Cần tăng mức hỗ trợ bằng tiền, coi chi an sinh xã hội là chi cho đầu tư phát triển

Dự toán NSNN 2022 có nhiều điểm tích cực

Báo cáo công khai dự toán ngân sách nhà nước năm 2022 Chính phủ trình Quốc hội đã được Bộ Tài chính công bố trên cổng thông tin điện tử và lấy ý kiến góp ý từ các tổ chức, cá nhân.

Một trong những mục tiêu được đưa ra trong Báo cáo công khai dự toán Ngân sách Nhà nước năm 2022 là “huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực của Nhà nước để phòng, chống, kiểm soát dịch Covid-19, tận dụng tốt các cơ hội thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội”.

Đánh giá khá tốt về dự toán này, PGS.TS. Vũ Sỹ Cường (Học viện Tài chính) nói rằng dự toán ngân sách 2022 là một dự toán rất tích cực và thận trọng.

Sự tích cực và thận trọng thể hiện ở mức dự toán tăng thu và cả tăng chi không nhiều hơn so với mức thực hiện 2021 vì bối cảnh có nhiều biến động với nhiều rủi ro do tác động và diễn biến khó lường của đại dịch Covid-19.

Sự thận trọng thể hiện rõ ở dự toán tổng thu NSNN năm 2022 chỉ tăng so với ước thực hiện 2021 có 3,4 %.  Ngoài ra, việc điều chỉnh lại tỷ lệ phân chia NSNN của một số địa phương như thành phố Hồ Chí Minh hay Hà Nội là cần thiết khi bối cảnh dịch bệnh đặt ra nhu cầu về chi NSNN rất lớn.

Về chi, NSNN, theo dự kiến dự toán chi cân đối NSNN năm 2022 là 1.784,6 nghìn tỷ đồng, tăng 4,5% so dự toán năm 2021.

“Dù còn chưa thực sự rõ nét, nhưng dự toán chi NSNN năm 2022 đã cho thấy xu hướng thay đổi cơ cấu chi tiêu theo hướng phù hợp với bối cảnh dịch bệnh. Chi thường xuyên tăng 5,1% so với dự toán năm 2021 với tăng chi cho một số chính sách an sinh xã hội quan trọng, phát sinh mới là cần thiết và hợp lý’, ông Cường nói.

Theo dự toán, chi thường xuyên là 1.111,19 nghìn tỷ đồng, chiếm 62,2% tổng chi NSNN, tăng 5,1% so với dự toán năm 2021. Trong đó, tập trung bố trí tăng chi một số chính sách an sinh xã hội quan trọng, phát sinh mới, như: hỗ trợ chính sách cho các lực lượng tuyến đầu chống dịch COVID-19 và an sinh xã hội cho người dân; điều chỉnh chuẩn nghèo; lương hưu cho người nghỉ hưu trước năm 1995; chế độ trợ cấp người có công.

 Nhưng theo ông Cường, dự toán chi thiếu thông tin chi tiết về việc ban hành và triển khai các chính sách an sinh xã hội, hỗ trợ người dân chịu ảnh hưởng bởi Covid.

Đánh giá về dự thảo ngân sách 2020, TS. Nguyễn Đức Thành,  thành viên của Liên minh minh bạch Ngân sách BTAP cho rằng dự thảo NSNN 2022 đã phản  ánh được tinh thần chia sẻ hành động và huy động nguồn lực đương đầu với khó khăn  trong đại dịch hiện nay.

Nhưng cần được cụ thể hóa hơn, và cần nêu bật nguồn ngân sách sẽ được sử dụng như thế nào, chấp hành ra sao, nhằm  hướng tới những đối tượng khó khăn nhất, là người  lao động di cư tại các đô thị chịu ảnh hưởng dịch nặng nề khiến họ phải mất việc hoặc ngừng việc và trở về quê quán.

Một số ý kiến khác đã cùng đề nghị ngân sách cần chi nhiều hơn cho an sinh xã hội và hỗ trợ người dân và doanh nghiệp gặp khó khăn vì COVID-19 thì hỗ trợ trực tiếp bằng tiền là sự hỗ trợ hiệu quả nhất.

