhà nhập khẩu sẽ kiểm tra hóa chất đó. Nhưng còn các đại lý mua bán thủy sản cung cấp cho các chợ, liệu có sử dụng STPP công nghiệp?

Kỹ sư chuyên về hóa thực phẩm cho biết thêm, công dụng của 2 loại này cũng gần giống nhau và STPP công nghiệp lại có giá rẻ hơn. Chỉ có thể phát hiện STPP thực phẩm hay công nghiệp khi xem trên bao bì sử dụng. Nhưng với nhà cung cấp thủy sản nhỏ, điều này rất khó kiểm soát.

Theo một luật sư ở TP.Cần Thơ, thực tế mục đích người sử dụng hóa chất này là để tăng trọng lượng sản phẩm. Nó được xem là hành vi gian lận thương mại, nếu như người bán không cho người mua biết, và vẫn bán với giá thị trường để thu lợi bất chính từ trọng lượng tăng thêm. Còn nếu cả 2 bên đã thỏa thuận, thống nhất về giá thì không ai bắt bẻ được.

Thông tin chi tiết về người tiêu dùng, độc giả có thể tham khảo tại đây

PV