Bà nội, chợ Tết và tuổi thơ tôi

Nước chè xanh

Thứ nước uống hàng ngày mà tôi thích nhất là nước chè xanh. Thú ẩm thực dân dã này xuất phát từ việc bà nội mình là người chuyên bán chè xanh ở chợ Đại Lược.

Khi tôi lớn lên, đã thấy nội ngày ngày triêng gióng trên vai cho chợ sớm với những bó chè xanh nhỏ nhỏ hai đầu gánh. Quê tôi đất cát không trồng được cây chè, nên để có chè, nội cùng với mấy mệ (bà) bạn hàng nữa ở trong làng thức dậy khi chuông chùa làng điểm canh khuya ra bến theo đò ngược dòng Ô Lâu lên chợ Mỹ Chánh (một chợ lớn giáp Quốc lộ 1 thuộc tỉnh Quảng Trị) mua chè. Mỗi lần như rứa bà nội mua chừng 2-3 bó chè to rồi mang về nhà chia ra từng bó chè nhỏ, cùng với mớ cau, trầu xanh, mấy xâu thuốc lá phơi khô Phong Lai... để bán dần qua các phiên chợ sáng. Lời lãi chẳng bao nhiêu, lại thức khuya dậy sớm nhưng đó là niềm vui của tuổi già vốn đã quen với không khí của chợ từ thời con gái. Đến khi già yếu, không đi xa được nữa, mệ vẫn mua lại chè xanh của người khác để bán cốt miễn răng có chỗ ngồi ở chợ để được bán, được mua, để nghe chuyện này chuyện nọ trong làng...

Cũng nhờ vào gánh chè xanh của mệ nên những năm nghèo khó nhà tôi có thể thiếu thịt, thiếu cá nhưng không thể thiếu nước chè xanh hàng ngày. Tôi còn nhớ, vào những buổi tối thứ Bảy, sau bữa cơm chiều, mạ tôi vo chè, nấu nước chuẩn bị cho ba và hàng xóm một ấm chè xanh mới.

Trường làng tôi cách chợ không xa nên thỉnh thoảng đến giờ ra chơi là tôi cùng mấy đứa bạn ba chân bốn cẳng chạy ra chợ. Bà nội biết ý tôi nên khi thì bà mua cho bì chè đậu ván cắn đuôi nút nút, khi thì mấy cái bánh dừa dẻo dẻo thơm thơm, khi thì cái bánh tráng mè vừa béo vừa giòn... Ăn xong món quà vặt, nội chỉ tôi tới chỗ o bán nước chè ở góc chợ dưới cây vông đồng và nói: “Cháu tới đó uống nước mà vô học cả trễ chừ!”. Không như cô hàng nước vừa tròn đôi tám, miệng xinh như là hoa trong một bài hát tiền chiến; o bán nước chè xanh ở chợ quê tôi, người gầy tong teo vì phải nuôi mấy miệng con. Nhưng o rất tốt bụng luôn cho tôi uống nước chè miễn phí... Có lần về quê đi chợ, ghé chỗ o hàng chè xanh năm nào nhưng không thấy o mà là một phụ nữ còn trẻ. Hỏi chuyện mới biết cô bé là con gái út của o: “Mạ em mất đã mấy năm rồi!”. Uống chén nước chè xanh mà thấy lòng nghèn nghẹn...

Chợ Tết quê tôi

Trời vẫn còn nhá nhem nhưng cả nhà đều dậy sớm để chuẩn bị gánh rau và hoa bán chợ Tết. Bà nội nói: “Hôm ni đã là hăm tám Tết rồi. Phải đi chợ sớm để có được cái chỗ mà ngồi. Năm ni chắc chợ Tết sẽ đông vì cả rau và hoa đều trúng mùa...”. Bà nội tôi vẫn bán chè xanh hàng ngày ở chợ nhưng đến giáp Tết thì bà bán thêm rau cải hay hoa vườn nhà để kiếm thêm mấy đồng đầu năm lì xì cho mấy đứa cháu trong nhà.

Mọi ngày, mạ tôi vẫn là người dậy sớm nhất trong nhà để lo nấu nước sôi cho ba chế trà và bữa ăn sáng cho mấy đứa con. Những ngày giáp Tết mạ tôi thức dậy còn sớm hơn từ khi chuông chùa sớm vừa điểm. Trời chưa sáng nên mạ phải thắp đèn dầu nhổ rau ngoài vườn rồi đưa vô sân bó từng bó một cùng bà nội. Cải bẹ, tần ô, xà lách được bó từng bó nhỏ thêm mấy mớ ngò, ném, rau thơm... Tờ mờ sáng, uống xong mấy chén, ba ra vườn cắt thêm mấy nhánh lay ơn, vạn thọ, cúc đại đóa rồi đưa vô sân để bà nội bó từng bó nhỏ rồi chất lên trên mấy bó rau... Trời vừa hửng sáng đã thấy một gánh rau xanh điểm xuyết màu vàng của bông vạn thọ, bông cúc; màu hồng của mấy nhánh lay ơn để tươm tất trước sân nhà...

Thằng bé tôi cũng dậy thiệt sớm chỉ để được theo bà đi chợ tết. Bà dặn dò: “Cháu ưa đi chợ Tết thì phải đi bên cạnh bà, mà không được níu triêng gióng kẻo ế hàng đó nghe!”. Tôi lon ton chạy theo sau gánh rau của bà ra khỏi lũy tre đầu xóm thì trời đã sáng tỏ.

Chợ Tết không như chợ ngày thường chỉ gói gọn trong khuôn viên chợ mà kẻ bán người mua tràn ra ở tất cả các ngã đường đến chợ. Hàng hóa thì đủ thứ, từ rau cải hành ngò, gà vịt đến mấy mớ cát trắng tinh, mấy sạp con bột nặn hình nải chuối, con gà, chiếc thuyền đủ màu bắt mắt và nhiều nhất vẫn là hoa và quả. Hoa quả của người làng tự trồng rồi cả những chậu hoa đẹp được buôn từ Huế về. Có người bán đắt hàng vội vàng thu gọn triêng gióng chạy tất tả về nhà nhổ thêm rau, cắt thêm hoa bán cho kịp buổi chợ.

Ở góc chợ đã xuất hiện mấy người ngồi xóc “bầu cua cá”. Tiếng người làm cái nghe lanh lảnh: “Đặt vô, đặt vô, con cá hay con cua, bầu hay con gà? Cuối năm đặt lấy cái hên nì bà con ơi!...”. Tôi xin bà tới coi nhưng bà cấm, nói ngồi đó không được đi mô cả, người đông như kiến mà lạc biết đường mô mà tìm. Bỗng có người hô hoán: Du kích tới! Rứa là mấy đám “bầu cua cá” chạy tán loạn làm náo động cả chợ. Mấy mệ bán hàng có vẻ đồng tình: Bắt cho hết cái đám nớ đi, Tết nhứt chưa tới mà đã sa vô cờ với bạc!

Bà mua cho tôi mấy lát bánh đúc gói trong ngọn lá chuối xanh ăn lót dạ. Ngồi coi chợ Tết là cái thú vui thời bé dại của tôi. Hình như chợ Tết không có những gương mặt cau có mà ngời ngời là những nụ cười của cả người mua kẻ bán. Chợ Tết mà. Sau một năm nhọc nhằn vườn ruộng, người làng đi chợ Tết để bán cái vất vả, mua cái may mắn lo cho gia đình mâm cỗ tất niên đón Tết. Như lời bà nội tôi nói: “Đi chợ Tết là phải vui để năm tới mua may bán đắt...”

 Phi Tân

Xuân9064