Tăng hỗ trợ bằng tiền, và cần có quỹ an sinh xã hội

“Việt Nam đang hướng tới mục tiêu “An sinh xã hội toàn dân” và để đạt  được mục tiêu này Việt Nam nên quy định mức phân bổ ngân sách tối thiểu cho An sinh  xã hội (từ 6-10% GDP), và tăng chi từ ngân sách nhà nước cho chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện, để người lao động tự do có đầy đủ các quyền lợi tương tự như bảo  hiểm xã hội bắt buộc”,   bà Nguyễn Thu Hương, Quản lý cao cấp chương trình Quản trị tốt, tổ chức Oxfam tại Việt Nam phát biểu.

Cũng cùng quan điểm hỗ trợ bằng tiền là cách hỗ trợ hiệu quả, bà Phạm Minh Thu, Viện Khoa học Lao động và Xã hội đề nghị tăng mức hỗ trợ lên bằng mức mức sống tối thiểu. Mức hỗ trợ mà Chính phủ đưa ra là rất thấp so với mức độ tác động của đại dịch COVID-19 đến đời sống người lao động.

Theo số liệu của Bộ Tài chính, Chính phủ đã ban hành chính sách hỗ trợ cho khoảng 14,95 triệu người lao động, với nhu cầu thực hiện chính sách ước tính khoảng 26,2 nghìn tỷ đồng.

Trong đó: chi từ NSNN khoảng 2,15 nghìn tỷ đồng; nguồn tái cấp vốn qua Ngân hàng Chính sách xã hội khoảng 7,4 nghìn tỷ đồng; 3 Quỹ Bảo hiểm 16,6 nghìn tỷ đồng.

Đến đầu tháng 10/2021, NSNN đã chi hỗ trợ cho người dân theo các chính sách đã ban hành trên 13,6 nghìn tỷ đồng, các quỹ bảo hiểm cũng đã chi trả cho các đối tượng khoảng 5 nghìn tỷ đồng. 

Theo thông tin mà Tạp chí Chất lượng và cuộc sống tiếp cận được từ khảo sát của UNDP và Trung tâm phân tích và dự báo của Viện Hàn lâm Khoa học và xã hội Việt Nam cho thấy đã có tới 63,5% số hộ gia đình bị giảm thu nhập, 51,2% hộ phải giảm thức ăn và tỷ lệ hộ nghèo từ 10% đến tháng 8/2021 đã tăng mạnh lên con số 33,4%.

Nhưng theo bà Thu và dịch bệnh lan rộng kéo dài tới 4-5, tháng khiến mức hỗ trợ Chính phủ đưa ra đã không đủ để đảm bảo mức sống tối thiểu, người lao động lại chỉ được nhận hỗ trợ một lần, nên nhiều người đã rơi vào đói nghèo.

Bà Phạm Minh Thu  đề nghị  cần tăng cường chương trình trợ cấp tiền mặt với ngân sách đủ lớn (kinh nghiệm quốc tế khoảng 4 – 5% GDP hàng quý), thực hiện càng sớm càng tốt (chuẩn bị ứng phó với những làn sóng COVID-19 trong năm 2022), tiếp cận theo cách phổ cập nhóm (hộ có trẻ em, hộ có người già, người khuyết tật). Mức hỗ trợ tiền mặt phải đạt “mức sống tối thiểu” và thời gian hỗ trợ tiền mặt tương ứng với thời gian cách ly, giãn cách cộng đồng.

Theo các ý kiến tại hội thảo cho rằng chi đảm bảo an sinh xã hội  cần được coi là khoản chi đầu tư phát triển, hoặc đưa vào chính sách thường xuyên hơn thay vì là quỹ dự phòng.

Trong tương lai, cần có Quỹ An sinh xã hội để đảm bảo các Mục tiêu an sinh xã hội bền vững.

Và Chính phủ cần tăng mức hỗ trợ cho bằng tiền mặt cho người  dân, qua đó kích cầu, góp phần hoàn thành mục tiêu NSNN năm 2022.

Đồng thời  cần có sự phân bổ ngân sách cho các tỉnh khó khăn nhất theo một cơ chế đặc biệt, và giám sát chặt chẽ sự chấp hành.  

Bài/loạt bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết số 84/NQ - CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ).