Thiếu kỹ năng tự bảo vệ trên không gian mạng
Việt Nam có 24,7 triệu trẻ em, hầu hết các em đều tiếp cận với Internet và các thiết bị kỹ thuật số từ sớm. Sự phát triển mạnh mẽ của Internet và các thiết bị thông minh đã mở ra nhiều cơ hội để trẻ em học tập, tiếp cận nhiều thông tin hữu ích, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, nguy cơ khi trẻ còn thiếu kỹ năng, kiến thức để tự bảo vệ mình. Điều này dẫn tới các rủi ro trên môi trường mạng ngày càng gia tăng và cho thấy tầm quan trọng của việc quản lý, giám sát của cha mẹ với hoạt động trực tuyến của con trẻ trên môi trường mạng.
Ông Nguyễn Đức Tuân, Giám đốc Trung tâm ứng cứu khẩn cấp không gian mạng Việt Nam (VNCERT/CC), Cục An toàn thông tin (ATTT - Bộ TT&TT) cho biết, môi trường mạng mở ra nhiều cơ hội học tập, giải trí và phát triển cho trẻ em, nhưng cũng tiềm ẩn vô số rủi ro, từ thông tin xấu, độc hại đến các hành vi quấy rối, bạo lực mạng, xâm hại, lừa đảo... trẻ em không thể nhận thức, nhận diện, tự bảo vệ mình. Không những thế, gần đây, xu hướng lừa đảo, tấn công vào nhóm yếu thế trên môi trường mạng như trẻ em, người già có xu hướng ngày càng gia tăng.
Thời gian gần đây, thị trường Việt Nam đã có sản phẩm, giải pháp công nghệ của các doanh nghiệp quốc tế và trong nước hỗ trợ cha mẹ bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Các sản phẩm, giải pháp này có thể chặn, lọc nội dung độc hại; giới hạn truy cập các trang web không phù hợp với lứa tuổi và trở thành công cụ hữu ích để cha mẹ quản lý các hoạt động và bảo vệ an toàn cho trẻ em trên không gian mạng.
Tuy nhiên, nhiều người dùng còn băn khoăn và chưa có cơ sở trong việc chọn lựa các giải pháp công nghệ phù hợp, đảm bảo khả năng đáp ứng với các quy định hiện nay. Trong bối cảnh đó, chưa có một bộ Tiêu chuẩn cơ sở (TCCS), tài liệu yêu cầu kỹ thuật nào để tham chiếu, đánh giá chất lượng, đưa ra các yêu cầu cơ bản đối với một sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em trên mạng theo các tiêu chuẩn được lượng hoá, phù hợp với xu hướng và quy định của Việt Nam.
Phối hợp đồng bộ để bảo vệ trẻ em trên không gian mạng
Trước tình hình này, Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA) vừa công bố tiêu chuẩn cơ sở TCCS:03/2024-VNISA về yêu cầu kỹ thuật cơ bản đối với sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.
Theo ông Ngô Tuấn Anh, Phó Chủ tịch VNISA, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng, các yêu cầu về tiêu chuẩn này được xây dựng dựa trên xu hướng công nghệ mới và cơ sở thực tiễn các sản phẩm cũng như các quy định pháp lý tại Việt Nam hiện nay.
Các yêu cầu trong nội dung tiêu chuẩn cũng là căn cứ cho việc đánh giá chất lượng sản phẩm bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.
Bên cạnh đó, Hiệp hội cũng khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp bổ sung thêm các yêu cầu ở cấp độ cao hơn nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ trên không gian mạng.
Theo kế hoạch, VNISA sẽ tiếp nhận hồ sơ đánh giá sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em trên mạng đáp ứng theo tiêu chuẩn cơ sở TCCS:03/2024-VNISA trong 2 tháng (7, 8/2024) và dự kiến sẽ công bố các sản phẩm đạt tiêu chuẩn đợt đầu tiên trong tháng 11/2024 tại sự kiện Ngày An toàn thông tin Việt Nam năm 2024.
