AI và kỷ nguyên “làm ít – hiệu quả hơn”
Theo báo cáo của Tổ chức nghiên AI OpenAI, khoảng 300 triệu việc làm toàn thời gian trên thế giới đang bị ảnh hưởng bởi tự động hóa, và hai phần ba công việc ở Mỹ có thể được tự động hóa một phần nhờ AI. Tập đoàn công nghệ Microsoft cũng ghi nhận, ba trong bốn người lao động hiện đã sử dụng AI tại nơi làm việc, với tốc độ ứng dụng tăng gần gấp đôi chỉ trong nửa năm qua.
Các nghiên cứu toàn cầu cho thấy, AI có thể giúp tăng năng suất lao động toàn cầu thêm 40% vào năm 2035, mở ra cơ hội lớn trong việc cải thiện hiệu quả công việc và học tập. Không chỉ hỗ trợ tự động hóa tác vụ, AI đang len sâu vào mọi lĩnh vực từ pháp lý, y tế, sản xuất đến quản trị doanh nghiệp.
Ứng dụng AI và robot công nghiệp giúp tự động hóa quy trình sản xuất, nâng cao năng suất và giảm chi phí vận hành cho doanh nghiệp.
Một ví dụ điển hình là AI Tra cứu Luật – Trợ lý pháp lý ảo do Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ nhân tạo - ABAII phát triển, cho phép sinh viên, luật sư và người làm trong lĩnh vực pháp lý dễ dàng tra cứu các văn bản luật và thông tin pháp lý chính xác, nhanh chóng, giúp tiết kiệm đáng kể thời gian nghiên cứu.
Tại hội nghị TechCrunch Disrupt 2025, Giám đốc điều hành Zoom – Eric Yuan chia sẻ tầm nhìn táo bạo: “AI sẽ giúp con người rút ngắn tuần làm việc, mở ra kỷ nguyên năng suất mới – làm ít hơn nhưng hiệu quả hơn.”
Theo ông Yuan, các trợ lý AI và avatar kỹ thuật số đang dần thay thế con người trong những tác vụ lặp lại như họp hành, trao đổi thông tin, xử lý email hay quản lý dữ liệu. Zoom hiện phát triển tính năng digital twin (song sinh số), cho phép một “phiên bản AI” của người dùng có thể tham dự cuộc họp, trình bày hoặc trả lời thay, giúp tiết kiệm thời gian cho nhân sự cấp cao.
Ông Yuan tiết lộ bản thân đã sử dụng avatar AI trong cuộc họp với các nhà đầu tư như một minh chứng về khả năng “vượt ranh giới giao tiếp” của công nghệ. “Trong vài năm tới, các giám đốc hoàn toàn có thể đàm phán hợp đồng thông qua bản sao kỹ thuật số của mình”, ông nói.
Theo vị CEO này, AI không chỉ giúp doanh nghiệp tăng hiệu suất mà còn “giúp con người có thêm thời gian sống”. Ông dự đoán: “Trong vòng năm năm tới, con người có thể chỉ cần làm việc ba hoặc bốn ngày mỗi tuần – đó là mục tiêu mà AI có thể giúp đạt được.”
Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đã coi AI và công nghệ số là công cụ chiến lược trong nâng cao năng suất và hiệu quả quản trị.
Ông Hoàng Hữu Thắng - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn kỹ thuật và công nghiệp Việt Nam (Intech Group) cho biết, sau khi vận hành trên nền tảng số, mọi dữ liệu sản xuất – kinh doanh được thống kê đầy đủ, giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định và chiến lược cho từng giai đoạn một cách khoa học. “Việc trải nghiệm khách hàng được cải thiện, bảo hành – bảo trì máy móc nhanh hơn và chặt chẽ hơn,” ông Thắng chia sẻ.
Tại Công ty Cổ phần Sản xuất gia công và xuất nhập khẩu Hanel (Hanel PT), Phó Tổng Giám đốc Trần Đức Tùng cho biết doanh nghiệp đã nâng tỷ lệ vận hành tự động hóa lên khoảng 60%, hướng tới mục tiêu 80% trong vài năm tới. “Song song, chúng tôi tập trung đào tạo nhân sự để có thể làm chủ công nghệ, đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả,” ông Tùng chia sẻ.
Trong lĩnh vực dệt may, Nhà máy Pro Sports Hồng Thuận ứng dụng các máy móc tự động cắt vải trị giá hàng tỷ đồng, giúp giảm số lao động trực tiếp từ 4 đến 5 người xuống còn một người vận hành. “Máy cắt vải thông minh có thể nhận diện và cắt chính xác từng chi tiết nhỏ, làm việc liên tục, an toàn và năng suất bằng gần chục người cộng lại,” công nhân Trần Văn Nam cho biết.
