Ngành chế biến gỗ Việt Nam trong những năm gần đây phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là lĩnh vực gỗ sấy phục vụ nội thất, xây dựng và các sản phẩm xuất khẩu. Sự phát triển này không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước mà còn giúp nâng cao giá trị xuất khẩu của ngành gỗ Việt Nam, tạo việc làm và thúc đẩy nền kinh tế.
Tuy nhiên, bên cạnh những bước tiến, thực tế sản xuất và sử dụng gỗ sấy vẫn tồn tại nhiều vấn đề chất lượng. Một lượng không nhỏ gỗ sau khi sấy xuất hiện hiện tượng cong vênh, nứt, biến dạng hoặc biến màu, gây thất thoát nguyên liệu, tăng chi phí sản xuất và làm giảm giá trị kinh tế của sản phẩm. Các vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp mà còn làm giảm uy tín sản phẩm gỗ Việt trên thị trường quốc tế, nơi yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng ngày càng nghiêm ngặt.
Nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng này xuất phát từ nhiều yếu tố. Trước hết, quy trình sấy tại nhiều cơ sở chưa được đồng bộ, thiếu kiểm soát các yếu tố kỹ thuật quan trọng như nhiệt độ, độ ẩm, thời gian sấy và tỷ lệ gió lưu thông trong lò sấy. Bên cạnh đó, nhiều cơ sở sản xuất chưa thực hiện đo lường chính xác các chỉ tiêu chất lượng quan trọng như ứng suất dư, mức độ nứt vỡ, biến dạng và biến màu. Điều này khiến sản phẩm đầu ra không đồng đều, tỷ lệ lỗi cao, khó đạt yêu cầu về kỹ thuật và mỹ quan. Khi gỗ sấy chứa ứng suất dư lớn, quá trình gia công như cưa, bào, ghép hoặc phun sơn dễ làm gỗ bị cong vênh, nứt hoặc biến dạng. Hậu quả là nhiều sản phẩm phải loại bỏ hoặc sửa chữa, dẫn đến lãng phí nguyên liệu, tăng chi phí và giảm hiệu quả sản xuất.
Gỗ sấy đảm bảo theo tiêu chuẩn giúp sản phẩm đạt chất lượng, độ bền cao. Ảnh minh họa
Sự biến màu của gỗ sau sấy cũng là vấn đề đáng lưu ý. Biến màu có thể xuất phát từ phản ứng hóa học tự nhiên trong gỗ hoặc quá trình sấy không đồng đều, làm giảm giá trị thẩm mỹ của sản phẩm. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến các sản phẩm nội thất cao cấp, nơi màu sắc và đồng đều bề mặt đóng vai trò quyết định trong việc thu hút khách hàng. Những thách thức này không chỉ tác động đến hiệu quả kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín thương hiệu của doanh nghiệp.
Những vấn đề trên cho thấy ngành gỗ sấy Việt Nam đang đứng trước nhu cầu cấp thiết về kiểm soát chất lượng đồng bộ và khoa học. Việc thiếu các chuẩn mực kỹ thuật thống nhất khiến các doanh nghiệp khó duy trì chất lượng ổn định, đặc biệt khi tham gia thị trường xuất khẩu với yêu cầu nghiêm ngặt về độ bền, hình dạng và màu sắc sản phẩm. Do đó, việc áp dụng TCVN 14118:2024 Gỗ sấy – Xác định ứng suất dư, mức độ nứt vỡ, biến dạng và biến màu giúp kiểm soát các chỉ tiêu quan trọng và xây dựng quy trình sấy đồng bộ, giảm thiểu cong vênh, nứt, biến dạng và biến màu, từ đó nâng cao giá trị sản phẩm và uy tín ngành gỗ Việt Nam trên thị trường trong nước và quốc tế.