Ông Nguyễn Thành Hưng, Chủ tịch VNISA, nguyên Thứ trưởng Bộ TT&TT cho biết, việc xây dựng và ban hành bộ tiêu chuẩn về sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em trên mạng là một hoạt động thiết thực của VNISA, để triển khai "Chương trình bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025" được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 1/6/2021.
Để góp phần nâng cao chất lượng các sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em và hỗ trợ phát triển thị trường trong lĩnh vực này, Hiệp hội đã tổ chức xây dựng bộ tiêu chuẩn chất lượng đối với sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em trên mạng.
Theo Chủ tịch VNISA, đây là bộ tiêu chuẩn đầu tiên về lĩnh vực này tại Việt Nam. Bộ tiêu chuẩn đã đưa ra các yêu cầu cơ bản đối với một sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em trên mạng theo các tiêu chí được chi tiết hóa, phù hợp với trình độ tiến bộ khoa học công nghệ, đáp ứng được yêu cầu quản lý, sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp và thực tiễn thị trường sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em tại Việt Nam và cũng thuận lợi cho quy trình đánh giá, cấp chứng nhận hợp chuẩn của Hiệp hội sau này. VNISA tin tưởng rằng bộ tiêu chuẩn sẽ là những định hướng để nghiên cứu, phát triển sản phẩm và được sự đón nhận của đông đảo các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và các chuyên gia hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng tại Việt Nam.
Bộ tiêu chuẩn TCCS 03 được xây dựng với mục tiêu góp phần đánh giá chất lượng các sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; Xây dựng và thúc đẩy hệ sinh thái các sản phẩm, ứng dụng đáp ứng nhu cầu học tập, giải trí an toàn của trẻ em trên môi trường mạng theo tinh thần được nêu trong Quyết định 830/QĐ-TTg ngày 1/6/2021 phê duyệt Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021 – 2025”; Tăng mức độ tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ, giải pháp đảm bảo an toàn cho trẻ em ở các trường học, gia đình.
Tiêu chuẩn TCCS 03:2024/VNISA quy định các yêu cầu cơ bản đối với sản phẩm bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, bao gồm 5 nhóm: Yêu cầu về tài liệu; yêu cầu về tính năng; yêu cầu về tính tuân thủ và và đặc thù Việt Nam; yêu cầu về yếu tố an toàn thông tin của sản phẩm; yêu cầu về hiệu năng xử lý.
Thời gian qua, VNISA đã đẩy mạnh khuyến khích các đơn vị hội viên đầu tư nghiên cứu, phát triển các sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em, tiến tới xây dựng hệ sinh thái các giải pháp bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng tại Việt Nam.
Để góp phần nâng cao chất lượng các sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em và hỗ trợ phát triển thị trường trong lĩnh vực này, VNISA đã giao Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng chủ trì biên soạn dự thảo tiêu chuẩn. Trước khi ban hành, tiêu chuẩn đã được sự góp ý của các cơ quan, tổ chức có liên quan và được đánh giá bởi Hội đồng thẩm định tiêu chuẩn cơ sở của VNISA.
Sản phẩm bảo vệ trẻ em là công cụ hữu hiệu để bảo vệ trẻ trước các nội dung độc hại trên môi trường mạng, ngăn chặn các nguy cơ lộ lọt thông tin cá nhân của trẻ, phòng ngừa các thủ đoạn, hành vi lạm dụng, lừa đảo, phạm pháp nhắm tới trẻ em, tạo điều kiện cho trẻ có công cụ để phản ánh các hành vi xâm hại. Nghiên cứu của McAfee cho thấy, 35% trẻ em báo cáo bị bắt nạt trực tuyến ít hơn sau khi gia đình bắt đầu sử dụng phần mềm kiểm soát. Đối với cha mẹ, sản phẩm bảo vệ trẻ em giúp quản lý nguồn thông tin mà trẻ tiếp cận, thời gian trẻ sử dụng Internet, cảnh báo các nguy trẻ có thể gặp phải, qua đó có các biện pháp xử lý kịp thời.