Tại Công ty TNHH May T&C, AI được ứng dụng trong quản lý và an toàn lao động. “Công ty đã thay máy chấm vân tay bằng hệ thống quét khuôn mặt, giúp điểm danh nhanh hơn, không phải xếp hàng như trước,” công nhân Ngô Thị Tuyết chia sẻ. Bên cạnh đó, hệ thống quạt thông gió và hút bụi thông minh giúp môi trường làm việc sạch hơn, bảo vệ sức khỏe người lao động.
Một ví dụ khác là Công ty Tân Đệ, đơn vị tiên phong trong ứng dụng công nghệ 4.0 và AI. Công ty đã phát triển ứng dụng di động Tân Đệ App, cho phép công nhân tra cứu ngày nghỉ phép, bảng lương, gửi góp ý hoặc nhận thông báo nội bộ. “App giúp chúng tôi chủ động hơn trong công việc, giảm áp lực hành chính,” công nhân Nguyễn Mỹ Hạnh cho biết.
Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên AI
Dù mở ra nhiều cơ hội, AI cũng đặt ra không ít thách thức, nhất là đối với nhóm lao động phổ thông trong các ngành dệt may, da giày, chế biến thực phẩm – những lĩnh vực dễ bị thay thế bởi tự động hóa.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, thay vì sợ hãi, Việt Nam cần chủ động đào tạo kỹ năng mới để thích nghi. AI không chỉ là “mối đe dọa” mà còn là công cụ giúp mở rộng các lĩnh vực sáng tạo, hỗ trợ con người trong y tế, giáo dục, nghiên cứu khoa học và nông nghiệp thông minh.
Ông Nguyễn Xuân Tùng - Giám đốc Công ty Cổ phần Golden Star Media (Hà Nội), nhận định: “Nhà nước cần xây dựng chính sách đào tạo lại và nâng cao kỹ năng một cách hệ thống, gắn với thực tiễn từng nhóm lao động. Bên cạnh đó, đầu tư vào hạ tầng giáo dục nghề hiện đại và khuyến khích học tập suốt đời là yếu tố then chốt.”
Về phía doanh nghiệp, ông Tùng cho rằng họ cần xem đầu tư vào con người là chiến lược dài hạn, không chỉ là trách nhiệm xã hội. “Doanh nghiệp hiểu rõ nhất kỹ năng nào đang thiếu, vì vậy họ cần chủ động tổ chức chương trình huấn luyện và chuyển đổi công việc nội bộ,” ông nói.
Ngoài ra, cần truyền thông mạnh mẽ để người lao động nhận thức rằng học tập và thích nghi trong kỷ nguyên số là cách duy nhất để không bị bỏ lại phía sau.
Theo ông Tùng, AI đang mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong các lĩnh vực sản xuất công nghệ cao, dịch vụ số, giáo dục trực tuyến, hay nông nghiệp thông minh. Với dân số trẻ, nhanh nhạy với công nghệ, Việt Nam hoàn toàn có thể rút ngắn khoảng cách phát triển so với các quốc gia tiên tiến.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là nguy cơ bất bình đẳng trong tiếp cận công nghệ. Một bộ phận lớn lao động phổ thông có thể mất việc nếu không được đào tạo lại. Cùng với đó là những vấn đề về hạ tầng dữ liệu, nguồn nhân lực chất lượng cao và khung pháp lý để quản lý AI hiệu quả.
AI mở ra xu hướng hợp tác giữa con người và máy móc trong kỷ nguyên công nghiệp 4.0, giúp tối ưu hiệu quả lao động và mở rộng khả năng sáng tạo.
Sự chuyển đổi nghề nghiệp trong kỷ nguyên AI là điều không thể tránh khỏi. Nhưng nếu biết chủ động chuẩn bị và tận dụng cơ hội, Việt Nam có thể biến thách thức thành động lực phát triển. Chính phủ, doanh nghiệp và người lao động cần chung tay xây dựng chiến lược chuyển đổi nghề nghiệp hợp lý, đảm bảo người lao động không bị bỏ lại, mà trở thành một phần của tiến trình chuyển đổi số quốc gia.
AI không chỉ định nghĩa lại khái niệm năng suất, mà còn định hình lại cách con người làm việc, học tập và sống hướng tới một tương lai nơi công nghệ phục vụ con người, chứ không thay thế con người.