Trong đó ứng suất dư là ứng suất tồn tại trong gỗ sau khi sấy do sự co rút không đều giữa các lớp gỗ, việc xác định chỉ số này giúp dự đoán khả năng biến dạng trong quá trình gia công và sử dụng. Mức độ nứt vỡ được xác định bằng việc kiểm tra các vết nứt trên mặt, đầu hoặc bên trong gỗ, từ đó phân loại chất lượng và loại bỏ hoặc xử lý kịp thời các thanh gỗ không đạt yêu cầu. Biến dạng bao gồm các dạng cong mặt, cong cạnh, vặn xoắn hoặc móp, giúp đánh giá mức độ ổn định hình dạng của gỗ sau sấy. Biến màu được xác định bằng cách so sánh sự thay đổi màu sắc trước và sau quá trình sấy, từ đó đánh giá tính đồng đều và thẩm mỹ của sản phẩm.
Việc lấy mẫu gỗ sấy để xác định các chỉ tiêu chất lượng được thực hiện theo phương pháp rút mẫu ngẫu nhiên và tuân thủ trong TCVN 13706:2023. Mẫu gỗ sấy đã lấy để đo độ ẩm cũng được sử dụng lại để xác định các chỉ tiêu chất lượng.
Để đánh giá mức độ biến màu của mẫu gỗ sấy, một lượng mẫu đối chứng có đặc trưng tương tự mẫu gỗ sấy về loại gỗ và loại ván xẻ được sử dụng với kích thước dài, rộng và dày lần lượt là 300 mm, 100 mm và 15 mm. Những mẫu đối chứng này được sấy ở nhiệt độ thấp (dưới 40°C) để tránh khuyết tật biến màu và được bào nhẵn một mặt để dễ so sánh. Những mẫu này được lưu giữ tránh ánh nắng để bảo vệ bề mặt đã bào sạch. Mẫu gỗ sấy để xác định mức độ biến màu được bào sâu 2 mm và được so sánh sự biến đổi màu sắc so với mẫu đối chứng.
Việc áp dụng TCVN 14118:2024 cho phép xây dựng quy trình kiểm tra chất lượng thống nhất, từ lấy mẫu, đo lường, ghi nhận dữ liệu đến đánh giá kết quả. Doanh nghiệp có thể phát hiện sớm các khuyết tật, xử lý hoặc phân loại sản phẩm, giảm lãng phí nguyên liệu và nâng cao tỷ lệ sản phẩm đạt chuẩn.
Vai trò của tiêu chuẩn này có thể hiểu như một “bản đồ kỹ thuật” cho gỗ sấy. Nó giúp doanh nghiệp xây dựng quy trình kiểm soát sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo sản phẩm đạt yêu cầu kỹ thuật và mỹ quan, đồng thời hỗ trợ đáp ứng các yêu cầu xuất khẩu và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Việc áp dụng TCVN 14118:2024 không chỉ mang lại lợi ích về chất lượng mà còn góp phần nâng cao uy tín và hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp chế biến gỗ.
Khi gỗ sấy được kiểm soát ứng suất dư, mức độ nứt vỡ, biến dạng và biến màu, sản phẩm trở nên ổn định hơn, giảm lỗi trong gia công và sử dụng. Điều này giúp giảm lãng phí nguyên liệu, giảm chi phí sửa chữa hoặc loại bỏ sản phẩm lỗi, đồng thời nâng cao giá trị thẩm mỹ và thương mại. Sản phẩm có màu sắc đồng đều, hình dạng ổn định sẽ được thị trường chấp nhận tốt hơn, giúp doanh nghiệp củng cố thương hiệu. Ngoài ra, việc áp dụng tiêu chuẩn giúp xây dựng quy trình sấy, kiểm tra và thử nghiệm rõ ràng, minh bạch, nâng cao khả năng quản lý và kiểm soát chất lượng nội bộ, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh trong cả thị trường nội địa và quốc tế.
Việc áp dụng tiêu chuẩn không chỉ mang lại lợi ích kinh tế và thẩm mỹ mà còn góp phần nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh của ngành gỗ Việt Nam trên thị trường trong và ngoài nước. Việc đáp ứng tiêu chuẩn này là một bước cần thiết để ngành gỗ sấy phát triển bền vững, giảm thất thoát vật liệu và nâng cao chất lượng sản phẩm, hướng tới thị trường xuất khẩu với yêu cầu ngày càng cao.