“Đại gia rác” David Dương làm ăn như thế nào ở California?

Theo đài truyền hình Mỹ CBS, sau khi định cư ở bang California vào cuối thập niên 1970, gia đình David Dương thành lập một công ty tái chế rác mang tên California Waste Solutions (CWS - Những cách giải quyết rác tại California) vào năm 1991 do ông làm Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc từ đó cho tới nay. Về quê cũ, ông mở Công ty Vietnam Waste Solutions (VWS - Những cách giải quyết rác tại Việt Nam), 100% vốn từ công ty mẹ CWS để xây dựng Khu liên hợp xử lý chất thải Đa Phước và được báo chí gọi là “Vua rác”.

Ông David Dương tại phòng làm việc.

Trước khi thành lập CWS, gia đình ông sở hữu một công ty sản xuất giấy tái chế, nhưng chỉ làm ăn được vài năm, đến đầu những năm 1990, nợ hơn một triệu USD, nên phải bán lại cho Norcal Waste Systems, lúc đó là một trong những công ty chuyên về rác lớn nhất nước Mỹ. Làm ăn vất vả ở California, ông cũng gặp vài rắc rối: Nghiệp đoàn Longshoremen biểu tình chống CWS vào cuối những năm 1990, nhưng cựu thị trưởng Elihu Harris và ông hội đồng Larry Reid đã giúp ông đàm phán thành công.

Rắc rối thứ hai là vụ bê bối hợp đồng rác ở San Jose vào đầu thập niên 2000 mà nhân vật chính là cựu Thị trưởng San Jose Ron Gonzales, lúc đó bị cáo buộc là đẩy cao giá hợp đồng mua bán rác để đổi lại, nhận tiền ủng hộ tranh cử từ Công ty xử lý rác Norcal, vốn là đối tác của ông Dương và CWS. Vào năm 2004, khi vụ bê bối được phanh phui, hồ sơ truy tố cáo buộc Gonzales che giấu việc ông biết nghiệp đoàn Teamster sẽ tốn nhiều chi phí hơn, khiến thành phố phải trả thêm 11,25 triệu USD. Gonzales bị cáo buộc là lừa dối dân chúng khi phê chuẩn việc này (có lợi cho Norcal và CWS) vì động cơ cá nhân, và có thể có “nhận lại quả”. Sau đó tòa án hạt Santa Clara truy tố Norcal và một trợ lý của Gonzales. David Dương được gọi ra làm nhân chứng chống lại Gonzales và Công ty Norcal - hành động bị những tờ báo ở địa phương chỉ trích, lý do là bởi ông có “mâu thuẫn lợi ích” trong scandal này.

Dân nghèo lượm rác để sinh sống qua ngày.

Vào đầu năm 2016, nhà báo Scott Herohold hâm nóng lại vụ bê bối này bằng bài viết đăng trên Mercury News, nội dung chỉ trích hoạt động tái chế rác của CWS ở San Jose là “thiếu hiệu quả”, và nặng nhất là kêu gọi dân chúng địa phương tẩy chay các dịch vụ của CWS. Đại diện nhà chức trách San Jose là Sloan, cũng kết luận thiết bị của CWS đã cũ kỹ và thiếu công nhân. Sản phẩm tái chế mà CWS làm ra cũng bị coi là bẩn và chất lượng kém, thậm chí, Sloan còn phê phán CWS đã không đầu tư đủ cho nhà máy Timothy Drive của mình.

Sloan nói: “Việc bảo dưỡng cơ sở này là rất thiếu”. Theo ông, quy chuẩn cho các công trình này sẽ cần ít nhất từ 6-8 công nhân bảo dưỡng, nhưng CWS chỉ có một người trong ca, và hai công nhân vào các giờ thông thường. Không chịu để yên, CWS phản bác lại, cho rằng vấn đề nằm ở “rác của người dân không được phân loại chuẩn xác”.

Bài báo cũng dẫn chỉ trích về cách vận hành của CWS khi công ty này từ chối thu gom rác của người dân bằng việc gửi ít nhất là 3.600 thông báo không thu gom rác mỗi tháng, trong khi các công ty khác thường chỉ gửi 11 thông báo từ chối mà thôi. Nhà báo Scott Herohold tiết lộ rằng, CWS đang đối mặt với án phạt từ 500.000-600.000 USD trong năm 2016 do không đạt được mục tiêu tái chế đã thỏa thuận với chính quyền thành phố. Còn nữa, vào tháng 12/2006, CWS đã từng bị cơ quan môi trường liên bang EPA yêu cầu chấm dứt hoạt động rò rỉ nước gây ô nhiễm vùng vịnh ở San Francisco.

Rác tại bãi Đa Phước chất cao.

Năm 1994, khi đoàn công tác của một Phó Chủ tịch UBND TP.HCM lần đầu tới San Francisco (Mỹ), ông là một trong những thương nhân Việt kiều đầu tiên tới gặp đoàn trong thời điểm Việt - Mỹ chưa bình thường hóa, việc gặp đoàn cán bộ từ Việt Nam qua có thể coi là hành động dũng cảm ở California - nơi có đông người Việt di cư sang sinh sống. Có thể từ đó, ông Dương trở về TP.HCM tính chuyện làm ăn.

Tại California thì như thế, còn ở Việt Nam thì sao? Cũng theo phóng viên đài CBS, khi thành lập VWS ở xã Đa Phước, huyện Bình Chánh, TP.HCM, ông Dương cũng đã gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng - vấn đề đã được nhiều báo Việt Nam đăng tin, bài cùng hình ảnh người dân sống xung quanh bãi rác này thường xuyên kêu cứu, và Sở Tài nguyên và Môi trường đã cử đoàn thanh tra về Đa Phước làm việc, ban đầu đã có kết luận về cáo buộc VWS làm ô nhiễm môi trường. Theo các chuyên gia, nguyên nhân chính gây ô nhiễm là: VWS quảng cáo áp dụng công nghệ phân loại hiện đại của Mỹ để xử lý rác, nhưng thực tế là chôn lấp.

Cũng theo CBS, scandal về VWS tại Đa Phước sẽ còn lùm xùm trong tương lai, và nguyện vọng của người dân là mong chính quyền thành phố hãy xử lý dứt điểm để họ yên tâm vui sống trong môi trường trong lành.

Anh Dũng (Theo CBS, 9/2016)